Η ερήμωση της υπαίθρου και ιδιαίτερα της ορεινής και ημιορεινής έχει πάρει τραγικές διαστάσεις.
Οι ελάχιστοι κάτοικοί τους είναι ηλικιωμένοι και κάθε μέρα λιγοστεύουν. Υπάρχουν οικισμοί με δύο – τρείς γέροντες μόνιμους κατοίκους και κάποιους λίγους οικονομικούς μετανάστες που εργάζονται στις σχεδόν εγκαταλελειμμένες περιουσίες. Παρά τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια των δεκαετιών του ΄50 και του ’60 και τον μαζικό ξενιτεμό των ανθρώπων, η ύπαιθρος άντεξε και τα χωριά της κρατήθηκαν σε ακμή. Τα χρόνια εκείνα οι οικογένειες γεννούσαν πολλά παιδιά. Τα δημοτικά σχολεία γέμιζαν μαθητές, οι δρόμοι και τα σοκάκια έσφυζαν από ζωή, τα καφενεία ήταν πολλά και ζωηρά και τα λεωφορεία γεμάτα πηγαινοφέρναν τον κόσμο για τις ανάγκες του και τα γυμνασιόπαιδα στα σχολεία, στις κοντινές κωμοπόλεις και πόλεις. Οι κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις ήταν πολλές και ζωηρές, γάμοι βαπτίσεις, πανηγύρια, σχολικές γιορτές, εκδρομές, εθιμικές εκδηλώσεις. Βασικό πολιτισμικό στοιχείο ιδιαίτερα στην κοινωνία της υπαίθρου ήταν η φιλοξενία. Με σκληρή δουλειά στο χωράφι, στο λιόφυτο, στο αμπέλι, στο μητάτο η κάθε οικογένεια με τη συμμετοχή όλων των μελών της εξασφάλιζε τους πόρους της ζωής. Τα βασικά προϊόντα κάθε περιοχής όπως λάδι, σταφύλια, σιτηρά, κάστανα, κτηνοτροφικά προϊόντα και συνέβαλλαν κατά κύριο λόγο στην οικονομία των νοικοκυριών. Σημαντικό εισόδημα απέφεραν ακόμη οι τέχνες, το εμπόριο και οι μικρές βιομηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις. Στα μεγάλα χωριά, τα κεφαλοχώρια όπως λέγονταν παλιότερα, ακόμη σώζονται τα μεγάλα κτίρια με τις εμπορικές ταμπέλες και τα κατεβασμένα ρολά που μαρτυρούν την οικονομική ακμή του παρελθόντος. Μεγάλο ρόλο στην οικονομική στήριξη και την επιβίωση των ανθρώπων στα χωριά, έπαιζε η σπιτική οικονομία, αυτό που σήμερα κοντεύει να εκλείψει ακόμη και στην ύπαιθρο. Κάθε οικογένεια εξασφάλιζε και μια δευτερεύουσα παραγωγή προϊόντων γης μικρής κτηνοτροφίας και οικοτεχνίας. Τα κηπευτικά, τα φρούτα, το κρέας, τα τυροκομικά προϊόντα, τα υφαντά, τα πλεκτά κ. ά., αποτελούσαν βασικό κομμάτι του νοικοκυριού.
Η θέληση των τοπικών κοινωνιών για ατομική και συλλογική πρόοδε επέβαλε το συνεργατικό πνεύμα. Με αυτό το πνεύμα δημιουργήθηκαν οι τοπικοί συνεταιρισμοί για εξασφάλιση των εφοδίων στου αγροτοκτηνοτρόφους και την καλύτερη εμπορική διαχείριση των προϊόντων τους. Βουβά και εγκαταλελειμμένα σήμερα στέκονται στα χωριά τα συνεταιριστικά κτιριακά ακίνητα, αποθήκες, ελαιοτριβεία, δεξαμενές, τυροκομεία. Η ύπαιθρος και τα χωριά της αποτελούσαν τα βασικά κύτταρα στον οργανισμό της χώρας. Ήταν όχι μόνο οι τροφοδότες του γενικού πληθυσμού σε προϊόντα γης αλλά και οι τόποι διατήρησης και διάδοσης του λαϊκού πολιτισμού, των ηθών και εθίμων και των αξιών της ζωής.
Παιδιά φτωχών οικογενειών της υπαίθρου με εφόδια την καλή ανατροφή και την εργατικότητα και όραμα προκοπής εμπλούτιζαν την κοινωνία τιμώντας την
καταγωγή τους. Στο πέρασμα του χρόνου τα πάντα μεταβάλλονται. Στην εποχή μας μάλιστα που οι επιστήμες και η τεχνολογία που τις ακολουθεί τρέχουν γρήγορα, οι μεταβολές στις ζωές μας είναι ταχύτατες. Αναμενόμενο επομένως ήταν οι σύγχρονες εξελίξεις να επηρεάσουν τη ζωή της υπαίθρου και κυρίως της ημιορεινής και ορεινής. Όμως, η σε τέτοιο βαθμό εγκατάλειψη των χωριών μας σε διάστημα λίγων δεκαετιών που δικαιολογείται; Με μια αναδρομή στα πράγματα των δεκαετιών αυτών και μια ψύχραιμη και αντικειμενική ματιά στη δημόσια ζωή, στις κυβερνητικές πολιτικές μα και στις κοινωνικές τάσεις και συμπεριφορές, όλα εξηγούνται. Οι ιδιοκτησίες ήταν μικρές και κατακερματισμένες, οι εργασίες ήταν όλες χειρωνακτικές με στοιχειώδη μηχανικά μέσα και η κρατική στήριξη και παροχή κινήτρων για την παραμονή των ανθρώπων στη ύπαιθρο, ανεπαρκής έως και ανύπαρκτη.
Ωστόσο το βιοτικό επίπεδο στα αστικά κέντρα βελτιωνόταν και παρείχε στους κατοίκους καλύτερες συνθήκες στη διαμονή, στην εργασία, στην υγεία, στη μόρφωση. Αυτοί κυρίως ήταν οι λόγοι για τους οποίους η τακτοποίηση στις πόλεις έγινε το όνειρο των νέων ανθρώπων της υπαίθρου. Ήταν και το όνειρο κάθε γονιού, τα παιδιά του να μη ζήσουν τις δυσκολίες της υπαίθρου και να μετακινηθούν στην πόλη. Όλες οι οικονομίες των νοικοκυριών της υπαίθρου κατευθυνόταν στα αστικά κέντρα για αγορά οικοπέδων ή σπιτιών. Στο άδειασμα των χωριών συνέβαλλε αποφασιστικά και η απόκτηση των Ι.Χ. αυτοκινήτων.
Το αυτοκίνητο επέτρεψε σε πολλούς νέους ανθρώπους της υπαίθρου να ζήσουν στις πόλεις, να οργανώσουν τις οικογένειές τους με τις ανέσεις της αστικής ζωής και να μετακινούνται για τις δουλειές στα χωριά τους. Το τελικό χτύπημα στην πληθυσμιακή κατάρρευση της υπαίθρου το έδωσε η κρατική αντιαγροτική πολιτική και το πελατειακό ρουσφετολογικό σύστημα των κυβερνήσεων.
Χιλιάδες νέων ανθρώπων χωρίς καμία αξιολόγηση με «εφόδιο» τη γνωριμία ή την κομματική ταυτότητα «ταυτοποιήθηκαν» σε κρατικές θέσεις και κρατικούς οργανισμούς, πολλές φορές ακόμη και χωρίς αντικείμενο εργασίας, πλεονασματικοί. Στην ίδια λογική του βολέματος και της τακτοποίησης οι Ενώσεις των Αγροτικών Συνεταιρισμών που ήταν το στήριγμα των αγροτοκτηνοτρόφων, διογκώθηκαν σε προσωπικό και σε συνδυασμό με την κακοδιαχείριση, ναυάγησαν οικονομικά και κατάρρευσαν. Έτσι οι εναπομείναντες παραγωγοί της υπαίθρου αφέθηκαν ανυπεράσπιστοι στα χέρια των ιδιωτικών εμπορικών επιχειρήσεων.
Η ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ., μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση, από τις αρχές της δεκαετίας του ‘ 80 έφερε όπως κα στα άλλα κράτη – μέλη από τα Κοινοτικά Ταμεία πολύ χρήμα με τις επιδοτήσεις στα αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.
Στόχος ήταν η διατροφική εξασφάλιση των πληθυσμών της Κοινότητας το μεγαλύτερο μέρος των οποίων ήταν κάτοικοι των πόλεων, με την αναζωογόνηση της υπαίθρου, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και τη δημιουργία οργανώσεων για τη στήριξη και την αύξηση του εισοδήματος των απασχολούμενων στη γη. Δυστυχώς αυτές οι ενισχύσεις κάθε άλλο παρά εξυπηρέτησαν στου σκοπούς αυτούς. Μπορεί μέρος των χρημάτων να κάλυψαν άμεσες ανάγκες του πληθυσμού όμως το μεγαλύτερο μέρος ξοδεύτηκε σαν εφήμερος πλούτος.
Μάλιστα το κακό ελληνικό δαιμόνιο βρήκε πλούσιο χώρο για δράση στην κλεψιά και την απάτη. Το κεντρικό κράτος με τις υπηρεσίες του αντί να ελέγχει και να κατευθύνει δίκαια τις ενισχύσεις προς τους δικαιούχους, ανέχθηκε ή και κάλυψε καταστάσεις λεηλασίας εις βάρος των πολλών από τους λίγους. Τα σκάνδαλα διαδέχονταν το ένα το άλλο με την κορύφωση στο φαγοπότι να γίνει στις μέρες μας (ΟΠΕΚΕΠΕ). Έπρεπε να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για να ξεκουκουλώσει το διεφθαρμένο κύκλωμα που εκτείνετε σε όλη τη διαδρομή, πολιτικό προσωπικό – ελεγκτικοί μηχανισμού – παραγωγική βάση. Τα κόμματα που κυβέρνησαν τσακώνονται για το ποιο έχει στις τάξεις του τα λιγότερα τρωκτικά και επί ποιου τη διακυβέρνηση έγιναν τα λιγότερα σκάνδαλα.
Για άλλη μια φορά επιχειρούν να απλώσουν τις ευθύνες των σκανδάλων ισομερώς σε όλους, εξουσία και λαό, να ρίξουν στα μαλακά τους λίγους και υπεύθυνους ημέτερους στη λογική και πάλι του «όλοι μαζί τα φάγαμε». Ενώ ήταν στην ευχέρεια των κυβερνήσεων μέρος τουλάχιστον των πακέτων των ενισχύσεων με χρηστή διαχείριση να το επενδύσουν στον πρωτογενή τομέα.
Με την ανευθυνότητα και την απουσία του καλώς εννοούμενου πατριωτισμού από μέρος τουλάχιστον του πολιτικού προσωπικού και τη φαυλότητα πολλών άλλων εμπλεκόμενων, χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία για την ανάταξη της υπαίθρου και την αναγέννηση του πληθυσμού της.
Η Ελληνική γη παράγει σπάνιας ποιότητας προϊόντα. Όμως έχει αφεθεί στην τύχη και οι παραγωγοί βρίσκονται σε τραγική κατάσταση. Το κόστος παραγωγής πολλές φορές ξεπερνά την πώληση του προϊόντος στο χωράφι. Τα χωριά συνεχίζουν να ρημάζουν και οι καλλιέργειες να εγκαταλείπονται. Η κατάσταση αποτυπώνεται πλήρως από τους κινητοποιημένους σε όλη τη χώρα αγρότες και κτηνοτρόφους. Ήδη η επάρκεια της χώρας σε προϊόντα του πρωτογενούς τομέα εξαρτάται από τις εισαγωγές από άλλες χώρες. Οι άνθρωποι που δουλεύουν τη γη μας είναι περισσότεροι μετανάστες.
Νέα ντόπια οικογένεια που εργάζεται στην περιουσία της χωρίς ξένους εργάτες δεν έχει απομείνει. Οι λίγοι νέοι αγρότες και κτηνοτρόφοι που από αγάπη στον τόπο και στο επάγγελμα παρέμεινα, απογοητευμένοι ετοιμάζονται και αυτοί να φύγουν. Ο τόπος μας με τα φυσικά του πλεονεκτήματα, τις ομορφιές του και την ιστορία του εξελίσσεται σε μεγάλο τουριστικό προορισμό. Όπως όλα δείχνουν αλλά και σχεδιάζονται τα εκατομμύρια των επισκεπτών κάθε χρόνο θα αυξάνονται. Ας μη μεθύσουμε με αυτό που συμβαίνει ή που μελλοντικά θα συμβεί. Το ζητούμενο πρέπει να είναι η ισορροπημένη ανάπτυξη. Με σεβασμό στο περιβάλλον και τους πόρους που αυτό μας παρέχει.
Ας μη γιγαντώσουμε ακόμη περισσότερο τη πληθυσμιακή ανισορροπία που συμβαίνει μεταξύ υπαίθρου και αστικών – τουριστικών κέντρων. Η μάννα γη με τα γεννήματα της στηρίζει τον πληθυσμό σε καλές αλλά και σε δύσκολες περιόδους. Ήδη η γιγάντωση των αστικών κέντρων έχει φέρει δυσκολίες στη ζωή, ιδιαίτερα των λαϊκών στρωμάτων, υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και πολλά παρακμιακά φαινόμενα.
Στις πόλεις τα σπίτια είναι δυσεύρετα και τα ενοίκια πανάκριβα ενώ στα χωριά είναι κλειστά και ακατοίκητα και πωλούνται όσο – όσο στους ξένους. Οι αυλές και οι αλάνες ανύπαρκτες ενώ στα χωριά έρημες χορταριάζουν. Στα σχολεία οι
μαθητές στοιβάζονται στις αίθουσες ενώ στην ύπαιθρο κλείνουν το ένα μετά το άλλο. Αυτό που συμβαίνει στον τόπο μας δεν είναι απλά μια κοινωνική αλλαγή, αλλά μια δραματική κοινωνική κρίση. Η πολιτεία πρέπει ταχύτατα έστω και αργά να στηρίξει τους κατοίκους της υπαίθρου και τον πρωτογενή τομέα.
Μόνο με τον πρωτογενή τομέα όρθιο και με αρμονική σχέση και συνεργασία με τους άλλους τομείς, ο τόπος θα μπεί σε τροχιά αληθινής προόδου.
Αν αφεθεί να πεθάνει, θα πεθάνει ότι καλό και γνήσιο έχουμε, θα προχωρήσουμε μεταλλαγμένοι όπως ίσως επιθυμούν πολλοί άσπονδοι φίλοι μας. Χωρίς ιστορία, χωρίς πολιτισμό, δίχως ταυτότητα, μόνο με αριθμό….
Γεώργιος Μυλωνάκης,
Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου