ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

Γράφει η Ευτυχία Δεσποτάκη
Το ραδιόφωνο στην παιδική μου συνείδηση λειτούργησε σαν κάτι μαγικό. Ακόμη και σήμερα θεωρώ ότι είναι από τις πιο θαυμαστές ανακαλύψεις του ανθρώπου. Καθημερινά κάποιες ώρες μου κρατά συντροφιά και πιστεύω ότι είναι μια ήπια και διακριτική μορφή μετάδοσης πολιτισμού. 
Ραδιόφωνο αργήσαμε να αποκτήσομε στο σπίτι μας. Το αποκτήσαμε, όταν ήμουν εννιά χρόνων. Μέσα στη δεκαετία του 50. Άλλοι άνθρωποι είχαν πιο μπροστά από μας. Άκουγα, ότι άλλοι είχαν ραδιόφωνο υγράς μπαταρίας, άλλοι ξηράς, συχνά άκουγα να λένε ότι έπρεπε να πάει το ραδιόφωνο στα Χανιά να γεμίσει η μπαταρία και κάποιοι, όσοι διέθεταν ηλεκτρικό ρεύμα είχαν ραδιόφωνο ρεύματος. Λογικά πρώτος χώρος που αποκτούσε ραδιόφωνο ήταν το καφενείο με βασικό σκοπό πάντα την πολιτική ενημέρωση, των θαμώνων. Τα παλιότερα ραδιόφωνα ήταν συνήθως ξύλινα και με κουμπιά.
Αυτός που αποκτούσε ραδιόφωνο συνήθως το έβαζε πολύ δυνατά και ακουγόταν από όλη τη γειτονιά
Το δικό μας ραδιόφωνο αποκτήθηκε με την επιμονή, τις οικονομίες και την πρωτοβουλία της μητέρας μου και μάλιστα συχνά υπενθύμιζε «για χάρη μου». «Κάτι θα ακούσει το παιδί, κάτι θα μάθει από το ράδιο»
Ήταν ένα ραδιόφωνο μάρκας Philips ρεύματος. Ένα μαγικό παραλληλεπίπεδο κουτί από βακελίτη καφέ πάνω σε τέσσερα μικρά ποδαράκια. Η πρόσοψη  του  ένα πλέγμα σε κρέμ χρώμα που άφηνε να φαίνεται από μέσα, στο κέντρο το μεγάφωνο, στη μέση μια μακρόστενη διαφανής οθόνη που πάνω της ήταν γραμμένες με λατινικά γράμματα πολλές  πρωτεύουσες του κόσμου και που πίσω της μπορούσες να διακρίνεις μια βελόνα να πηγαινοέρχεται.
Από κάτω υπήρχε μια σειρά από πέντε πλήκτρα που έκαναν δυνατό θόρυβο, όταν τα πατούσες. Με το πρώτο άνοιγε και έκλεινε, τα άλλα αφορούσαν τα κύματα μακρά, μεσαία, βραχέα. Δεξιά και αριστερά είχε δύο μεγάλα .............
στρογγυλά κουμπιά με καφέ και χρυσό χρώμα, το ένα κινούσε τη βελόνα και σου έδειχνε τους σταθμούς και το άλλο καθόριζε τη ένταση. Πάνω δεξιά είχε ένα πολύ μικρό παραθυράκι μέσα από το οποίο άναβε ένα πράσινο φωτάκι, όταν ήταν ανοικτό  και έπαιζε.
Τοποθετημένο σε δικό του τραπεζάκι στη γωνία του καθιστικού, δεν απόφυγε να στολιστεί με το σεμεδάκι του από πάνω έτσι όπως συνηθίζουν οι άνθρωποι του λαού να στολίζουν την τεχνολογία! Από τη γωνία του λοιπόν εξέπεμπε το ραδιόφωνο μας και σκορπούσε πέρα από τη γνώση, την πληροφορία και την ψυχαγωγία, αλλά για μένα και την απέραντη  ευτυχία. Ως τόσο δεν έπαυε για μένα να  αποτελεί  ένα μυστήριο. Ένα κουτί μαγικό που μιλούσε, που τραγουδούσε. Δεν μπορούσα να διανοηθώ πως γινόταν όλα αυτά και δεν ντρέπομαι να το ομολογήσω  ότι πολλές φορές, στην αρχή, και όταν βρισκόμουν μόνη κύτταζα πίσω από μια τρυπίτσα μέσα του  κι έλεγα μέσα μου: «Δεν μπορεί κάποιος είναι εκεί μέσα και μιλάει, αλλά πάλι τόσο μικρός είναι;» Μόνο καλώδια πολλά και μπερδεμένα έβλεπα.
Εθνικό πρόγραμμα, 2ο πρόγραμμα, Γ΄πρόγραμμα, μακρά κύματα, μεσαία, βραχέα, ελληνικοί σταθμοί, ξένοι σταθμοί που πολλές φορές τους επιζητούσαν οι μεγάλοι για αντικειμενικότερη ενημέρωση.
Άνοιγε το πρωί στις έξι έκλεινε το μεσημέρι για να συνεχίσει από το απόγευμα  μέχρι τις δώδεκα, όπου  και έκλεινε με τον εθνικό ύμνο.
Χαρακτηριστικό μουσικό σήμα ο ήχος της φλογέρας,στη δημοτική μας μουσική
Μεγαλώσαμε με τη φωνή της θείας Λένας να μας διαβάζει παραμύθια ,να μας λέει ιστορίες και τραγούδια και να απαντά στην αλληλογραφία μας. Η πρώτη μας επαφή με το θέατρο ήταν το Θέατρο της Δευτέρας  με  πρωταγωνιστές   σπουδαίους ηθοποιούς που ενώ  αυτοί απέδιδαν το ρόλο τους, η δική μας φαντασία σκηνοθετούσε και σκηνογραφούσε το έργο. Όταν αργότερα τους είδαμε  στο θέατρο ή στην τηλεόραση ταυτίσαμε τη γνώριμη πια, φωνή τους από το ραδιόφωνο με το πρόσωπο τους.΄
Θυμάμαι πρωινά ραδιοφωνικά σίριαλς που γοήτευαν  και συγκινούσαν τις νοικοκυρές όπως η «Μικρή  πικρή μου αγάπη. «Το σπίτι των ανέμων»
Στις οχτώ το βράδυ «τα Χρονικά της ημέρας» επέβαλαν απόλυτη ησυχία στους μικρούς για να ακούσουν τα νέα οι μεγάλοι. Λίγο πιο μπροστά  ήταν η εκπομπή η «Φωνή της Αμερικής», μια εκπομπή που είχε πολλά παράσιτα  και που οι μεγάλοι  επέμεναν να την  ακούν και δυστυχώς ήταν και ατελείωτη. Μουσικές εκπομπές με ελληνική και ξένη μουσική, λαική και μη , φωνές αγαπημένων τραγουδιστών, παρουσιαστών (Οικονομίδης, Ρένα Ντόρ) αναμεταδόσεις, επιθεωρήσεις, διαγωνισμοί νέων ταλέντων, έφταναν από τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου  μέχρι το τελευταίο χωριουδάκι.
Οι διαφημίσεις για τα απορρυπαντικά ROL,TIDE,DAL που δειλά  δειλά ξεπρόβαλλαν μαθαίνονταν απέξω από μας τα παιδιά.
Και κάθε Κυριακή απόγευμα  υπήρχε η αναμετάδοση των ποδοσφαιρικών αγώνων με κείνη τη χαρακτηριστική φωνή του Γιάννη Διακογιάννη. Κυριακή πρωί η θεία Λειτουργία, το Γ΄πρόγραμμα πάντα κλασσική μουσική, δεν ήταν αγαπητό γιατί ψυχοπλάκωνε ,όπως επίσης όλη η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είχε μουσική, είχε μόνο κλασσική που εμείς τη λέγαμε πένθιμη. Το Μεγάλο Σάββατο όμως το μεσημέρι άρχιζαν τα χαρμόσυνα με την πρώτη Ανάσταση.
Θυμάμαι ώρες να γυρίζω τη βελόνα και να ψάχνω σταθμούς. Αυτοί οι ξένο σταθμοί πύκνωναν όσο  προχωρούσε η νύχτα και ήταν διασκεδαστικό, να ακούω την εναλλαγή των γλωσσών ,αλλά πιο εντυπωσιακό ήταν  όταν έπιανε  η βελόνα  το Βατικανό που κάθε βράδυ την ίδια ώρα ακουγόταν μια προσευχή στα  Λατινκά  με επαναλαμβανόμενη την προσευχή «Ave Maria gratsia plena» συνεχώς… 
Κάποια στιγμή  τα μεγάλα ραδιόφωνα αντικαταστάθηκαν  από τα μικρά φορητά τρανζίστορ. Τι ωραία! Το τρανζίστορ  μπορούσες να το έχεις μαζί σου οπουδήποτε και να το ακούς  ό,τι και αν έκανες, ακόμη και στο μαξιλάρι σου το είχες μέχρι να σε πάρει ο ύπνος. Αρκετοί το κρατούσαν και στον δρόμο περασμένο στον ώμο! Τώρα πλέον όλα έχουν γίνει  ψηφιακά, αλλά χωρίς το μύθο τους! 
Στην κατοχή  όπου υπήρχε ραδιόφωνο ήταν θησαυρός για τους ανήσυχους, αλλά και πολλές φορές επικίνδυνο. Στη δικτατορία πολλοί ήταν εκείνη που επεδίωκαν να  ακούσουν την deutshce velle για πληρέστερη  ενημέρωση….
Μετά την εισβολή της τηλεόρασης  το ραδιόφωνο οπωσδήποτε παραμερίστηκε σε μεγάλο  βαθμό ,όπως επίσης η αύξηση των ιδιωτικών σταθμών περισσότερο  σε υποβάθμιση της ποιότητας  του ραδιοφώνου οδήγησε  παρά σε  αναβάθμιση ,κάτι που συμβαίνει και με τα πολλά τηλεοπτικά κανάλια. Με το πολύ  τελικά παράγεται μια υποκουλτούρα… 
Ανήκω σε αυτούς που μου αρέσει η συντροφιά του ραδιοφώνου μέχρι σήμερα  .
 Παρά τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα που υπάρχουν  νομίζω ότι το ραδιόφωνο εξακολουθεί να έχει τη δική του αξία και αρχοντιά. Μπορείς να το έχεις να παίζει όλη μέρα, να σου σιγοκουβεντιάζει, να σου σιγοτραγουδεί, να σε κρατεί σε εγρήγορση σε ενημέρωση, σε ψυχαγωγία.Από τις βασικές του ωφέλειες είναι ότι σε κάνει να ακούς, πράγμα δύσκολο για τους ανθρώπους σήμερα.
Είναι  ένα μέσο που δε θα ανησυχούσες αν το παιδί σου άκουγε μόνο του ραδιόφωνο, κάτι που δε θα το ήθελες να συμβαίνει με την τηλεόραση. Στη δουλειά σου, στο μαγαζί σου, στο  αυτοκίνητο, το ραδιόφωνο σε ηρεμεί σε κάνει να σκέπτεσαι και να φαντάζεσαι  εσύ όπως θέλεις αυτά που ακούς. Εκπομπές του Δευτέρου Προγράμματος και του Τρίτου προγράμματος  σήμερα είναι ένας ήπιος πολιτισμός, που τόσο τον έχομε ανάγκη, γιατί φοβάμαι ότι οι εκδηλώσεις  πολιτισμού σήμερα γίνονται πολλές φορές επιθετικές … Θα συνιστούσα ανεπιφύλακτα τη συντροφιά του ραδιοφώνου…

 Δεσποτάκη Πευκιανάκη Ευτυχία