Γράφει ο Μανώλης Κουφάκης *
Δεν είναι, νομίζω, υπερβολή ή εγωισμός να ισχυριστούμε ότι η εποχή μας είναι η καλύτερη που έχει ζήσει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. Σήμερα ο κόσμος έχει γίνει ένα καλύτερο μέρος για να ζει κανείς. Ζούμε περισσότερα χρόνια, μορφωνόμαστε, απολαμβάνουμε μεγαλύτερη ελευθερία και ισότητα, τα οφέλη της οικονομίας διαχέονται σε μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού· και γενικά βλέπουμε στις μέρες μας να γίνονται πραγματικότητα όνειρα πολλών περασμένων γενεών. Τα παραπάνω καλά, μπορούμε χωρίς αμφιβολία να τα αποδώσουμε στη Δημοκρατία και την προηγμένη τεχνολογία.
Για τη Δημοκρατία μιλήσαμε σε ένα πρόσφατο άρθρο, με την ευκαιρία των Ευρωεκλογών. Συζητώντας για την τεχνολογία δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το πόσο σύμφυτη είναι με την ύπαρξη του ανθρώπου, δηλαδή με το Είναι του. Με τον ίδιο δηλαδή τον άνθρωπο, ο οποίος από την αρχή της ύπαρξής του παράγει τεχνολογία. Το πρώτο δέρμα που χρησιμοποίησε σαν ρούχο, το πρώτο τσεκούρι που έφτιαξε με πέτρα, η φωτιά, ο χαλκός, ο σίδηρος, η αγροτική δραστηριότητα και άλλα πολλά, είναι τεχνολογία και δεν θα μπορούσαν να μη συμβούν αυτά από τη στιγμή που υπήρξε ο άνθρωπος. Ασφαλώς και τα άλλα έμβια όντα φτιάχνουν τεχνολογία π.χ. η αράχνη τον ιστό, το πουλί τη φωλιά, η μέλισσα την κηρύθρα κ.ά., όμως τη φτιάχνουν επαναληπτικά και χωρίς καμιά δυνατότητα να φτιάξουν κάτι άλλο, πέρα από το καθορισμένο από τη φύση τους. Αντίθετα ο άνθρωπος, και εδώ έγκειται η μεγάλη διαφορά, έχει την μοναδική ικανότητα να παράγει νέα τεχνολογία, να την βελτιώνει και να την εξελίσσει σε υψηλότερα επίπεδα.
Το ποια στιγμή όμως θα εκδηλωθεί και θα εδραιωθεί μια νέα τεχνολογία είναι σε άμεση σχέση με το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ατμός, τον οποίο ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς στον 1ο αιώνα μ.Χ. είχε τιθασεύσει και χρησιμοποιήσει για να ανοίγει και κλείνει τις θύρες των ανακτόρων. Όμως οι άρχοντες της εποχής δεν το είδαν σαν μια καλή επένδυση. Έτσι η πρώτη βιομηχανική επανάσταση χρειάστηκε να περιμένει 1800 χρόνια, μέχρι που το 1784 ξαναανακαλύφθηκε η ατμομηχανή και την αγκάλιασε ο καπιταλισμός, που έκανε ήδη τα πρώτα του βήματα.
Μετά τα παραπάνω και αφού, πιστεύω, δηλώθηκε σαφώς ότι η τεχνολογία είναι κάτι αξεχώριστο από την ουσία της ανθρώπινης φύσης, θα δανειστώ κάποιες σκέψεις από το εξαιρετικό βιβλίο του Γιώργου Χατζηβασιλείου «Η φιλοσοφία της Τεχνητής Νοημοσύνης» για να μιλήσω σχετικά. Αφού ο άνθρωπος είναι ένα φυσικό πλάσμα, είναι λογικό να ισχυριστούμε ότι και τα τεχνικά έργα του είναι και αυτά φυσικά· τουλάχιστον όσο και ο ιστός, η φωλιά και η κηρύθρα, που προαναφέραμε, είναι έργα της φύσης. Αν θέλουμε να επεκτείνουμε ακόμα τη σκέψη μας, μπορούμε να πούμε ότι «τα όρια της τεχνολογίας είναι τα όρια της φύσης».
Επομένως, προχωρώντας τη σκέψη μας, από τη στιγμή που η τεχνολογία είναι ένα φυσικό φαινόμενο, δεν χωρεί ηθική αξιολόγησή της -να την χαρακτηρίσουμε δηλαδή ως «καλή» ή «κακή»- ούτε είναι δυνατόν να σταματήσει η παραγωγή και ανάπτυξή της με κάποιο τρόπο. Αυτό που μπορεί και πρέπει να αξιολογηθεί είναι ο τρόπος χρήσης της τεχνολογίας. Εδώ πλέον υπεισέρχεται η ευθύνη του ανθρώπου. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, της οποία τα πρώτα στάδια ήδη ζούμε, πραγματεύεται τεράστιες δυνάμεις -όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η γενετική μηχανική- που μπορούν να υπονομεύσουν τον κόσμο μας και το είδος μας. Θα πρέπει λοιπόν ο άνθρωπος να δημιουργήσει τάχιστα το φιλοσοφικό υπόβαθρο που θα του επιτρέψει να αποφύγει τις απειλές και να διαχειριστεί επ’ ωφελεία του τις δυνάμεις αυτές. Η ευθύνη είναι μεγάλη.
Συνειρμικά, έρχεται στο μυαλό μας ο μύθος του συνετού και προνοητικού Προμηθέα και του απερίσκεπτου αδερφού του Επιμηθέα, που σκέφτεται αφού γίνει το κακό.
Δεν είναι, νομίζω, υπερβολή ή εγωισμός να ισχυριστούμε ότι η εποχή μας είναι η καλύτερη που έχει ζήσει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. Σήμερα ο κόσμος έχει γίνει ένα καλύτερο μέρος για να ζει κανείς. Ζούμε περισσότερα χρόνια, μορφωνόμαστε, απολαμβάνουμε μεγαλύτερη ελευθερία και ισότητα, τα οφέλη της οικονομίας διαχέονται σε μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού· και γενικά βλέπουμε στις μέρες μας να γίνονται πραγματικότητα όνειρα πολλών περασμένων γενεών. Τα παραπάνω καλά, μπορούμε χωρίς αμφιβολία να τα αποδώσουμε στη Δημοκρατία και την προηγμένη τεχνολογία.
Για τη Δημοκρατία μιλήσαμε σε ένα πρόσφατο άρθρο, με την ευκαιρία των Ευρωεκλογών. Συζητώντας για την τεχνολογία δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το πόσο σύμφυτη είναι με την ύπαρξη του ανθρώπου, δηλαδή με το Είναι του. Με τον ίδιο δηλαδή τον άνθρωπο, ο οποίος από την αρχή της ύπαρξής του παράγει τεχνολογία. Το πρώτο δέρμα που χρησιμοποίησε σαν ρούχο, το πρώτο τσεκούρι που έφτιαξε με πέτρα, η φωτιά, ο χαλκός, ο σίδηρος, η αγροτική δραστηριότητα και άλλα πολλά, είναι τεχνολογία και δεν θα μπορούσαν να μη συμβούν αυτά από τη στιγμή που υπήρξε ο άνθρωπος. Ασφαλώς και τα άλλα έμβια όντα φτιάχνουν τεχνολογία π.χ. η αράχνη τον ιστό, το πουλί τη φωλιά, η μέλισσα την κηρύθρα κ.ά., όμως τη φτιάχνουν επαναληπτικά και χωρίς καμιά δυνατότητα να φτιάξουν κάτι άλλο, πέρα από το καθορισμένο από τη φύση τους. Αντίθετα ο άνθρωπος, και εδώ έγκειται η μεγάλη διαφορά, έχει την μοναδική ικανότητα να παράγει νέα τεχνολογία, να την βελτιώνει και να την εξελίσσει σε υψηλότερα επίπεδα.
Το ποια στιγμή όμως θα εκδηλωθεί και θα εδραιωθεί μια νέα τεχνολογία είναι σε άμεση σχέση με το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ατμός, τον οποίο ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς στον 1ο αιώνα μ.Χ. είχε τιθασεύσει και χρησιμοποιήσει για να ανοίγει και κλείνει τις θύρες των ανακτόρων. Όμως οι άρχοντες της εποχής δεν το είδαν σαν μια καλή επένδυση. Έτσι η πρώτη βιομηχανική επανάσταση χρειάστηκε να περιμένει 1800 χρόνια, μέχρι που το 1784 ξαναανακαλύφθηκε η ατμομηχανή και την αγκάλιασε ο καπιταλισμός, που έκανε ήδη τα πρώτα του βήματα.
Μετά τα παραπάνω και αφού, πιστεύω, δηλώθηκε σαφώς ότι η τεχνολογία είναι κάτι αξεχώριστο από την ουσία της ανθρώπινης φύσης, θα δανειστώ κάποιες σκέψεις από το εξαιρετικό βιβλίο του Γιώργου Χατζηβασιλείου «Η φιλοσοφία της Τεχνητής Νοημοσύνης» για να μιλήσω σχετικά. Αφού ο άνθρωπος είναι ένα φυσικό πλάσμα, είναι λογικό να ισχυριστούμε ότι και τα τεχνικά έργα του είναι και αυτά φυσικά· τουλάχιστον όσο και ο ιστός, η φωλιά και η κηρύθρα, που προαναφέραμε, είναι έργα της φύσης. Αν θέλουμε να επεκτείνουμε ακόμα τη σκέψη μας, μπορούμε να πούμε ότι «τα όρια της τεχνολογίας είναι τα όρια της φύσης».
Επομένως, προχωρώντας τη σκέψη μας, από τη στιγμή που η τεχνολογία είναι ένα φυσικό φαινόμενο, δεν χωρεί ηθική αξιολόγησή της -να την χαρακτηρίσουμε δηλαδή ως «καλή» ή «κακή»- ούτε είναι δυνατόν να σταματήσει η παραγωγή και ανάπτυξή της με κάποιο τρόπο. Αυτό που μπορεί και πρέπει να αξιολογηθεί είναι ο τρόπος χρήσης της τεχνολογίας. Εδώ πλέον υπεισέρχεται η ευθύνη του ανθρώπου. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, της οποία τα πρώτα στάδια ήδη ζούμε, πραγματεύεται τεράστιες δυνάμεις -όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η γενετική μηχανική- που μπορούν να υπονομεύσουν τον κόσμο μας και το είδος μας. Θα πρέπει λοιπόν ο άνθρωπος να δημιουργήσει τάχιστα το φιλοσοφικό υπόβαθρο που θα του επιτρέψει να αποφύγει τις απειλές και να διαχειριστεί επ’ ωφελεία του τις δυνάμεις αυτές. Η ευθύνη είναι μεγάλη.
Συνειρμικά, έρχεται στο μυαλό μας ο μύθος του συνετού και προνοητικού Προμηθέα και του απερίσκεπτου αδερφού του Επιμηθέα, που σκέφτεται αφού γίνει το κακό.
* Δρ. Μηχανικός
τ. Δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.
τ. Δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου