ΑΨΑΝΙΣΣΑ ΣΤΑ ΛΕΙΒΑΔΙΑ

 Παραλία Αψάνισσας* 10 χλμ βόρεια από το Λαφονήσι, μεταξύ Χρυσοσκαλίτισσας και Λιβαδιών Κισσάμου.

Η λέξη Αψάνισσα ετυμολογείται από την αρχαία λέξη ψάμμος (και ψάμαθος) που σημαίνει άμμος, εξής και η ετυμολογία της πάθησης ψαμίασης (άμμος σε νεφρά-ουροποιητικό).
το α- μπροστά δεν είναι στερητικό-αντίθετα είναι επισημαντικό ιδιότητας όπως στις λέξεις απάρθενη κόρη, ανήμερα κλπ(=παρθένα κόρη, αυτή την ημέρα).
#Αψάμισσα>#Αψάνισσα (συχνή σε πολλές λέξεις η εναλλαγή χάριν ευφωνίας των ένρινων συμφώνων μ και ν)
Αψάμισσα/Αψάνισσα σημαίνει λοιπόν, τοποθεσία όπου υπάρχει πολλή ψάμμος-άμμος ή ψαμόλιθοι.

Εκτός από την άφθονη σχετικά άμμο εκεί και όλα τα βράχια είναι ψαμμολιθικά πετρώματα σαν το εικονιζόμενο κομμάτι βράχου. Δηλαδή προέρχονται από άμμο που υπερσυμπιέστηκε επί αιώνες από υδροστατική πίεση σε μεγάλα βάθη ή από τεράστιο βάρος υπερκείμενης γης αργότερα σε στεριά. Εξ όψεως φαίνεται η προέλευσή του καθώς και όστρακα (σε άλλες φωτογραφίες) ενσωματωμένα στην βραχοποιημένη αυτή άμμο.

Κώστας Ντουντουλάκης

ΦΑΛΑΣΑΡΝΑ ΜΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Από τον Κώστα Ντουντουλάκη*

Η Φαλάσαρνα, περίπου 52 χλμ δυτικά των Χανίων, είναι γνωστή για την όμορφη απέραντη αμμώδη της παραλία και τα κρυστάλλινα νερά της. Από το 2.000 π. Χ. περίπου, ήταν πόλη με διάσημο εμπορικό λιμάνι, εντυπωσιακούς ναούς και επιβλητικά τείχη. 
Βόρεια της παραλίας σώζονται ερείπια του αρχαίου λιμανιού.
 Η αρχαία πόλη Φαλάσαρνα λέγεται, αλλά όσο κι αν ψάξει κανείς δεν βρίσκει έγκυρη πηγή γιαυτό, ούτε καν για ύπαρξη στην μυθολογία της ομώνυμης νύμφης, πως ήταν αφιερωμένη στη νύμφη Φαλασάρνη. 
Έφτασε στο απόγειο της ακμής της κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ.

Ως πλούσια πόλη είχε δικό της νόμισμα και ήταν γνωστή και διαβόητη ως μια ναυτική (κυρίως πειρατική) δύναμη, ώσπου καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 69 π.Χ.
Κάθε σοβαρή προσπάθεια ετυμολόγησής της, κατά την γνώμη μου, έχει να λάβει υπόψιν της τα εξής:
Η ρίζα ΦΑ (βλ Λεξ Liddell&Scott και Λεξ. Ησυχίου και Σουίδα)  υπάρχει στο φάος/φώς  και στο  ρήμα φαίνω=φέρω στο φως, φωτίζω, εξ ού φαεινός κλπ.
Από το ΦΑ- φάος, αρχαίες λέξεις είναι Φαιστός=φωτεινός τόπος, Φάληρον(Φα + (κατά το λεξικό ονομάτων πόλεων του Νίκου Μπαλάσκα) το επιτατικό μόριο λαι>Φάλαιρον>Φάληρον, δηλαδή το πολύ φωτεινό, όπως το λαι- στη λέξη λαίλαψ λαι+λαψ(θέμα αορίστου του λάπτω=ροφώ, καταπίνω άπληστα) >λαίλαψ=σφοδρή θύελλα που ροφά, καταπίνει τα πάντα.
Άρα Φα+λαι/λα και προς αποφυγή χασμωδίας+σ + αρ=γη + κατάληξη α /να =πολύ φωτεινή γη, ηλιόλουστος  τόπος.
Αν υπήρξε κατά τη μυθολογία και νύμφη Φαλασάρνη, κατά την παραπάνω εννοιολογική-γραμματική ετυμολογική προσέγγιση, το όνομά της σημαίνει, αυτή που κατοικεί σε πολύ φωτεινό τόπο. 
Το αν πήρε ο τόπος απ΄αυτήν ή αυτή απ΄ τον τόπο την ονομασία, δεν έχει εννοιολογική ετυμολογική σημασία.

Μια άλλη πιθανή προσέγγιση είναι από
Θάλασ-σα+αρν-από το ρήμα άρνυμι=καρπούμαι, κερδίζω, άρα Θαλάσ+αρν+κατάληξη α >Θαλάσαρνα=(Τόπος, Πόλη) από την θάλασσα κερδίζουσα και όντως, όπως η ιστορία της Φαλάσαρνας μας πληροφορεί, η θάλασσα ήταν η πηγή του μεγάλου πλούτου της.
Με λεκτική συν τω χρόνω (πιθανά από τα υστερομινωικά χρόνια ή αργότερα) αλλοίωση του θ σε φ (όπως πχ λέμε σήμερα  θιαμπόλι μα και φιαμπόλι) > Φαλάσαρνα.
*Κώστας Ντουντουλάκης, συντ δάσκαλος, πτ. πολιτ. επιστ. μελετητής/ερευνητής ελληνικής γλώσσας και ιστορίας

ΤΟΠΟΛΑΛΙΑ ή ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ:

Μερικοί ισχυρίζονται πως "μόνο  η λέξη ντοπιολαλιά είναι σωστή γιατί εννοεί ντόπιων λαλιά ενώ τοπολαλιά σημαίνει τόπου λαλιά, αλλά ο τόπος δε μιλά, μόνο οι άνθρωποι."Τοπολαλιά όμως, και η μόνο εύηχη, άρα χρηστική λέξη  είναι (προσπαθήστε απλά να πείτε ντοπιολαλιά, αμέσως μπερδεύει η γλώσσα...) μα και νοηματικά απολύτως σωστό είναι, όσο ακριβώς και το να  λέμε "τοπικές συνήθειες, τοπική κουζίνα, τοπικά ήθη, τοπικά έθιμα, τοπικές γιορτές, τοπικές ενδυμασίες, τοπικά τραγούδια, τοπική μουσική" κλπ κλπ,  μη εννοούντες φυσικά πως  ...τα βουνά και τα λαγκάδια και οι πέτρες ενός τόπου τα φτιάχνουν, αλλά οι άνθρωποί του! Μην κατασκευάζουμε λοιπόν εγκεφαλικά σχήματα (που και λογικά δε στέκουν όταν τα δούμε σε σύγκριση με παραδείγματα όπως τα παραπάνω) και σ΄αυτά να προσπαθούμε να στριμώχνουμε την πάμπλουτη σε κυριολεξίες και μεταφορές και αποχρώσεις εννοιών Γλώσσα μας!
Κώστας Σ. Ντουντουλάκης

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΓΩΜΕΝΑ ΤΑ ΝΕΡΑ ΣΤΑ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΑ

Βυθομετρικός χάρτης Δυτικής Κρήτης

Παρατηρήστε τις ισοβαθείς καμπύλες γραμμές πόσο κοντά στις ακτές είναι στην δυτική ακτή, ειδικά από Σφηνάρι ως το Λαφονήσι-Ακρωτήριο Κριό σε αντίθεση με τις βόρειες ακτές.
Βλέπουμε πως πχ από τα μικρά ακρωτήρια Ξεκοφτό και Μούρος η ισοβαθής καμπύλη των 1.000 μέτρων απέχει μόλις ένα χιλιόμετρο περίπου απ΄την ακτή! Γύρω 3 χλμ μόνο απέχει αυτή των 2.000 μέτρων βάθους και περίπου 10-12 χλμ πιο δυτικά τα βάθη ξεπερνούν τα 3.000 μέτρα!
Ενώ στους κόλπους Κισάμου και Χανίων βλέπουμε σε απόσταση πάνω από 15 χλμ βόρεια των ακτογραμμών να μην ξεπερνούν οι βυθοί τα 250 ως 500 το πολύ μέτρα βάθος!
Αυτό εξηγεί και γιατί η θάλασσα στα δυτικά και νότια παράλια είναι ψυχρότερη τα καλοκαίρια απ΄ ό,τι στα βόρεια.
Στα νότια, Σούγια, Αγιά Ρουμέλη, επιπλέον εκρέουν και ψυχρά γλυκά νερά από τα δίπλα ψηλά βουνά.
Κώστας Ντουντουλάκης

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο "ΜΥΡΙΟΛΗΣ" ΤΟΥ ΑΚΡΙΤΙΚΟΥ ΡΙΖΙΤΙΚΟΥ;

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης
Ακριτικό παμπάλαιο ριζίτικο, του 14ου αιώνα, που ακόμα τραγουδιέται (χωρίς όργανο όμως, με πρώτη και δεύτερη φωνή σε κάθε στροφή, και μόνο τρεις στροφές πάντα όλα τα ριζίτικα "της τάβλας") από παρέες σε γλέντια ορεινών περιοχών της περιοχής Χανίων, όπου και γεννήθηκαν τα ριζίτικα, έλκοντας την καταγωγή τους από τα δωρικά εσπερινά "ανδρεία"-επικά και διδακτικά- άσματα.
"Τ' αγρίμι στέκει στο τζουγκρί κι ' οι σκύλοι στσ΄  αλυσίδες
κι ο Μυριολής* χαροκοπά σε δίπορτη ταβέρνα.
Σε δίπορτη σε τρίπορτη, σ' ασημοκουκλωμένη.
Βάλε ταβερναρά κρασί να πιουν τα παλληκάρια,
να πιω κι' εγώ κι' ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου..."

*Ο Μυριολής είναι ο σε άλλα ακριτικά τραγούδια, ονομαζόμενος Μιραλής, Μιριολής, Μαυραϊλής, Εμιραλής, ο Εμίρης, ένα από τα πρωτοπαλίκαρα (εμίρης ακρίτας) των Ακριτικών Επών.
 Είναι δηλαδή ο γνωστός μας και ως Μαυριαλής,  του γνωστού από σχολικά βιβλία δημοτικού τραγουδιού της κεντρικής Ελλάδας:
"Τρίτη εγεννήθη ο Διγενής και Τρίτη θα πεθάνει,
πιάνει καλεί τους φίλους του κι όλους τους αντρειωμένους,
να ΄ρθεί ο Μηνάς κι ο *Μαυριαλής να ΄ρθεί κι ο γιος του Δράκου,
να ΄ρθεί κι οΤρεμαντάχειλος που τρέμει η γης κι ο κόσμος!
Κι επήγαν και τον ηύρανε στον κάμπο ξαπλωμένο.
Βογγάει τρέμουν τα βουνά, βογγάει, τρέμουν κάμποι!
“-Σαν τι να σ΄ ηύρε Διγενή και θέλεις να πεθάνεις;
-Φίλοι καλώς ωρίσατε, φίλοι κι αγαπημένοι,
΄συχάσετε καθίσετε κι εγώ σας αφηγιέμαι:
Της Αραβίνας τα βουνά, της Σύρας τα λαγκάδια,
που κει συνδυό δεν περπατούν, συντρείς δεν κουβεντιάζουν,
παρά πενήντα κι εκατό και πάλε φόβον έχουν,
 εγώ μονάχος πέρασα, πεζός κι αρματωμένος,
με τετραπίθαμο σπαθί, με τρεις οργιές κοντάρι.
Βουνά και κάμπους έδειρα, βουνά και καταράχια,
νυχτιές χωρίς αστροφεγγιά, νυχτιές χωρίς φεγγάρι.
Και τόσα χρόνια πού ΄ζησα ΄δώ  στον απάνω κόσμο,
κανένα δε φοβήθηκα από τους αντρειωμένους.
Τωρά ειδα ένα ξυπόλυτο και λαμπροφορεμένο,
πού ΄χει του ρύσου τα πλουμιά, της αστραπής τα μάτια.
Με κράζει να παλέψουμε σε μαρμαρένια αλώνια,
κι όποιος νικήσει από τους δυο, να παίρνει την ψυχή του”.
-Κι επήγαν κι επαλέψανε στα μαρμαρένια αλώνια.
Κι όθε χτυπάει ο Διγενής, το αίμα αυλάκι κάνει,
κι όθε χτυπάει ο χάροντας, το αίμα τράφο κάνει.

*Λεξιλόγιο
Ο  Μαυριαλής, είναι ο σε άλλα ακριτικά τραγούδια ονομαζόμενος Μιραλής, Μιριολής, Μαυραϊλής, Εμιραλής, ο Εμίρης του Ακριτικού Έπους.
Τρεμαντάχειλος είναι ο Πετράχηλος του τραγουδιού των γιων του Ανδρόνικου.
Αραβίνα και Σύρα=Αραβία και Συρία
έδειρα=(μεταφορικά) πέρασα επανειλημμένα.
ρύσος=ο λυγξ ή λύγκας (θηλαστικό ζώο, κυνηγός με μεγάλη οξυδέρκεια).
τράφος=τάφρος..."

ΕΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΜΝΗΜΕΙΟ

Ο Κώστας Ντουντουλάκη μου έστειλε ένα μήνυμα σχετικά με ένα γνωστό -άγνωστο μνημείο της περιοχής μας. Το μνημείο του πιλότου της ΡΑΦ στο Στόμιο. Γράφει λοιπόν:
Περιοχή Στόμιου δίπλα στα Λιβάδια, κοντά στην Χρυσοσκαλίτισσα.

 - Εκεί που είναι η μαρμάρινη πλάκα είναι θαμμένη (όπως ζήτησε αυτός) η στάχτη του Άγγλου πιλότου Σέρελι και εντοιχισμένο κάτω μπροστά της ένα τεμάχιο του πιλοτηρίου του αεροπλάνου του που έκανε αναγκαστική προσγείωση στην παραλία αυτή στον πόλεμο, και μετά τον έκρυψαν και τον φρόντιζαν με κίνδυνο της ζωής τους κάτοικοι της περιοχής.
Γιαυτό και αγάπησε παθιασμένα την Κρήτη και ειδικά τους ανθρώπους τα ήθη και την ανθρωπιά των κατοίκων την περιοχής αυτής.

Επιβάλλεται ο Δήμος Κισάμου να στήσει ένα πιο διακριτό από τους χιλιάδες επισκέπτες ή περαστικούς της περιοχής μνημείο εκεί. Γιατί αυτό τιμά την ανθρωπιά, την αυτοθυσία και την φιλοξενία των Κρητικών πάνω απ΄όλα...

Το blog έχει γράψει δυο φορές για το μνημείο καθώς και για την ιστορία του Ε.D. CERPLY αλλά και του αεροπλάνου.
Δείτε ΕΔΩ και φυσικά ένα νέο μνημείο θα μπορούσε να γίνει και απο τις κοινότητες Βάθης και Αμυγδαλοκεφαλίου. 

ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Γράφει και επιμελείται τα στοιχεία ο Κώστας Ντουντουλάκης
"....Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ' αυτήν δεν υπάρχουν όρια.
(Μπιλ Γκέιτς, Microsoft)
Η Ελληνική και η Κινέζικη. είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και.....στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνταικρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική.
(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).
Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο.
Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα.
Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.
Η ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ
Στη γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια).
Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.
Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε να ισχύει. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.
Γι' αυτό το λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά σαν «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.
Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πει:
«Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο».
Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις».
Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γή + έχων).
Ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη στο χωριό ή έστω δικό του σπίτι στην πόλη. Στην αρχαιότητα μόνο οι εύποροι πολίτες είχαν δικοί τους γη. Όσοι είχαν πολύ γη είχαν εξουσία, ήταν άρχοντες (άραν έχοντες=γην έχοντες).
Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει. Βοή=φωνή + θέω=τρέχω.
Ο αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (στερητικό α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι)!
Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη.
Για παράδειγμα ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω» που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά-σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει.
Μας «φθίνει» - ελαττώνει ως ανθρώπους - και μας φθίνει μέχρι και την υγεία μας. Και, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει, πως το λέμε; Μα, φυσικά, «ά-φθονο».
Έχουμε τη λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα».
Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της.
Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε...... "
Ολόκληρο το κείμενο του αγαπητού Κώστα Ντουντουλάκη μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ ΤΟΥ ΟΧΙ

ΔΕΥΤΕΡΑ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 7μμ, ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΧΑΝΙΩΝ (έναντι Ωδείου)

Θα χαρώ να σας δω όσους κι όσες μπορείτε, στην παρουσίαση ως βιβλίου του ημερολογίου που τηρούσε ο πατέρας μου, από τον πρώτο βομβαρδισμό των Χανίων, στις 30 Οκτωβρίου 1940, ως την εποποιία και τα δράματα που έζησε ως αγωνιστής του ΟΧΙ στ΄ αλβανικά βουνά και την περιπετειώδη επιστροφή στην Κρήτη μετά την γερμανική εισβολή.
Μια συγκλονιστική, μα και γλαφυρής αφήγησης βιωματική μαρτυρία που προσπάθησα να την ζωντανέψω ακόμα περισσότερο παραθέτοντας στο βιβλίο και αρκετές σχετικές με τα αφηγούμενα φωτογραφίες
Το βιβλίο θα παρουσιάσει η ιατρός-λογοτέχνις Πόπη Ντουντουλάκη, θα κάνει επίσης παρέμβαση ο δάσκαλος-λογοτέχνης Βαγγέλης Κακατσάκης και θα χαιρετήσουν ως εκπρόσωποι των φορέων-συνδιοργανωτών της εκδήλωσης, ο Αντώνης Τσαλαπάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Δασκάλων Νηπ/γών και Χαλκιαδάκης Στέφανος, Γραμματέας του Συνδέσμου Πολιτικών Συνταξιούχων Χανίων.
Την συζήτηση θα συντονίσει ο εκδότης, ποιητής και συγγραφέας Χρήστος Μαχαιρίδης.
Θα υπάρξει εισαγωγική παρέμβαση εκ μέρους μου.
*Φωτογραφία εξωφύλλου βιβλίου: Ο πατέρας μου είναι ο κάτω δεξιά καθήμενος, με το ταχυβόλο στα χέρια.
Σεπτέμβριος 1940, στην Αγιά Χανίων, ως επιστρατευμένος λόγω του επικείμενου πολέμου λοχίας- εκπαιδευτής νεοσυλλέκτων.
Κώστας Ντουντουλάκης

ΟΝΟΜΑΤΟΘΕΣΙΑ-ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης

Ας δούμε την επιστημονική ετυμολογία μερικών αρχαίων ονομάτων για τα οποία υπάρχει μια ανάρτηση, πρόκειται για το Giortazei.gr, με συχνά πρόχειρες ως και γελοίες ερμηνείες και ετυμολογίες (πχ γράφει: "Σωκράτης: σώζω + κράτος, ο σωτήρ του κράτους.")!!!!!!
Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Σωκράτης: Ο έσω κρατών (κρατώ =κυριαρχώ/εξουσιάζω) αυτός που κυριαρχεί στα έσω του, στον εσωτερικό του κόσμο, στην φρόνησή του. Ο έχων αυτοκυριαρχία.
Γνωστό εξάλλου ότι πρωταρχικό φιλοσοφικό του παράγγελμα ήταν το "Γνώθι σαυτόν".
Και τα ονόματα επιφανών ανδρών στην αρχαιότητα κατά κανόνα άλλαζαν από αυτά της παιδικής τους ονοματοθεσίας, για να υποδηλώνουν βασικό σπουδαίο γνώρισμα της προσωπικότητας. Όπως: Από Αριστοκλής μετονομάσθηκε Πλάτων ο μεγάλος φιλόσοφος, κατ΄άλλους για το πλάτος των ιδεών του κατ΄άλλους λόγω της πλατιάς-μυώδους σωματικής του διάπλασης ως παλαιστή-παγκρατιστή. Ίσως και για τα δύο. Και ο Ηρακλής (Ήρας κλέος, Ήρας δόξα) μικρός ονομαζόταν Αλκαίος..
Το Σω- από το έσω όπως λέμε σώφρων =ο έσω-φρων, ο εσωτερικά φρόνιμος (φρόνιμος στην αρχ.ελλην: "ο έχων σώας τας φρένας", δηλαδή αυτός που το πνεύμα του, ο νους του είναι σώος, υγιής.
Διομήδης: Διός σκέψη. Το πρώτο συνθετικό από το ο Ζεύς του Διός και το δεύτερο από το μήδεα = η σκέψη (< μήδομαι =σκέφτομαι, σχεδιάζω). Συνεπώς Διομήδης = η σκέψη, το σχέδιο του Δία.
Λαέρτης: Ο εξεγείρων τον λαό. Από τα λαός και ἐρέθω =ερεθίζω, διεγείρω, ξεσηκώνω. Παραβάλετε με αντιστροφή στη σειρά των συνθετικών το μυκηναϊκό Ἐρτίλαος.
Λέανδρος: «ο άνδρας του λαού», εδώ λαός σημαίνει και στρατός, οπότε ο εκ του λαού στρατιώτης.
Ορέστης: Ορεινός. Από το ὄρος και την κατάληξη -της. Δεν είναι σύνθετη λέξη, αλλά παράγωγη. Η λέξη είχε δύο θέματα: ὄροσ- και ὄρεσ-. Το πρώτο θέμα χωρίς κατάληξη έδωσε την ονομαστική ὄρος, το δεύτερο θέμα υπέστη φωνητικές αλλοιώσεις στις πλάγιες πτώσεις:
π.χ. γενική ενικού ὄρεσ-ος> ὄρεhος> ὄρεος> (τοῦ) ὄρους
Ο Όμηρος διατηρεί λείψανο τοπικής/οργανικής ὄρεσ-φι (=στα βουνά). Πραγματικό σύνθετο είναι λ.χ. το ὀρεσίβιος (αυτός που ζει στα βουνά).
Πάτροκλος: «η δόξα του πατέρα του», όχι της πατρίδας (αλλιώς το πρώτο συνθετικό θα ήταν πατρίδο-). Πρόκειται για υποκοριστικό από το Πατροκλέης, Πατροκλῆς <πατήρ/πατρός και κλέος(δόξα).
Σόλων: πιθανώς από το σόλος = όγκος σιδήρου, σιδερένια σφαίρα ή δίσκος στους αθλητικούς αγώνες, μύδρος, πυρακτωμένο μέταλλο, μετεωρίτης. Σόλων δηλαδή σημαίνει σιδερένιος, δυνατός.
Τηλέμαχος: «αυτός που μάχεται από μακριά». Σε αντίθεση με το ἀγχέμαχος = «αυτός που μάχεται από κοντά».
Ιώ, Ίων, Ίωνες: το όνομα της Ιούς, όσο και μια από τις εκδοχές του ονόματος του πατέρα της, η μορφή Ίασος (Σ Ευρ., Ορ. 932, Παυσ. 2.16.1, Απολλόδ. 2.1.3), σχετίζονται πιθανότατα ετυμολογικά με το όνομα των Ιώνων μέσω του ομηρικού χαρακτηρισμού «Ίασον Άργος».

ΛΑΦΟΝΗΣΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ

Η πανέμορφη νησίδα Λαφονήσι ευρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης και είναι προσβάσιμη από την στεριά με τα πόδια από ένα σημείο της που έχει πολύ ρηχά νερά, βάθους ως ένα μέτρο περίπου. 
Πολύ επιπόλαια αναγράφεται συνήθως  "Ελαφονήσι" αντί του σωστού Λαφονήσι, παραφράζοντας αυθαίρετα το πώς το αποκαλούν οι ντόπιοι επί αιώνες, όπως συμβαίνει και  με πλείστες όσες άλλες καταγραφές ονομασιών χωριών και τόπων σε χάρτες, κείμενα κλπ.
Καταρχήν, δεν μπορεί επουδενί να σταθεί νοηματικά η ονομασία «Ελαφονήσι» γιατί ούτε υπήρχαν ποτέ ελάφια στην Κρήτη, ούτε μοιάζει καθόλου με ...ελάφι το σχήμα της ιστορικής νησίδας, με τους πολλούς υφάλους και επικίνδυνες για πλεούμενα, γεμάτες παλιά και σχετικά νεότερα ναυάγια  ρηχές ξέρες γύρω της, ειδικά στα βόρεια, δυτικά και νοτιοδυτικά της. Όσοι κάνουν ψαροτούφεκο γύρω του, όπως τυχαίνει να κάνει εδώ και 50 χρόνια και ο υποφαινόμενος τα συναντούν συχνά.
Λόγω αυτής της επικινδυνότητας έχει τοποθετηθεί από πολύ παλιά φάρος στο βορειοδυτικό, προς το πέλαγος μέρος του νησιού.
Μια ερευνητική ματιά σε κάποιο έγκυρο Λεξικό της αρχαίας ελληνικής στο λήμμα λαφ-λαφύσσω, λάφυγμα/λάφυξις/λάφυγμα, σε συνδυασμό με την αναφερθείσα στην προηγούμενη παράγραφο επικινδυνότητα και τα συνεχή εκεί ναυάγια,  αρκεί για να βγει νόημα άρα και η μόνη λογική κι επιστημονική ετυμολόγηση της  εδώ και αιώνες ονομασίας Λαφο-νήσι από τους κατοίκους των γύρω χωριών.
Στο εγκυρότερο όλων, οχτάτομο μνημειώδες "Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης" των Liddell & Scott διαβάζουμε λοιπόν επί λέξη:
λαφύσσω:Μετά ποιού ήχου αναρροφώ, λάπτω*, καταβροχθίζω, απλήστως καταπίνω
*λάπτω: πίνω, ροφώ
λαφύστιος: λαίμαργος, αδηφάγος
λάφυγμα/λάφυξις: αδηφάγος προσβολή
Προφανές λοιπόν ότι ονομάστηκε έτσι επειδή στα γύρω του αβαθή ή και σε σχετικά βαθιά αλλά  με απρόβλεπτους ύφαλους νερά του λαφύσσονται, δηλαδή καταβροχθίζονται,απλήστως καταπίνονται κατά καιρούς μικρά ψαροκάικα,  μα και μερικά  μεγάλα φορτηγά και άλλα πλεούμενα.
Έχει γράψει παλιότερα και ο κ. Κογχυλάκης γιατί επιβάλλεται να γράφεται και να ονομάζεται όπως επί αιώνες γινόταν, Λαφονήσι.
Καιρός να το καταλάβουμε όλοι, άτομα και ιδίως φορείς αυτοδιοίκησης και διακυβέρνησης, δημοσιογράφοι και κειμενογράφοι  και να πάψουμε να επαναλαμβάνουμε  τις ανόητες κι αυθαίρετες μετονομασίες τόσο σε αυτή την περίπτωση όσο και πολλές άλλες.
Πχ κάποιος (άγνωστο ποιος) ημιαγράμματος καταχώρησε κάποτε σε κάποια έγγραφα τον νέο οικισμό Λιβάδια του χωριού της μητέρας μου Αμυγδαλοκεφαλιού Κισάμου σαν ..."Λειβάδια"!!!
Μάλλον, χωρίς να μπει στον κόπο να ανοίξει οποιοδήποτε λεξικό να δει πως γράφεται η λέξη λιβάδι, είδε κάπου πως η Λεβάδεια Βοιωτίας γράφεται Λειβαδιά και ...μπέρδεψε την λιβαδερή περιοχή-γιαυτό την έλεγαν επί δεκάδες γενεών Λιβάδια οι ντόπιοι,  του νέου οικισμού με την Λειβαδιά...
Και  έκτοτε οι περισσότεροι, μιμητικά, αβίαστα, με κύρια ευθύνη διαχρονικά της τοπικής αυτοδιοίκησης και του υπουργείου εσωτερικών, το γράφουν ακόμα με ει!..."
Κώστας Ντουντουλάκης
Συνταξιούχος δάσκαλος, πτυχιούχος πολιτικών επιστημών, ερασιτέχνης ερευνητής της ελληνικής γλώσσας, ιστορίας και ετυμολογίας

«ΝΟΣΤΟΣ ΕΑΡΙΝΟΣ»

Η νέα ποιητική συλλογή του Κισαμίτη δάσκαλου και λογοτέχνη Μανόλη Λεφάκη

Γράφει ο Κώστας Σ. Ντουντουλάκης
«Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια, τι τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, και τι είναι που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε.»
«Παραλλάζοντας τα παραπάνω λόγια του Πωλ Βαλερύ», λέει ο Γιώργος Παυλόπουλος, «αν ένας ποιητής μπορούσε να πει με ακρίβεια τι γράφει, γιατί γράφει, και τι είναι αυτό που τον κάνει να γράφει, δεν θα έγραφε. 
«Κι εγώ», συνεχίζει, «δεν ξέρω τώρα να σας πω τι είναι ποίηση και γιατί γράφω ποιήματα. Πολύ περισσότερο δεν ξέρω να σας πω σε τι μας βοηθάει η ποίηση και ποιος είναι ο σκοπός της. Το μόνο που ξέρω είναι πως ο ποιητής ήταν πάντα ένας αφοσιωμένος της Ζωής. Είτε τον γεμίζει χαρά είτε τον θλίβει η Ζωή, είτε τον πάει στον Ουρανό, είτε τον κατεβάζει στην Κόλαση, αυτός μένει πάντα ο αφοσιωμένος της! Τη μυστήρια αγάπη του για την Ζωή δεν έχει άλλον τρόπο να την εκφράσει. Γράφει ποιήματα.
Νομίζω ότι προσπαθεί να εκφράσει κυρίως αυτό που κρύβει η Ζωή.
Όπως ο Έρωτας κρύβει αυτό που μας κάνει ερωτευμένους.»
Διαβάζοντας κανείς απόψεις σαν τις παραπάνω, του μεγάλου Γάλλου φιλόσοφου ποιητή Πωλ Βαλερί και του σύγχρονου, ανάλογα φιλοσοφούντος Έλληνα ποιητή Γιώργου Παυλόπουλου αναρωτιέται:
Είναι λοιπόν η ποίηση, ερωτική πράξη; Ή μήπως, πράξη απόγνωσης; Ή μήπως και τα δύο;…
Όλοι οι ποιητές, καθένας με την δική του οπτική,.......

MΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ vs ΠΟΥΛΙΑΝΟΥ

Του Κώστα Ντουντουλάκη
Κρίμα, κρίμα γι' αυτόν! Τελικά, ήταν απαράδεκτα επιθετικός όταν στην συζήτηση που ακολούθησε την κατά τα άλλα ενδιαφέρουσα ομιλία του στο καφέ Κήπος στα Χανιά, προσπάθησα να υπενθυμίσω απλά την άποψη της "θεωρίας της παλαιολιθικής συνέχειας της γλώσσας"(βλ. βικπαίδεια κλπ) την αντίθετη προς την (καθόλου ανιδιοτελώς...) κυρίαρχη σε ακαδημαϊκούς κύκλους θεωρία του "ινδοευρωπαϊσμού" και την παταγωδώς καταρρέουσα πια με βάση ακι την απλή κοινή λογική, άποψη Μπαμπινιώτη και πολλών παλιών γλωσσολόγων περί ύπαρξης Γλώσσας μόνο εδώ και 4-5.000 χρόνια. Η θεωρία παλαιολιθικής γλωσσικής συνέχειας είναι άποψη κατ΄αρχήν μιας σειράς σημαντικών ξένων γλωσσολόγων μα και του μεγάλου παλαιοντολόγου ανθρωπολόγου Άρη Πουλιανού, άθλια κυνηγημένου ως προς τα τεράστιας σημασίας ευρήματά του (αρχάνθρωπος Πετραλώνων 700.000 ετών, παλαιολιθικά εργαλεία 4 ως και 11 εκατομ. ετών σε διάφορα μέρη της Ελλάδας κλπ κλπ) και αποσιωπούμενου από το εγκάθετο πανεπιστημιακό κατεστημένο... Μα ήταν δυστυχώς και εμπαθής ψεύτης όταν διακόπτοντάς με ...πολύ παιδαγωγικά και ...δημοκρατικά, με υψωμένο τόνο φωνής φώναξε "άφησέ τα αυτά, η άποψη της παλαιολιθικής συνέχειας της ανθρώπινης γλώσσας είναι μόνο του Πουλιανού"! Και μετά πως είναι ανοησία τα περί πινακίδας ....

ΛΙΟΚΟΥΡΝΟ: ΤΟ ΣΠΑΝΙΟΤΑΤΟ ΚΕΡΑΤΟ ΦΙΔΙΟΥ ΠΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΕΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ!

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης
Επιτέλους, μετά από πολύχρονες αναζητήσεις, βρήκα να το φωτογραφίσω στο Καστέλι Κισάμου, στο σπίτι μιας συμπαθέστατης ηλικιωμένης κυρίας, καταγόμενης από την Κεραμωτή Κισσάμου, που το έχει και το φυλάει σαν κόρη οφθαλμού, από τον Κεραμωτιανό προπάππο της!
Είχα ακούσει παιδί ακόμα, από γέρους στο χωριό της μητέρας μου, το Αμυγδαλοκεφάλι, πως είχε προπολεμικά το λιόκουρνο η συγκεκριμένη οικογένεια Στρατάκη στο διπλανό χωριό, την Κεραμωτή.
Το φίδι αυτό, σκουρόχρωμο, μικρότερο από ένα μέτρο, με ένα οστέινο κέρατο (καμιά σχέση με τα δυο μικρά δερμάτινα που έχουν κάποια άλλα φίδια) πάνω στο κεφάλι (ο Φουράκης μόνο λέει όμως πως είδε δυο κέρατα σε αυτό το φίδι...) τριών εκατοστών περίπου, το οποίο μάλλον μετά την χειμερία νάρκη του έπεφτε με το σύρσιμο στα κλαδιά, όπως περιγράφει σε σχόλιο που παραθέτω ο κ. Ανδρέας Φουράκης που είχε επίσης δει μικρός το μάλλον εξαφανισθέν από δεκαετίες κερασφόρο φίδι. 
Το είχε δει και η γιαγιά μου, παιδί ακόμα όπως μου είπε, αλλά δεν πρόλαβε, δεν είχε πρόχειρο να πετάξει κάποιο ασπρόρουχο, όπως λέγαν οι παλιοί πως έπρεπε,για να αφήσει το φίδι το κέρατο...
Για σύγκριση μεγέθους έβαλα δίπλα του ένα κέρμα είκοσι λεπτών. Το λιόκουρνο είναι δεμένο με σπαγκάκι για να μπαίνει σε ποτήρι με νερό λίγα λεπτά. Το νερό αυτό μετά το έπινε ο δηλητηριασμένος και θεραπευόταν σίγουρα! Οι φυσιοδίφες αγνοούν την ύπαρξη αυτού του φιδιού. Υπάρχουν όμως εγκυρότατες μαρτυρίες στο διαδίκτυο στο λήμμα λιόκουρνο...

ΑΠΟΨΗ

Γραφει ο Κώστας Ντουντουλάκης

«Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καταστήσεις ακίνδυνους τους φτωχούς είναι να τους εκπαιδεύσεις να θέλουν να μιμούνται τους πλούσιους.»
Carlos Ruiz Zafón, 1964 -, Ισπανός συγγραφέας.
Ανέκαθεν έβλεπα ως μελετημένη, συστηματικά κατευθυνόμενη, ψυχολογική επιχείρηση μαζικής πλύσης εγκεφάλων τις τελευταίες δυο τρεις δεκαετίες,ειδικά από τον καιρό των made in usa φαντεζί τηλεοπτικών σκουπιδιών τύπου "τόλμης και γοητείας", να γεμίζει η τηλεόραση και ο κινηματογράφος με σήριαλ και ταινίες όπου οι πρωταγωνιστές είναι καλοζωισμένοι μεγαλοαστοί, επιτυχημένοι μπίζνεσμαν, βιομήχανοι, μεγάλοι γαιοκτήμονες, δίπλα τους πόρνες "πολυτελείας".
Χαζοχαρούμενα "λάιφ στάιλ" θηλυκά κι αρσενικά, επιτήδεια εξωραϊζόμενα...
Γέμισε η τηλεόραση με τους ...καημούς, τις ίντριγκες και τα βίτσια της αμερικάνικης, τούρκικης, αργεντίνικης, ελληνικής, βραζιλιάνικης πλουτοκρατίας και των γύρω απ΄αυτήν παρασίτων της!
Θυμόμαστε όλοι υποθέτω, τις παλιές ελληνικές (μα και πολλές ξένες) ταινίες που, εντελώς αντίθετα, έδειχναν συνήθως τους καημούς, τα πάθη, τις αξίες, τα όνειρα, τα αισθήματα, τον τρόπο ζωής και σκέψης της φτωχολογιάς, των λαϊκών στρωμάτων. Ταινίες που επίσης συχνά στηλίτευαν ή γελοιοποιούσαν τον κούφιο και κοινωνικά επιζήμιο τρόπο ζωής και σκέψης του κηφηναριού,την κοινωνική αδικία, την μεγαλομανία, την προσπάθεια να αγοραστεί με χρήμα το αίσθημα. Ταινίες που ανέδιδαν, έστω και με αφελή τρόπο, μια ρομαντική λαϊκότητα, μια ξεχασμένη ανθρωπιά...
Πώς και γιατί λοιπόν συνέβη τόσο ριζική ανατροπή του περιεχομένου, των σεναρίων, των εικόνων, των προτύπων και αξιών ζωής (πλην ελαχίστων, σπανιότατων εξαιρέσεων) στον ελληνικό και παγκόσμιο κινηματογράφο και σε όλα, προπαντός στα εισαγόμενα χαζοσήριαλ;
Την πιο σαφή και ολοκληρωμένη απάντηση δίνει σε δυο γραμμές παραπάνω ο εν λόγω Ισπανός συγγραφέας.

ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης

(...Κεντρική σημασία για τους Ρωμαίους είχε η γιορτή του «αήττητου Ηλίου» στις 25 Δεκεμβρίου, για τους Έλληνες τα "Μικρά Διονύσια" και για τους Ασσύριους-Χαλδαίους κλπ η γέννηση (σε σπήλαιο...) του θεού του φωτός Μίθρα, Εορταζόταν έτσι το ότι ο ζωοδότης Ήλιος άρχιζε και πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό και έτσι να μεγαλώνουν οι ημέρες και αργότερα, στην συνέχεια να έρχεται σιγά σιγά η πλούσια σε συγκομιδές, τροφή, φως, γεμάτη χαρά ζωής Άνοιξη.... 
Η ηγεσία της χριστιανικής εκκλησίας ενώ ως τον 4ο μ.Χ. αιώνα η γέννηση του Χριστού γιορτάζοταν στις 6 Ιανουαρίου, αποφάσισε μετέπειτα να εορτάζεται η γέννηση στις 25 Δεκεμβρίου, αφού τότε είχαν συνηθίσει οι λαοί της αυτοκρατορίας να έχουν την μεγαλύτερη εορτή τους...)
Σήμερα Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου, στις 12:44 το μεσημέρι, ώρα Ελλάδος, ξεκινά και τυπικά (αστρονομικά) ο φετινός χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ελλάδα, καθώς ο Ήλιος θα φθάσει στο χειμερινό ηλιοστάσιο.
Η αποψινή και η αυριανή βραδιά θα είναι και οι μεγαλύτερες του έτους σε διάρκεια. Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει το καλοκαίρι, με τη διάρκεια της μέρας στο αποκορύφωμά της.
Όταν ο Ήλιος φτάνει στο φθινοπωρινό ισημερινό σημείο του το Σεπτέμβριο, υπάρχει περίπου ίση....

1η ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1913

 ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ (24/9/1908 ΤΗΝ ΕΙΧΕ ΕΠΙΒΑΛΕΙ ΗΔΗ Ο ΛΑΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΟΜΩΣ...)
Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης
Από τις 24 Σεπτεμβρίου 1908 η Κυβέρνηση της Κρήτης εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο κήρυξε την ένωση της Κρήτης.Παράλληλα την ίδια ημέρα έγιναν συλλαλητήρια στα Χανιά και στις άλλες κρητικές πόλεις καθώς και σε όλους τους Δήμους της Κρήτης κατά τα οποία ο λαός κηρύσσει την ανεξαρτησία της Κρήτης και την ένωσή της με την Ελλάδα.Παράλληλα την ίδια ημέρα έγιναν συλλαλητήρια στα Χανιά και στις άλλες κρητικές πόλεις καθώς και σε όλους τους Δήμους της Κρήτης κατά τα οποία ο λαός κηρύσσει την ανεξαρτησία της Κρήτης και την ένωσή της με την Ελλάδα.
Ιστορικό:

Κατά την επανάσταση του 1821-1830 οι Κρήτες αγωνίστηκαν σκληρά, όπως και οι λοιποί Έλληνες, εν τούτοις είδαν με πόνο απερίγραπτο να μην συμπεριλαμβάνονται στα όρια του ελεύθερου κράτους, όπως αυτά καθορίστηκαν από το πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830....
Και αυτό γιατί έτσι θέλησε η ευρωπαϊκή διπλωματία και κυρίως η Αγγλία. Η αγγλική .....

ΜΑΓΚΑΣ: ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ

Γράφει ο Κώστας Σ. Ντουντουλάκης
Ο μάγκας, συνήθης κοινωνικός χαρακτήρας της προπολεμικής περιόδου, στυλιζαρισμένη μορφή της περιοδολόγησης του ρεμπέτικου και του μεσοπολέμου ήταν κυρίως άντρας των λαϊκών αστικών στρωμάτων που χαρακτηριζόταν από υπερβολική αυτοπεποίθηση ή έπαρση, καθώς και από ιδιάζουσα εμφάνιση ή συμπεριφορά. Συνηθισμένα στην εμφάνιση του μάγκα ήταν το μακρύ μουστάκι, τα μυτερά παπούτσια με γυρισμένες μύτες, το καβουράκι, το παντελόνι με ρίγα και το κομπολόι Στη μέση φορούσαν τυλιχτό ζωνάρι, κυρίως για να κρύβουν τα μικρά όπλα -μαχαίρια και πιστόλια- που κουβαλούσαν. Περπατούσαν με ιδιόρρυθμο τρόπο, σαν να κουτσαίνουν - από κει και το "κουτσαβάκης", φορώντας μόνο το ένα μανίκι απ' το σακάκι.

Οι μάγκες εμφανίστηκαν ως κουτσαβάκηδες γύρω στα 1870 και έδρασαν περίπου μέχρι το 1892 οπότε ο τότε διευθυντής της αστυνομίας Μπαϊρακτάρης τους κυνήγησε αλύπητα. Εκτός από τη φυλάκιση και το κούρεμα με την ψιλή, έδωσε εντολή να τους κόβουν το μισό μουστάκι (υποχρεώνοντάς τους να ξυρίσουν και το άλλο μισό - θανάσιμη προσβολή για τους μάγκες της εποχής). Τους έκοβε επίσης τις μύτες απ' τα παπούτσια και το μανίκι που κρεμόταν. Το 1896 πάντως, κατά τους πρώτους ολυμπιακούς αγώνες, της Αθήνας, οι κουτσαβάκηδες επιστρατεύτηκαν απ΄την αστυνομία, προκειμένου να κατασταλεί η ξενόφερτη εγκληματικότητα!
Αργότερα, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο τύπος του μάγκα γνώρισε καινούργια αναβίωση, αυτή τη φορά συνδεμένος με την κουλτούρα της ρεμπέτικης μουσικής. 

Η ελληνική λαϊκή μουσική έχει αφιερώσει αρκετά τραγούδια της στην περιγραφή και τις συνήθειες του μάγκα (βλ. Του Βοτανικού ο Μάγκας, Ε ντε λα μαγκέ ντε Βοτανίκ, Πού ΄σουν μάγκα το Χειμώνα, ή Μάγκας βγήκε για σεργιάνι κ.ά.). Για την ετυμολογία υπάρχουν αρκετές απόψεις: 1.Από τη μάγκα «ενωμοτία άτακτων πολεμιστών» (λέξη αλβανοτουρκικής προέλευσης:μάγκας < αλβανική mangë < τουρκική manga).Κατά την εποχή του απελευθερωτικού μας αγώνα, οι στρατολογούμενοι από τους οπλαρχηγούς διαιρούνταν σε ενωμοτίες άτακτων πολεμιστών,που η κάθε μια τους ονομαζόταν "μάγκα".Αυτό θεωρώ πως είναι η πιο λογική ερμηνεία, η πιθανότερη προέλευση της λέξης.Ο λαός θαύμαζε τους αγέρωχους, ελεύθερους κλέφτες αγωνιστές-"μάγκες". Από εκεί και η καλή έννοια του (πραγματικού) μάγκα, με μεταφορική παρόμοια σημασία...
2.Από το λατινικό mango, -onis «έμπορας σκλάβων, έμπορας απατηλός» (Ν. Ανδριώτης).
3.Από τη ...μάνικα (θεωρώ μη εξηγήσιμη ιστορικά-λογικά αυτή την εκδοχή, όπως και την προηγούμενη) κατά τον Γ. Μπαμπινιώτη, με την ερμηνεία ότι υπήρχε η συνήθεια να δίνονται σε ευγενείς ιππότες τα μανίκια των κυριών της αυλής.
-Σήμερα ο ίδιος όρος εφαρμόζεται, μεταφορικά, για τον λαϊκό παλικαρά, άτομο που επιδεικνύει προκλητικά ή επιθετικά τη δύναμή του (τη «μαγκιά» του) στον κοινωνικό περίγυρο. Χρησιμοποιείται καμιά φορά και υποτιμητικά σε φράσεις όπως «κάνει το μάγκα», «τζάμπα μάγκες». Επίσης συνηθίζονται οι σύνθετες λέξεις «βαρύμαγκας» και «ψευτόμαγκας».
Σήμερα ο ίδιος όρος εφαρμόζεται για τον λαϊκό παληκαρά, άτομο που επιδεικνύει προκλητικά ή επιθετικά τη δύναμή του στον κοινωνικό περίγυρο. Χρησιμοποιείται καμιά φορά και υποτιμητικά σε φράσεις όπως "κάνει το μάγκα", "τζάμπα μάγκες".
Συνθετικές λέξεις: "βαρύμαγκας", "ψευτόμαγκας"
Ο Κώστα Ντουντουλάκης είναι δάσκαλος πτυχ. πολιτ. επιστημών, μελετητής ελληνικής γλώσσας και ιστορίας

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΙΣΣΑΜΟΣ, ΚΑΣΤΕΛΙ, ΙΝΑΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΚΟΡΩΝΑΣ

Γράφει ο Κώστας Ντουντουλάκης*
Κάποιος "ειδήμων" έγραψε προ ετών πολύ αβίαστα, για το όνομα Κίσσαμος: 
"... το όνομα αυτό κατά πάσα πιθανότητα είναι προελληνικό". 
Παρακάτω (σωστά) απορρίπτει την εντελώς απίθανη και αυθαίρετη ετυμολογική προσέγγιση της λέξης που επιχείρησε ο Αntonio Trivan, που αγνοεί την αρχαία ελληνική, όσο δυστυχώς και οι "ειδικοί" που ελαφρά τη καρδία "ξεμπλέκουν" με την ετυμολογία της λέξης (και όχι μόνο αυτής) αποκαλώντας την... "προελληνική" άρα, κατ΄αυτούς, μη ελληνική!
Ας δούμε όμως νηφάλια και απροκατάληπτα πόσο "δύσκολη" είναι η ελληνική ετυμολογία και λογική - λογικότατη ερμηνεία της λέξης για όποιον ψάχνει - ερευνά λίγο παραπέρα απ' ό,τι μάθαμε στα σχολεία και σε πανεπιστήμια που ως πριν λίγες δεκαετίες, χωρίς καμιά περί τούτου απόδειξη, αναπαρήγαγαν την (καθόλου αθώα) άποψη πως οι Μινωίτες ......