Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε μεταξύ του δημοσιογράφου και ιστορικού, κ. Δημήτρη Στεμπίλη και του κ. Γιάννη Σκαλιδάκη, ιστορικού και διδάσκοντα στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η ανάγκη συγκρότησης μια νέας εξουσίας από τους επαναστάτες υπήρξε απαραίτητη προϋπόθεση για να οργανωθεί και να πετύχει το κίνημα. Παρά την θέληση και τον πατριωτισμό που διακατείχε τους Έλληνες την περίοδο εκείνη, οι υλικοί πόροι και μηχανισμοί ήταν δυσεύρετοι σε μία χώρα που κουβαλάει τόσα χρόνια σκλαβιάς. Την δεκαετία του 21’ αλλά και νωρίτερα είχε ξεκινήσει μια μεγάλη περίοδος παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πράγμα που ευνόησε συγκυριακά τους επαναστάτες. Αυτό επιβεβαιώνει και ο κ. Σκαλιδάκης, λέγοντας:
Στην περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η ανάγκη συγκρότησης μια νέας εξουσίας από τους επαναστάτες υπήρξε απαραίτητη προϋπόθεση για να οργανωθεί και να πετύχει το κίνημα. Παρά την θέληση και τον πατριωτισμό που διακατείχε τους Έλληνες την περίοδο εκείνη, οι υλικοί πόροι και μηχανισμοί ήταν δυσεύρετοι σε μία χώρα που κουβαλάει τόσα χρόνια σκλαβιάς. Την δεκαετία του 21’ αλλά και νωρίτερα είχε ξεκινήσει μια μεγάλη περίοδος παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πράγμα που ευνόησε συγκυριακά τους επαναστάτες. Αυτό επιβεβαιώνει και ο κ. Σκαλιδάκης, λέγοντας:
-«Αυτό που αναδεικνύεται μέσα από έρευνες το τελευταίο διάστημα είναι ακριβώς ότι αυτή η αποσάθρωση της αυτοκρατορίας, δημιουργεί τάσεις αυτονόμησης σε πολλές διαφορετικές περιοχές. Ο Αλί Πασάς είναι μια εμβληματική περίπτωση που γνωρίζουμε στην Ελλάδα, υπάρχει ο Μοχάμεντ Άλι στην Αίγυπτο, αλλά και στην Συρία και τα Βαλκάνια αποσαθρώνεται η αυτοκρατορία και φαίνεται ότι και στην Κρήτη, η τοπική οθωμανική διοίκηση δείχνει σημάδια αυτονόμησης».
Ιδιαίτερα στο νησί της Κρήτης η κατάσταση ήταν διαφορετική από την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς υπήρχε σχετική αυτονομία των τοπικών αγάδων από το Οθωμανικό καθεστώς, σύμφωνα με τον καθηγητή:
Ιδιαίτερα στο νησί της Κρήτης η κατάσταση ήταν διαφορετική από την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς υπήρχε σχετική αυτονομία των τοπικών αγάδων από το Οθωμανικό καθεστώς, σύμφωνα με τον καθηγητή:
-«Γενικά ήταν μικρός ο έλεγχος της Κρήτης από την κεντρική εξουσία στην Πόλη. Οι αυτοκρατορικοί αξιωματούχοι είχαν πολύ μεγάλο πρόβλημα στο να ελέγχουν τους τοπικούς αγάδες και γενικότερα κουμάντο στην Κρήτη απ’ ότι φαίνεται έκαναν οι τοπικοί αγάδες και οι τοπικοί γενίτσαροι, οι οποίοι σε πολύ μεγάλο βαθμό ήταν ντόπιοι Κρητικοί. Εξισλαμισμένοι Κρητικοί και ακριβώς επειδή μέχρι το 1821 η πληθυσμιακή αναλογία είναι αρκετά διαφορετική από αλλού, δηλαδή είναι σχεδόν μισοί μισοί Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, υπάρχουν μάλιστα υποθέσεις ότι οι Μουσουλμάνοι ίσως είχαν μια ελαφρά πλειοψηφία. Αυτό δίνει μια διαφορετική διάσταση στην Επανάσταση του 21’ στην Κρήτη. Έχει έναν χαρακτήρα εμφυλίου πολέμου», ανέφερε.
Μέσα στο κλίμα αυτό της ανεξαρτησίας που διέπνεε τους Έλληνες την περίοδο αυτή, το ζήτημα της δημιουργίας ενός μόνιμου και οργανωμένου στρατεύματος επαναστατών παρέμενε ακανθώδες στο νησί της Κρήτης. Αντιθέτως στην Πελοπόννησο χάρη στις πρωτοβουλίες του Κολοκοτρώνη και τα λάφυρα από τις επιτυχημένες πολιορκίες των Οθωμανικών κάστρων της Πελοποννήσου, το πρόβλημα είχε λυθεί εν μέρει.
Μέσα στο κλίμα αυτό της ανεξαρτησίας που διέπνεε τους Έλληνες την περίοδο αυτή, το ζήτημα της δημιουργίας ενός μόνιμου και οργανωμένου στρατεύματος επαναστατών παρέμενε ακανθώδες στο νησί της Κρήτης. Αντιθέτως στην Πελοπόννησο χάρη στις πρωτοβουλίες του Κολοκοτρώνη και τα λάφυρα από τις επιτυχημένες πολιορκίες των Οθωμανικών κάστρων της Πελοποννήσου, το πρόβλημα είχε λυθεί εν μέρει.
- «Χρειάζεται ένα είδος κρατικής συγκρότησης, δηλαδή μία διοίκηση που να έχει το κύρος και τη δύναμη να επιβάλει φορολογία ή με άλλους τρόπους να βρίσκει πόρους ώστε να συντηρεί ένα στράτευμα. Όπως στον Μοριά έτσι και στην Κρήτη, γι’ αυτό δεν έχουμε πολλά στοιχεία, ο αγώνας θα έπαιρνε σιγά σιγά την μορφή πολιορκίας των κάστρων. Στην Κρήτη έχουμε τις οχυρωμένες πόλεις στα Χανιά, στο Ρέθυμνο, στο Ηράκλειο και αλλού. Αυτό είναι μια επιχείρηση η οποία χρειάζεται οργάνωση», εξήγησε ο κ. Σκαλιδάκης.
Σε αντίθεση με τις πόλεις του νησιού, η κρητική ύπαιθρος ήταν υπό την κατοχή των επαναστατών εκείνη την περίοδο, με τους Μουσουλμάνους να αναγκάζονται πολλές φορές να κλειστούν στα κάστρα των πόλεων. Η κατάσταση αυτή ωφέλησε οικονομικά τους επαναστάτες διότι όλες οι Μουσουλμανικές ιδιοκτησίες, ιδιωτικές ή δημόσιες, πέσανε στα χέρια των Χριστιανών. Το κύριο οικονομικό όφελος προερχότανε από τις ελιές και το λάδι που έβγαζαν οι ντόπιοι ελαιοπαραγωγοί. «Η Κρήτη έτσι γίνεται ένας τόπος μικροϊδιοκτησίας, μικροαγροτών χριστιανών, από την άλλη όμως η επαναστατική εξουσία δεν είχε το απαραίτητο κύρος ούτως ώστε αυτό να μπορέσει να το φορολογήσει και να το μετουσιώσει σε κρατικά έσοδα», πρόσθεσε ο καθηγητής.
Το διάστημα αυτό, το λάδι αποτελούσε τον κύριο πλούτο του νησιού και αυτό φαινόταν από την σημασία του για τους ντόπιους. Ο κ. Σκαλιδάκης επιβεβαιώνει, υπογραμμίζοντας:
Σε αντίθεση με τις πόλεις του νησιού, η κρητική ύπαιθρος ήταν υπό την κατοχή των επαναστατών εκείνη την περίοδο, με τους Μουσουλμάνους να αναγκάζονται πολλές φορές να κλειστούν στα κάστρα των πόλεων. Η κατάσταση αυτή ωφέλησε οικονομικά τους επαναστάτες διότι όλες οι Μουσουλμανικές ιδιοκτησίες, ιδιωτικές ή δημόσιες, πέσανε στα χέρια των Χριστιανών. Το κύριο οικονομικό όφελος προερχότανε από τις ελιές και το λάδι που έβγαζαν οι ντόπιοι ελαιοπαραγωγοί. «Η Κρήτη έτσι γίνεται ένας τόπος μικροϊδιοκτησίας, μικροαγροτών χριστιανών, από την άλλη όμως η επαναστατική εξουσία δεν είχε το απαραίτητο κύρος ούτως ώστε αυτό να μπορέσει να το φορολογήσει και να το μετουσιώσει σε κρατικά έσοδα», πρόσθεσε ο καθηγητής.
Το διάστημα αυτό, το λάδι αποτελούσε τον κύριο πλούτο του νησιού και αυτό φαινόταν από την σημασία του για τους ντόπιους. Ο κ. Σκαλιδάκης επιβεβαιώνει, υπογραμμίζοντας:
- «Οι μισθοί των στρατευμάτων δίνονταν ή δινόταν υπόσχεση ότι θα δοθούν σε λάδι. Η φορολογία όσον αφορά την παραγωγή αλλά και όσον αφορά το εμπόριο και τις εξαγωγές από τα λιμάνια και τα σκαλώματα (μικρά λιμάνια που δένανε τα καΐκια, η σκάλα), όπως λέγανε τότε, ήτανε σε συντριπτική πλειοψηφία σε αυτό το προϊόν. Το θέμα είναι ότι η κεντρική διοίκηση δεν είχε τους τρόπους, τον κρατικό μηχανισμό για να μαζέψει αυτούς τους πόρους και να τους χρησιμοποιήσει υπέρ της επανάστασης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι τοπικοί οπλαρχηγοί σε κάθε τόπο έπαιρναν για λογαριασμό τους αυτή την φορολογία».
Ξεχωριστή ήταν η περίπτωση των Σφακιανών οπλαρχηγών, όπως τόνισε, ήταν ανέκαθεν μια ένοπλη περιοχή με δική της σκάλα (Λουτρό), οι οποίοι δεν επιθυμούν να μετεξελιχθούν σε μία παγκρήτια αρχή και να συνεννοηθούν με τις υπόλοιπες επαρχίες. Μέχρι τέλους οι Σφακιανοί διεκδικούσαν το μεγαλύτερο μερίδιο επαναστατικών πόρων ακριβώς γιατί θεωρούσαν ότι αυτοί είναι οι άνθρωποι των όπλων και όλοι οι άλλοι οι «κατωμερίτες» όπως τους ονόμαζαν υποτιμητικά.
Η αδυναμία συγκέντρωσης φόρων από τη φορολογία οδήγησε τους επαναστάτες προς τα λάφυρα, τα οποία αποτέλεσαν το μεγαλύτερο έσοδο των επαναστατών στην Κρήτη. Κατά την δεύτερη περίοδο της επανάστασης, από το 1825 και μετά, το νησάκι της Γραμβούσας γίνεται κέντρο πειρατείας, σύμφωνα με τον κ. Σκαλιδάκη. Περιγράφοντας την κατάσταση της πειρατείας στο νησί, είπε συγκεκριμένα:
Ξεχωριστή ήταν η περίπτωση των Σφακιανών οπλαρχηγών, όπως τόνισε, ήταν ανέκαθεν μια ένοπλη περιοχή με δική της σκάλα (Λουτρό), οι οποίοι δεν επιθυμούν να μετεξελιχθούν σε μία παγκρήτια αρχή και να συνεννοηθούν με τις υπόλοιπες επαρχίες. Μέχρι τέλους οι Σφακιανοί διεκδικούσαν το μεγαλύτερο μερίδιο επαναστατικών πόρων ακριβώς γιατί θεωρούσαν ότι αυτοί είναι οι άνθρωποι των όπλων και όλοι οι άλλοι οι «κατωμερίτες» όπως τους ονόμαζαν υποτιμητικά.
Η αδυναμία συγκέντρωσης φόρων από τη φορολογία οδήγησε τους επαναστάτες προς τα λάφυρα, τα οποία αποτέλεσαν το μεγαλύτερο έσοδο των επαναστατών στην Κρήτη. Κατά την δεύτερη περίοδο της επανάστασης, από το 1825 και μετά, το νησάκι της Γραμβούσας γίνεται κέντρο πειρατείας, σύμφωνα με τον κ. Σκαλιδάκη. Περιγράφοντας την κατάσταση της πειρατείας στο νησί, είπε συγκεκριμένα:
- «Σε περιόδους ύφεσης της επανάστασης όπως με την έλευση του Ιμπραήμ, η επαναστατική δράση ξεπέφτει σε πειρατική με αποτέλεσμα την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων μετά το Ναβαρίνο. Τα ποσά ήταν πολύ μεγάλα και υπήρχε μία οργανωμένη διαδικασία όπως το θαλάσσιο δικαστήριο στην Αίγινα, όπου οι πειρατεύοντες θα έπρεπε να πάνε εκεί τις λείες, να εκδικαστεί ένα συγκεκριμένο ποσό για το δημόσιο ταμείο και το υπόλοιπο να το κρατήσουν. Αυτό γινόταν βέβαια αλλά στην Κρήτη όχι με τόσο μεγάλο βαθμό γι’ αυτό υπήρχε ένταση όσον αφορά τη δράση της πειρατείας διότι γίνονταν πειρατείες στα καράβια που πήγαιναν στα Χανιά, Ηράκλειο κ.λ.π. και ουσιαστικά τις λείες τις παρακρατούσαν οι ίδιοι οι πειρατές στη Γραμβούσα και πρόσφεραν και στο δημόσιο ταμείο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου