ΓΡΑΙΚΟΣ Ή ΕΛΛΗΝΑΣ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΞΕΡΕΤΕ;
Ο Γραικός, σύμφωνα με τον Ησίοδο, ήταν γιος του Δία και της Πανδώρας, αδελφός του Μακεδόνα και του Μάγνη, παιδιών του Δία και της Πανδώρας, πρβ:«Κι η κόρη στον οίκο του ευγενή Δευκαλίωνα, η Πανδώρα με τον πατέρα Δία, τον οδηγό των Θεών όλων, σμιγμένη στην αγάπη γέννησε το μαχητή Γραικό.
Μάλιστα κατά τον Αριστοτέλη η ονομασία Γραικός είναι αρχαιότερη του Έλληνος. πρώτον μεν Γραικοί νυν δε Έλληνες» (Πάριο Χρονικό).

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Ορισμένοι από τους οικισμούς, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν κατά τη βυζαντινή περίοδο γιατί συναντώνται είτε στα έγγραφα για τα 12 Αρχοντόπουλα και στο χρυσόβουλο του Αλεξίου Β’ Κομνηνού, είτε στο Δίπλωμα των Σκορδίλιδων , είτε στην Διαθήκη και το βίο του Αγ. Ιωάννου του Ξένου , είτε συμπεραίνεται από την ετυμολογίας των τοπωνυμιών ότι πρόκειται για εγκαταστάσεις Σλάβων, Βουλγάρων ή Αρμενίων στρατιωτών του Νικηφόρου Φωκά. Ακόμα και σε ορισμένα έγγραφα της μονής Πάτμου, αναφέρονται ορισμένα τοπωνύμια της Δ. Κρήτης. Οι βενετσιάνικες πηγές του 13ου αιώνα, σπανίζουν για την Δυτικής Κρήτη. Γι αυτό σημαντική βοήθεια προσφέρουν οι απογραφές του F. Barozzi του 1577, του Π. Καστροφύλακα του 1583 και του F. Basilicata του 1630. Οι δυο πρώτες χρησιμοποιήθηκαν έμμεσα διότι η άμεση πρόσβαση σε αυτές δεν ήταν δυνατή. Βέβαια οι εποχές στις οποίες αυτές αναφέρονται απέχουν σημαντικά απ’ τον 12ο αιώνα. Αν όμως ληφθεί υπ’ όψιν η συνέχεια που χαρακτηρίζει τα κρητικά τοπωνύμια, όπως προαναφέρθηκε, τότε υπάρχουν αρκετές πιθανότητες η αρχή τους να βρίσκεται ακόμα και πολύ πιο πίσω από τον 12ο αιώνα,Ν τουλάχιστον για ένα τμήμα από αυτά. Οι απογραφές αυτές του 16ου αιώνα προσφέρουν περίπου 1000-1200 χωριά. Δεν θα ήταν λοιπόν τελείως άτοπο να υποθέσει κανείς ότι κατά τον 12ο αιώνα τουλάχιστον, θα υπήρχαν στην Κρήτη 800-1000 οικισμοί. Για την εύρεση οικισμών σημαντικότατη βοήθεια προσέφεραν και το άρθρο του Δ. Τσουγκαράκη , όπου έχει συγκεντρώσει ένα σημαντικό αριθμό τοπωνυμιών που ενδέχεται, με μεγάλη πιθανότητα να πρόκειται για βυζαντινές εγκαταστάσεις. Πολύτιμο επίσης αποδείχθηκε και το άρθρο του Χ. Γάσπρη, όπου καταγράφονται οι οικισμοί που αναφέρονται στα κατάστιχα φεούδων των τουρμών και των σεξτερτίων του 13ου – 14ου αιώνα. Για την ύστερη αρχαιότητα εξερετικά χρήσιμο αποδείχθηκε το βιβλίο του I. F. Sanders , όπου καταγράφονται όλες οι θέσεις της ύστερης αρχαιότητας. Το έργο τέλος του Στ. Σπανάκη προσέφερε σημαντικότατη βοήθεια κυρίως διότι έχει συγκεντρωμένους όλους τους οικισμούς ενώ παράλληλα αναφέρει τις πηγές στις οποίες πρωτοσυναντώνται.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι και αναφορές σε άρθρα ή δημοσιεύσεις για ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων που κατά κάποιο τρόπο τεκμηριώνουν το βυζαντινό παρελθόν ενός χώρου χρησιμεύουν. Προπαντός εκκλησίες, ακόμα και αν κτίστηκαν στην αρχή της ενετοκρατίας, προσφέρουν σημαντικά ερείσματα ώστε να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για βυζαντινή εγκατάσταση.

Αγ. Βαρβάρα: Πρώτη μνεία του οικισμού αυτού έχουμε το 1299.
Αρμενοχωριό: Πρώτη μνεία του οικισμούσε έγγραφο του νοταρίου P. Scardon του Χάνδακα το 1271.
Άστρικας: Πρώτη μνεία του οικισμού έχουμε στο κατάστιχο των Φεούδων της τούρμας Κισάμου τον 14ο αιώνα.Βουκολιές: Πρώτη φορά αναφέρεται σε νοταριακό έγγραφο του1256 Βουλγάρω: Πιθανόν να κατοικήθηκε από Βούλγαρους στρατιώτες που έφερε μαζί του ο Νικηφόρος Φωκάς το 961.
Βρύσες: Πρόκειται για οικισμό στην περιοχή των Μεσογείων συναντάται, απ’ το 1299 στη συνθήκη των Βενετών με τον Καλλέργη.
Γαβαλομούρι: Ο οικισμός αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του Barozzi το 1577, του Καστροφύλακα το 1583 και του Basilicata το 1630.
Δρακόνα: Αναφέρεται σε βενετσιάνικες απογραφές στον Trivan του 1644.
Δραπανιάς: Αναφέρεται για πρώτη φορά στις απογραφές των Barozzi 1577, Καστροφύλακα 1583 καθώς και του Basilicata το 1630.
Έλος: Χωριό που αναφέρεται για πρώτη φορά τον 14ο αιώνα στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου.
Ζαχαριανά: Υπήρχε τον 10ο-11ο αι.
Ζυμπραγού: Για πρώτη φορά αναφέρεται σε νοταριακό έγγραφο του 1256.
Καβούσι: Οικισμός στην περιοχή Μεσογείων αναφέρεται το 1332.
Καλάθενες: Για πρώτη φορά συναντάται σε νοταριακό έγγραφο του 1256.
Κίσαμος – Καστέλι: Πρωτοσυναντάται το 342 στην Σύνοδο της Σαρδικής.
Κούνενι :Υπήρχε απ’ τη βυζαντινή περίοδο, βρέθηκε επιγραφή στο ναό του Αγίου Γεωργίου με χρονολογία 1284.
Μαλάθυρος: Συναντάται για πρώτη φορά σε έγγραφο του νοταρίου του Χάνδακα B. de Brixano, όπου αναφέρεται ως Malachire, το 1301.
Μάκρωνας: Οικισμός και κοινότητα Βουλγάρω. Αναφέρεται στον νοτάριο του Χάνδακα με το όνομα Macrena σε έγγραφο του 1304, αναφέρεται στην απογραφή του Barozzi (1577) και Καστροφύλακα (1583).
Μαραθοκεφάλα: Στη θέση αυτή ο P. Faure έχει ταυτίσει ευρήματα της βυζαντινής περιόδου. Πάντως η πρώτη αναφορά που συναντάται ο οικισμός είναι στις τρεις ενετικές απογραφές του Barozzi (1577), του Καστροφύλακα (1583) και του Basilicata (1630).
Μεσόγεια: Χωριό και περιοχή στην δυτική πλευρά της επαρχίας. Συναντάται το 1299 στην συνθήκη των Βενετών με τον Καλλέργη.
Νωπήγια: Παραθαλάσσιος οικισμός. Πρώτη μνεία γίνεται το 1314.
Νοχιά: Χωριό που αναφέρεται στις απογραφές των Βενετών 1577, 1583, 1630.
Παλιόκαστρο Άνω – Πολυρρήνια : Χωριό που βρίσκεται στη θέση της σημαντικής αρχαίας πόλης της Δυτικής Κρήτης Πολυρρήνειας που ήκμασε κατά τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Η θέση αυτή συνέχισε να υπάρχει και τα βυζαντινά χρόνια. Για την πρώτη βυζαντινή περίοδο είχαν βρεθεί πρωτοχριστιανικές ταφές με επιτύμβιες επιγραφές του 5ου-6ου αιώνα μ.Χ. Για τη βυζαντινή περίοδο που μας αφορά, η πρώτη μνεία βρίσκεται σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256.
Πανέθημος (ή Πανεύφημος): Συναντάται για πρώτη φορά σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256 και τον 14ο αιώνα στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου.
Πλάτανος: Συναντάται στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου τον 14ο αιώνα.
Πολεμάρχι: Ο οικισμός αναφέρεται κατά την περίοδο της ενετοκρατίας στις απογραφές του 1577, 1583, 1630.
Ροδωπόυ: Αναφέρεται στις τρεις ενετικές απογραφές.
Ρούματα (Παλιά): Αναφέρεται στις τρεις ενετικές απογραφές, ενώ στο χωριό αυτό υπάρχει και βενετσιάνικη βίλα, η Villa Renier.
Σηρικάρι: Ο οικισμός αναφέρεται σε τρεις ενετικές απογραφές. Σώζεται όμως η χρονολογία από κτιτορική εκκλησία των Αγ. Αποστόλων με επιγραφή 6936 (=1427).
Σφακοπηγάδι: Πρώτη μνεία του χωριού γίνεται το 1304 σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα.
Σφηνάρι: Ο οικισμός της Αγ. Βαρβάρας μνεία του οποίου με βεβαιότητα συναντάται το 1299.
Ταυρωνίτης: Πρώτη φορά αναφέρεται το 1322 στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου.
Τοπόλια : Αναφέρεται για πρώτη φορά σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256 με το όνομα Βopolia.
Tριαλώνια: Δεν υπάρχουν αναφορές από την βυζαντινή περίοδο. Μια καταγραφή όμως στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου με το όνομα Caymena Alonia ίσως να αναφερόταν σε αυτό το χωριό.
Εδώ θεωρείται χρήσιμο να αναφερθούν οι οικισμοί οι οποίοι καταγράφονται στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου τον 14ο αιώνα και που σήμερα παραμένουν άγνωστοι: Abendite, Anemolea, Armenocambo, Camena Alonia, Covuni, Lidea, Lutra, Murmuti, Parthena, Petriza, Pliticho, Psathi, Scinochefali, Stimboli.
πηγη: Φαντάκης Ιωάννης.

ΙΛΙΑΔΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ..ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

Του Μάριου Μαμανέα
"Διαρκούσης της δεκαετίας του 1930, η νεαρή κόρη ενός αγρότη από το Κάνσας των Η.Π.Α. περνούσε νύχτες ολόκληρες παρατηρώντας τις κινήσεις των πλανητών στο ουράνιο στερέωμα. Αργότερα ως δασκάλα στην Αγγλία συνδύασε την αφοσίωσή της στην αστρονομία με την αγάπη της για τα ομηρικά έπη. Αυτό την οδήγησε σε μια ανακάλυψη, που θα είχε παρασιωπηθεί, εάν η κόρη της, η δρ. Φλόρενς Γουντ, δεν είχε αξιολογήσει τις σημειώσεις της μητέρας της το 1991".
Έτσι ξεκινά ο πρόλογος της παρουσίασης από τη μεγάλη εφημερίδα του Λονδίνου «Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς» του βιβλίου με τίτλο «Η Μυθική Ιλιάδα», έργου του ζεύγους Κέννεθ και Φλόρενς Γουντ, που κυκλοφόρησε στη Μεγάλη Βρεταννία πριν από λίγα χρόνια. Ο λόγος αφορά την Έντνα Λέι, μητέρα της δρος Φλόρενς Γουντ, η οποία μετά από έρευνες σαράντα τουλάχιστον ετών κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι η Ιλιάδα εκτός από ηρωικό έπος είναι και το αρχαιότερο σύγγραμμα αστρονομίας στον κόσμο. Κατά την άποψή της οι περιγραφόμενες στην Ιλιάδα μάχες μεταξύ Αχαιών και Τρώων αντικατοπτρίζουν τις τροχιές αστέρων και αστερισμών, που φαίνονται σαν να μάχονται για μια πρωτοκαθεδρική θέση στον ουράνιο θόλο.
Στα πέντε από τα εννέα συνολικά κεφάλαια του βιβλίου, που επιμελήθηκαν οι Γουντ, η ιστορική ακολουθία των γεγονότων του Τρωικού πολέμου συμβαδίζει κατά τρόπο παράδοξο (ίσως όμως όχι συμπτωματικό τελικά) με τις κινήσεις ουρανίων σωμάτων. Οι απλοί αστέρες εκλαμβανόμενοι ως πολεμιστές και οι αστερισμοί ως επιφανείς ήρωες ή τμήματα στρατού κινούνται με τέτοιο τρόπο, σαν να έχουν συγχρονισθεί μέσα στο γίγνεσθαι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά αυτή η εκδοχή εάν ληφθεί υπ’ όψιν το γεγονός ότι και ο υπεύθυνος του εκδοτικού οίκου Τζων Μιούρεϊ, που εξέδωσε το έργο, σημειώνει με έμφαση, ότι «τα στοιχεία που αναφέρονται περιγράφουν αστρικές κινήσεις χρονολογούμενες στην 9η χιλιετία π.0, πολύ πριν καταγραφεί η αστρονομία της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου». Συνεχίζει δε παρατηρώντας, ότι «ο Όμηρος υπήρξε πιθανότατα ο τελευταίος και ο πιο πλήρης ως προς τις γνώσεις του από μια μακρά παράδοση ραψωδών, που είχαν απομνημονεύσει όσα γνώριζαν. Μετά το τέλος της ζωής του το ελληνικό αλφάβητο διατήρησε τα έργα τους δια της καταγραφής. Εκείνο που επίσης άλλαξε ήταν η μελέτη του ουρανίου χάρτη, η οποία από απλή εμπειρική παρατήρηση εξελίχθηκε σε επιστήμη με την συνδρομή των μαθηματικών και της γεωμετρίας. Έτσι η αστρονομική υφή της Ιλιάδας λησμονήθηκε».
Στην τελική επιμελημένη μορφή του το βιβλίο περιλαμβάνει ένα μακρύ κατάλογο 650 αστέρων και 45 αστερισμών, τους οποίους κατά τους συγγραφείς ο Όμηρος γνωρίζει και παρουσιάζει με ονόματα θεών και ηρώων. Οι κυριότεροι θεοί των αρχαίων Ελλήνων αντιστοιχούν στη Σελήνη (Ήρα) και στους ορατούς πλανήτες Αφροδίτη, Άρη, Δία, Ποσειδώνα και Κρόνο, ενώ ο Ερμής άλλοτε αντιστοιχεί στον ομώνυμο θεό και άλλοτε στο θεό Απόλλωνα.
Περαιτέρω συγκρίσεις και συνθέσεις της Έντνας Λέι είναι αξιοπρόσεκτες. Σαν παραδείγματα η παράταξη του στρατού του Αχιλλέα, όπου ο ίδιος αντικατοπτρίζεται στον Μεγάλο Κύνα. Ομοίως σε άλλη φάση της πορείας των ουρανίων σωμάτων ο Έκτωρ (Ωρίων) αντιπαρατίθεται με τον Αχιλλέα (Μεγάλο Κύνα) και εν συνεχεία καταδιώκεται από τον τελευταίο και φονεύεται («πίπτοντας» προς τη Δύση) από την εκδικητική μανία του βασιλιά των Μυρμιδόνων για το θάνατο του Πατρόκλου
που ως Μικρός Κύων δεν είναι πλέον ορατός.

Οι θέσεις των πόλεων της Ελλάδας
Όμως και οι γεωδαιτικές σχέσεις των αρχαίων ελληνικών πόλεων έχουν ουράνιες αντιστοιχίες σύμφωνα με το εν λόγω σύγγραμμα. Παραδειγματικά: οι ομηρικές τοποθεσίες και πόλεις της Βοιωτίας αντιστοιχούν κατά εκπληκτικό τρόπο στα αστέρια του Δράκοντος, όπως επίσης και η Τροία με την ενδοχώρα ανατολικά της αντικατοπτρίζεται στον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου και η Πύλος με τη λοιπή Μεσσηνία, όπου το βασίλειο του Νέστορος, στον αστερισμό του Αιγόκερω.
Το πλήθος των παραλληλισμών μεταξύ των αστρικών τροχιών και της γήινης δραστηριότητος είναι οπωσδήποτε πολύ μεγάλο, για να αποδοθεί σε απλές συμπτώσεις. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο αρθρογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς» Κρίστιαν Τάιλερ, που έκανε ειδικό αφιέρωμα στις στήλες της εφημερίδος εν όψει της εκδόσεως του βιβλίου, «όλα φαίνονται πολύ τέλεια για να είναι αληθινά (...). Οι συγγραφείς της «Μυστικής Ιλιάδας» απορρίπτουν κάθε ένσταση ότι διαστρέβλωσαν το ομηρικό υλικό, για να το κάνουν να ταιριάζει στις πεποιθήσεις τους. Κάθε τους υπόθεση εξετάστηκε με βάση τα δεδομένα του πρωτοτύπου κειμένου και βρέθηκε απολύτως ταιριαστή».
Κατόπιν αυτών απομένει να μελετηθεί και να αξιολογηθεί η θεωρία αυτή, η οποία, εάν είναι ορθή, θα αποτελέσει το έναυσμα αξιωμάτων, όπως και του ιστορικού δόγματος ότι η επιστήμη της αστρονομίας γεννήθηκε στη Βαβυλώνα και από εκεί τη διδάχθηκαν οι Έλληνες φιλόσοφοι και επιστήμονες.

ΠΗΓΗ: http://www.davlos.gr/webfiles/yearspec.php?id=7632&kod=11358&page=9

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ

Τρία χωριά στην Κίσαμο με πολύ....... παράξενο όνομα !!!

Αρμενοχωριό: Οικισμός στην σημερινή κοινότητα Σφακοπηγαδίου. Αναφέρεται στο Κατάστιχο των Φεούδων της Κισάμου τον 14ο αιώνα . Ίσως να πρόκειται γι αυτόν τον οικισμό που αναφέρεται και σε έγγραφο του νοταρίου P. Scardon του Χάνδακα το 1271. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι εννοείται το συγκεκριμένο χωριό ή άλλο με ίδιο όνομα. Με βάση την ετυμολογική ανάλυση του ονόματος, θα μπορούσε να λεχθεί ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για εγκατάσταση Αρμενίων στρατιωτών του Νικηφόρου Φωκά μετά το 961. Παρόμοια τοπωνύμια είναι διάσπαρτα σ’ όλη την Κρήτη και παρέχουν μια σχετικά ασφαλή τοποθέτηση των οικισμών αυτών τουλάχιστον στην αρχή της δεύτερης βυζαντινής περιόδου της Κρήτης.

Βουλγάρω: Χωριό που όπως δηλώνεται και απ’ την ονομασία του, πιθανόν να κατοικήθηκε από Βούλγαρους στρατιώτες που έφερε μαζί του ο Νικηφόρος Φωκάς το 961. Πάντως το χωριό συναντάται και στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου στις αρχές του 14ου αιώνα . Στην ίδια κοινότητα επίσης και κοντά στο εν λόγω χωριό βρίσκεται ο οικισμός Λατζιανά όπου υπήρχε και το μοναστικό κέντρο της Αγ. Βαρβάρας του οποίου ο μισοκατεστραμένος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός σώζει ελάχιστα λείψανα ωραίας ζωγραφικής που δείχνει σοβαρές επιδράσεις από το κέντρο. Αν και υποστηρίζεται ότι είναι κτίσμα του 14ου αιώνα, υπάρχει και η άποψη ότι ίσως πρόκειται για έργο των μέσων του 11ου αιώνα. Υπό αυτές τις συνθήκες η ύπαρξη του χωριού αυτού από τη βυζαντινή περίοδο φαίνεται σχεδόν βέβαιη.

Τοπόλια : Χωριό που αναφέρεται για πρώτη φορά σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256 με το όνομα Βopolia. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για παλαιότερο οικισμό. Μάλλον πρόκειται για εγκατάσταση Σλάβων στρατιωτών του Νικηφόρο Φωκά. Το όνομα του οικισμού είναι σλαβικό και δηλώνει είδος λεύκας (τοπόλι). Παρόμοια τοπωνύμια υπάρχουν και σ’ άλλα μέρη της Ελλάδας, στην Ευρυτανία (Τοπολιανά), στην Αχαΐα (Τοπόλοβα) αλλά και στην Βουλγαρία όπου Τοπόλιτσα ονομάζεται παραπόταμος του Έβρου. Το όνομα αυτό πάντως συναντάται και στις τρεις ενετικές απογραφές με το σημερινό του όνομα. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά πρόκειται για επίσης βυζαντινό οικισμό. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μόλις 3 χμ. παρακάτω βρίσκεται το χωριό Βουλγάρω όπου επίσης εικάζεται ότι πρόκειται για εγκατάσταση Βουλγάρων στρατιωτών του Ν. Φωκά. Στο ίδιο χωριό και στο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, έχουν ανακαλυφθεί νομίσματα και κεραμική της ρωμαϊκής περιόδου . Ίσως τούτο να δηλώνει ότι η θέση κατοικούνταν και πριν την δεύτερη βυζαντινή περίοδο.

Πηγή: Φαντάκης Ιωάννης

Ο ΛΥΣΣΟΓΙΩΡΓΗΣ

Η ανταρσία το Λυσσογιώργη ή Καντανολέου στην Κρήτη (1527).
Στα 1527 σημειώνεται εξέγερση ορισμένων ορεινών χωριών έξω από τα Χανιά. Είναι ή ανταρσία τού Λυσσογιώργη, όπως αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα της εποχής -ή τού Καντανολέου, όπως έγινε γνωστή αργότερα . Ο Λυσσογιώργης, ενεργώντας κατά τα πρότυπα των βενετικών αρχών αυτοχειροτονήθηκε διοικητής (rettore) και έδωσε τα άλλα αξιώματα σε ανθρώπους τής γενιάς του.
Αιτία της ανταρσίας ήταν οι καταχρήσεις και καταπιέσεις των κατώτερων υπαλλήλων σε βάρος των χωρικών, πολλοί από τούς οποίους αναγκάζονταν να καταφεύγουν στα βουνά και να φυγοδικούν . Η Βενετία ανήσυχη παίρνει τα κατάλληλα μέτρα: ό δόγης με την επιστολή του της 27 Απριλίου 1527 συνιστά στον γενικό καπετάνιο (capitano general) της Κρήτης Cornelio ή Cornaro να μη βιαστή, αλλά να περιμένη τις ενισχύσεις, πού θα φέρη ό στόλος. Πραγματικά ό Cornelio επί πολλούς μήνες δεν κινείται, περιμένοντας να ετοιμαστή καλά. Ακόμη στις 12 Οκτωβρίου 1527 αναφέρει στο Συμβούλιο των Δέκα ότι το δημόσιο ταμείο του Χάνδακα δεν έχει τα χρήματα, πού τού είναι απαραίτητα για να εκστρατεύση εναντίον των επαναστατών, και ότι του χρειάζονται 100 μικρά πυροβόλα (falconi). Στο μεταξύ με την υπόσχεση αμνηστείας είχε κατορθώσει να στρέψη εναντίον των ανταρτών 60 περίπου φυγοδίκους ή άλλους καταδικασμένους για εγκλήματα. Τέλος στις 19 Οκτωβρίου, ίσως μετά την συμπλήρωση των ετοιμασιών, ό δούκας τής Κρήτης Bernardino Superantio (Soranzo) μέ τούς συμβούλους του Zuan Francesco Lion και Jacomo Surian διατάζουν τον Cornelio να συντρίψη τούς στασιαστές και του εκχωρούν πλήρη δικαιοδοσία στα πολιτικά και ποινικά ζητήματα.
Έτσι στις 20 Οκτωβρίου ξεκινά ό Cornelio από το Ηράκλειο προς το Ρέθυμνο με ένα λόχο πεζικού, με τον Ανδρέα Καλλέργη και τούς οπαδούς του και με 200 «Αλβανούς», δηλαδή stradioti. Κατόπιν βαδίζει εναντίον τού Άλικάμπου, πού κατοικούνταν από 250 οικογένειες της γενιάς των Κόντων, «χειρίστων και αρπάγων», όπου επί 15 χρόνια δεν είχε πατήσει δημόσιος υπάλληλος, όπως έγραφε στην έκθεσή του της 2 Νοεμβρίου ό Cornelio, δηλαδή όπου οι αυθαιρεσίες των υπαλλήλων δεν ίσχυαν, όπως πρέπει να συμπεράνη ό ιστορικός. Οι κάτοικοι τού χωριού σκορπίστηκαν αμέσως στα απότομα και άγρια βουνά τους, όπου μετέφεραν και έκρυψαν τα πράγματά τους. Τότε ό Cornelio έστειλε 700 άνδρες με οδηγούς Σφακιανούς, για να καταδιώξουν τούς φυγάδες, ενώ ό ίδιος πήγε στο χωριό Αλίκαμπος. Εκεί παρουσιάστηκαν εμπρός του 80 φοβισμένοι κάτοικοι πού τούς έστειλε με συνοδεία στα Χανιά, ενώ άλλους 8 πού έπιασε την στιγμή πού έφευγαν τούς εξετέλεσε επί τόπου. Σύγχρονα διακήρυξε ότι όποιος ξαναγυρίση στον Αλίκαμπο δεν πρόκειται να πάθη τίποτε. Πραγματικά άρχισαν λίγοι λίγοι να παρουσιάζωνται. Κατόπιν βάδισε προς τα Κεραμειά και τα Μεσκλά, όπου επανέλαβε τα ίδια με αποτέλεσμα να παρουσιαστούν όλοι οι κάτοικοι. Των άλλων όμως χωριών δεν κατέβηκαν, γιατί προφασίστηκαν, όπως γράφει ό Cornelio, ότι ήταν μακριά. Η αλήθεια είναι ότι τα χωριά εκείνα, Άνω και Κάτω Κεραμειά, Άνω και Κάτω Ακαρανού, Άνω και Κάτω Χριστογέρακα, Λάκκοι κ.λ. αποτελούσαν την κυρία εστία των επαναστατών .
Έγιναν άραγε κατόπιν συγκρούσεις στην περιοχή των Λάκκων; Το μόνο πού γνωρίζουμε είναι ότι ό Cornelio με την επιστολή του τής 29 Νοεμβρίου ειδοποιούσε τον δόγη ότι είχε αιχμαλωτίσει πολλούς, ότι ήλπιζε να πιάση και εκείνους πού είχαν διαφύγει στα βουνά, ότι είχαν καλό τέλος οι ύπήκοοι. Κατόπιν ο δόγης στην απαντητική του επιστολή της 21 Ιανουαρίου 1528 συνέχαιρε τον Cornelio για την καταστολή της ανταρσίας και την «σαφή διάταξη» των στρατευμάτων, στοιχεία πού μαρτυρούν για ορισμένες στρατιωτικές κινήσεις των Βενετών και ίσως και για συμπλοκές με τούς επαναστάτες. Σύμφωνα ακόμη με τα στοιχεία αυτά ή ανταρσία εξαλείφθηκε μέσα σε 1 μήνα, μεταξύ 20 Οκτωβρίου - 29 Νοεμβρίου 1527. Ο Cornelio σε πολύ μεταγενέστερη έκθεσή του, της 18 Νοεμβρίου 1528, αναφέρει ότι ύστερ' από το αίσιο πέρας των επιχειρήσεών του εναντίον των επαναστατών, αναγκάστηκε να μείνη με τούς άνδρες του δυό μέρες στην χιονισμένη ύπαιθρο με τρομερό κρύο, για να πιάση τον αρχηγό τους Λυσσογιώργη, αλλά έπειτα, επειδή είδε ότι το ζήτημα αυτό δεν ήταν εύκολο και υπήρχε φόβος να κακοπάθουν οι στρατιώτες του, αποφάσισε να επικηρύξη αυτόν και τούς άνδρες του: όποιος θα τον έπιανε θα έπαιρνε 500 υπέρπυρα από το δημόσιο ταμείο και θα μπορούσε να ζητήση την αμνήστευση δύο επαναστατών· αν τον έπιαναν οι σύντροφοί του, θα αμνηστεύονταν οι ίδιοι· αν πάλιν ένας επαναστάτης παρέδιδε ένα σύντροφό του, θα μπορούσε να προτείνη αμνήστευση δύο άλλων. Συμπληρωματικά στοιχεία αντλούμε από την αναφορά του Cornelio της 2 Απριλίου 1528 προς τον δόγη, όπου εκείνος τονίζει την ανάγκη να δοθούν ηθικές αμοιβές σε 60 περίπου ληστές καταδικασμένους και εκτοπισμένους, πού συνέπραξαν με τις βενετικές αρχές για την καταστολή της ανταρσίας είτε υπηρετώντας τους επί 5 μήνες και 9 μέρες με πίστη και αφοσίωση είτε και συλλαμβάνοντας μερικούς από τούς αντάρτες, πού τούς παρέδωσαν έπειτα στους Βενετούς· γι' αυτό και ό Cornelio συνηγορεί με θέρμη για την παροχή των αμοιβών. Ο αρχηγός της ανταρσίας Λυσσογιώργης με άλλους μαζί συντρόφους του διέφυγε στα βουνά, αλλά πιάστηκε αργότερα -πότε ακριβώς; -από τρεις συντρόφους του, πού τον παρέδωσαν στους Βενετούς για ν' αμνηστευθούν και να πάρουν τα 500 υπέρπυρα, με τα οποία είχε επικηρυχθή. Τα υπέρπυρα αυτά δόθηκαν από τούς Βενετούς στους προδότες συντρόφους του Λυσσογιώργη, αλλά όχι και τα ποσά των άλλων επικηρύξεων- ζήτημα πού στενοχωρούσε τον Cornelio και ζητούσε να λυθή όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Ο Λυσσογιώργης, σύμφωνα με το μεταγενέστερο και όχι πολύ αξιόπιστο Χρονικό του Trivan, μαζί με τούς άλλους αρχηγούς οδηγήθηκε εμπρός στον Βενετό διοικητή των Χανιών και ανακρινόμενος είπε, ότι αρχηγό τον εξέλεξε ό λαός και ότι άσκησε το αξίωμά του, όπως ακριβώς και οι καταγόμενοι από τούς ευγενείς άρχοντες του Βυζαντίου πρόγονοί του, πού κυβερνούσαν το νησί, προτού έλθουν οι Βενετοί. Ο Λυσσογιώργης και οι δύο γιοί του καταδικάστηκαν σε θάνατο και οδηγήθηκαν στην αγχόνη . Από την τραγωδία αυτή ξεπήδησε το παρακάτω τετράστιχο του λαϊκού ποιητή:
Ποιος είδε Κόντη σύνδικο,
Καντανολέ ρετούρη,
και Πάτερο γραμματικό,
Μουσούρο καντσιλέρη.
Την καταστολή της ανταρσίας την κοινοποίησε ό Cornelio στους διοικητές Χανιών, Ρεθύμνου και Ηρακλείου με την εντολή να δημοσιευθή ιταλικά και ελληνικά σε όλα τα κεντρικά μέρη των χωριών. Ο Cornelio εξετέλεσε πάνω από 700 ανθρώπους, άλλων έκοψε τα χέρια, τα πόδια και πολλούς εξόρισε στην Κύπρο, στα Κύθηρα και στην Ίο, ενώ άλλους τούς έριξε σκλάβους στις γαλέρες και άλλους -τα γυναικόπαιδα, φαίνεται- εκτόπισε στις περιοχές Ηρακλείου και Σητείας. Τα χωριά των επαναστατών καταστράφηκαν από τα θεμέλιά τους και κηρύχθηκαν τόποι ακατοίκητοι με την απειλή να θανατώνεται όποιος συλλαμβάνεται εκεί. Όσο για τον Αλίκαμπο, πού δεν ήταν φέουδο κανενός, θα πουλούνταν προς όφελος του κράτους για να καλυφθούν τα έξοδα τής εκστρατείας. Ασφαλώς ή Πολιτεία του Cornelio θα ήταν πολύ πιο σκληρή άπ' ό,τι την περιγράφει. Τότε έπιασε και εξόρισε στην Κύπρο τούς άνδρες του Αλίκαμπου, 100 τής γενιάς των Κόντων, οι οποίοι με αναφορά τους 9 χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουλίου 1536, ζητούσαν την άδεια να ξαναγυρίσουν στην Κρήτη . Οι περισσότεροι έχουν διάφορα παρατσούκλια: Λούπος, Κατσούλης, Μελτζάνης, Βάρδας, Κατόπουλος, Ψαρός, Παλούκης, Τζιτζίκης, Μπούκης, Χαρδαλούπας, Κορδόχειλος κ.λ.. Ανάλογα σκληρή θα ήταν ή στάση του Cornelio και στους κατοίκους των Μεσκλών και των Κεραμειών, πού είχαν κατεβή μόνοι τους στα χωριά. Πάντως εξογκωμένη ήταν ή είδηση πού έσωζε ή προφορική παράδοση των Μεσκλών ως τα χρόνια μας ότι στην «καταστροφή του Καντανολέω» είχε γίνει γενική σφαγή των κατοίκων από τούς Βενετούς. Παρά τα αυστηρά μέτρα του Cornelio και την οργή του, οι εκτοπισμένοι μετά την επιβολή τής τάξης άρχισαν σιγά σιγά να διαρρέουν προς τις πατρίδες τους. Θα πέρασαν όμως πολλά χρόνια, ώσπου να γίνη ό επαναπατρισμός τους και να ξαναρχίσουν την παλαιά ατίθαση ζωή τους. Έτσι ύστερ' από 67 χρόνια, στα 1594, ό καπετάνιος τής Κρήτης Ρ. F. Pasqualigo γράφει :«.δόθηκαν και πάλι στην αρπαγή και σε μιά ζωή πού αχαλίνωτη και αξιόποινη, δίχως να φοβούνται την δικαιοσύνη, σε βάρος των πιο αδύνατων. Όχι μόνο ληστεύουν στην ύπαιθρο και στους δημόσιους δρόμους τα ζώα, μα μπαίνουν και στα χωριά την νύχτα και στα σπίτια του ενός και του άλλου και κάνουν τις ίδιες εκείνες ληστείες, πού, όπως είναι γνωστό, χάνουν οι ληστές στην Μάρκα και στην Ρωμάνια. Ανάμεσα στους άθλιους αυτούς ή οικογένεια των Κοντών, από το χωριό Αλίκαμπο πάνω από τον Αρμυρό του Ρεθύμνου, έχει τούς πιο μεγάλους κακοποιούς, γιατί κατοικούν σε τόπο απρόσιτο, όπου μόνον από να δρόμο στενό και δύσβατο σε μήκος περισσότερο από έξι μίλια μπορεί κανένας να μπή. Οι άνθρωποι αυτοί, με τα προνόμια πού τούς τταραχώρησαν οι Έλληνες αυτοκράτορες τής Κωνσταντινούπολης, πού τα διατηρούν ακόμη, θεωρούν τούς εαυτούς των ευγενείς τής αυτοκρατορίας. Την εποχή τού παραπάνω εκλαμπρότατου Κόρνερ ήταν εκατό οικογένειες, άνθρωποι αγέρωχοι και κακοί. Εξορίστηκαν στην Κύπρο και τα υπάρχοντά τους δημεύθηκαν. Μα ύστερα από λίγα χρόνια γύρισαν στην Κρήτη και τώρα έχουν αυξηθή σε ασύγκριτα μεγαλύτερο αριθμό. Γύρισαν και κατοίκησαν στον ίδιο τόπο και ζουν περισσότερο από άλλοτε ανυπότακτοι. Εκείνοι έπειτα της γενιάς του Φούμη, από το χωριό Κεραμειά, ισχυρίζονται και αυτοί, πώς είναι ευγενείς τής αυτοκρατορίας. Πολλοί άπ' αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο για παρόμοιες στάσεις από τον παραπάνω εκλαμπρότατο Κορνάρο· οι υπόλοιποι, όλοι σχεδόν, εξορίστηκαν στην περιφέρεια του Χάνδακα και της Σητείας και το χωριό τους καταστράφηκε, γιατί βρισκόταν σε τόπο οχυρώτατο, πού ήταν μόνο δέκα μίλια μακριά από τα Χανιά. Στην ίδια θέση απαγορεύτηκε ρητά ν' ανοικοδομήσουν πια σπίτια. Παρ' όλ' αυτά, με την πάροδο του χρόνου, ξαναγύρισαν και ξανάκτισαν το χωριό πιο μεγάλο και τώρα είναι τετρακόσιοι άνθρωποι, ανδρείοι βέβαια μα πολύ ανυπότακτοι και επιρρεπείς στις κακές πράξεις, πού ζουν μόνον από τις αρπαγές. Είναι ακόμη οι Καντανολέοι από το χωριό Χριστό Γέρακα· ένας άπ' αυτούς, εκείνο τον καιρό, ήταν τόσο θρασύς πού ανακηρύχθηκε ρετούρης και διόρισε συμβούλους, από την ίδια την γενιά του. Σήμερα όμως δεν αριθμεί πολλά μέλη, όπως οι άλλες γενιές. Είναι ακόμη οι Μουσούροι και οι Σγουράφοι, άνθρωποι με κακά φυσικά, πού κατοικούν στον Ομαλό, στο Ορθούνι και σε άλλα τριγύρω χωριά. Παρ' όλο πού απαγορεύτηκε ρητά να κατοικούν στα οχυρότατα βουνά, όπου ή ανάβαση είναι δυσκολώτατη».

Πηγή: Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, Γ' τομ., Θεσσαλονίκη 1968.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ
Oι λογαριασμοί βυζαντινών και ΚρητικώνΚαθ’ όλη την διάρκεια της χιλιετούς βυζαντινής αυτοκρατορίας η Κρήτη ήταν το κόκκινο πανί για τους βυζαντινούς κατακτητές. Γι’ αυτό την αιματοκύλησαν πολλές φορές.

- Το 727 οι Κρητικοί όχι μόνον συμμετέχουν μαζί με όλους τους Έλληνες στην Μεγάλη Επανάσταση κατά των βυζαντινών, αλλά επιπλέον ετοιμάζουν πανστρατιά και επιτίθενται κατά της Κωνσταντινουπόλεως για να εκθρονίσουν(!!!) τον αυτοκράτορα Λέοντα Γ’ τον Ίσαυρο. Αρχηγό τους είχαν έναν Κρητικό ονόματι Κοσμά, ο οποίος ήταν μεγαλοπρεπής, ωραίος και γενναίος. Και παραλίγο να κατάφερναν να κυριαρχήσουν σε όλη την Μεσόγειο, όπως αναφέρει στην «Ιστορία των Σφακίων» ο ηγούμενος Γρηγόριος Παπαδοπετράκης.

- Όμως οι λογαριασμοί βυζαντινών και Κρητικών παρέμεναν από αιώνες ανοικτοί και δεν έκλεισαν ποτέ. Ο Αλέξιος Κομνηνός, δια του υιού του Ισαακίου, το 1192, στέλνει απειλητική επιστολή προς το νησί της Κρήτης. Απειλούσε ότι αν δεν υποταχθούν στο Βυζάντιο οι Κρητικοί, θα εξολοθρεύσει όλους τους άνδρες, τις γυναίκες και τα παιδιά, όπως έπραξαν στο παρελθόν, έγραφε η επιστολή, ο Βελισσάριος, ο Ιουστινιανός, ο Νικηφόρος Φωκάς και ο Βάρδας ο θαλασσινός.

- Οι βυζαντινοί είχαν υποστεί αναρίθμητες ήττες από τους Κρητικούς, που ήταν πολύ γενναίοι μαχητές και θεοσεβείς. Οι Κρητικοί ουδέποτε πρόδωσαν τους Πατρώους Θεούς και τα Πάτρια ειωθότα. Το παράδειγμά τους έδινε θάρρος στους άλλους Έλληνες να διατηρήσουν τον Ελληνισμό τους και την Πατρώα Ελληνική Θρησκεία. Γι’ αυτό ήθελαν να τους αφανίσουν οι βυζαντινοί κατακτητές.

- Οι μνήμες από την τελευταία ήττα, ήταν ακόμη νωπές. Το 949 ο βυζαντινός αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Ζ’ υπέστη πανωλεθρία από τους γενναίους Κρητικούς καθώς όλο το βυζαντινό στράτευμα που έστειλε για να κατακτήσει το ηρωικό Νησί κατεσφάγη, όπως μας πληροφορεί ο Λέων Διάκονος.

- Τα Κρητικά πλοία περήφανα έπλεαν στην Μεσόγειο αψηφώντας τον βυζαντινό στόλο. Και όποτε είχαν ευκαιρία έκαναν τολμηρές επιδρομές και κατέστρεφαν ολοσχερώς τον βυζαντινό στόλο. Ο Λέων Διάκονος γράφει για την «των Κρητών δυναστείαν, τραχηλιώσαν και κατά Ρωμαίων φονικόν πνέουσαν». Δηλαδή έσπερναν τον θάνατο στους βυζαντινούς οι σκληροτράχηλοι Κρητικοί, γράφει ο Λέων Διάκονος στην Ιστορία του.

- Οι Κρητικοί ήταν ακατάβλητοι κυρίως για δύο λόγους, γράφει ο Συνεχιστής του Θεοφάνους: Πρώτον διότι είχαν διατηρήσει αλώβητο το Ελληνικό Ιερατείο τους, το οποίο προΐστατο στους Απελευθερωτικούς Αγώνες, και δεύτερον διότι ήταν φοβεροί έμποροι, κάτι που τους προσπόριζε τα αναγκαία χρήματα για τους πολέμους κατά των βυζαντινών.

- Το μίσος των βυζαντινών κατά των Ελλήνων της Κρήτης αποτυπώνεται ανάγλυφα από τον παρακοιμώμενο Ιωσήφ Βρίγγα ο οποίος προσπαθεί να διεγείρει το βυζαντινό συμβούλιο κατά των Κρητικών. Ο Συνεχιστής του Θεοφάνους καταγράφει τα λόγια του Ιωσήφ: «Είναι τόσα τα δεινά που υπέστησαν οι Ρωμαίοι από τους αρνητές του Χριστού, σφαγές και καταστροφές εκκλησιών και αρπαγές περιουσιών και αιχμαλωσίες. Πρέπει να αγωνισθούμε υπέρ των Χριστιανών και να μην δειλιάσουμε από την απόσταση της θαλάσσης ούτε από τις φήμες».

- Πράγματι οι γενναίοι Κρητικοί απελευθέρωναν τα παράλια της Ιωνίας από τους βυζαντινούς κατακτητές και κατέστρεφαν χριστιανικές εκκλησίες και έπιαναν χριστιανούς αιχμαλώτους για να τους ανταλλάξουν με Έλληνες.

- Το 960 ο βυζαντινός αυτοκράτωρ Ρωμανός Β’ και ο παρακοιμώμενος Ιωσήφ Βρίγγας ανέθεσαν στον Αρμένιο στρατηγό Νικηφόρο Φωκά τον αφανισμό της Κρήτης και των Κρητικών. Ο τεράστιος βυζαντινός στόλος ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη στις 5 Ιουλίου 960.

- Αποτελείτο από 3300 πλοία που μετέφεραν στρατό και εφόδια. Οι βυζαντινοί είχαν στρατολογήσει βάρβαρα στίφη Σλαύων, Αρμενίων και Ρώσων, για να κατασφάξουν τους Έλληνες της Κρήτης.

- Ο M. Canard, στο Byzance et les Arabes μας πληροφορεί ότι οι Έλληνες διέθεταν μόλις 240 πλοία και ζήτησαν από τους Άραβες πολεμοφόδια και στρατό. Εκείνο τον καιρό οι Άραβες με επικεφαλής τον Χαμβδά πολεμούσαν στο μέτωπο της Μικράς Ασίας τους βυζαντινούς κατακτητές, και έτσι δεν μπόρεσαν να τους στείλουν παρά μικρές ποσότητες πολεμοφοδίων, αλλά καθόλου στρατό. Έτσι οι γενναίοι Κρητικοί μαχητές αντιμετώπισαν μόνοι τους τον τεράστιο βυζαντινό στόλο που μετέφερε 500.000 βυζαντινούς κατακτητές στο ηρωικό Νησί.- Οι Έλληνες γρήγορα έμαθαν τα νέα και άρχισαν να οχυρώνονται Η ιστορία έχει καταγράψει ως επικεφαλής της ηρωικής αντιστάσεως την Κρητικοπούλα Ιέρεια της Αρτέμιδος Κλεαγέτη.

- Ο Πρίσκος στην χρονογραφία του μας πληροφορεί ότι ήταν μόλις 25 ετών το 960, και αμέσως άρχισε να εμψυχώνει τους Κρητικούς περιδιαβαίνουσα όλα τα οχυρά. Η Κλεαγέτη ήταν πολύ μορφωμένη και γόνος Ιερατικής οικογενείας. Η μητέρα της λεγόταν Ζηνόκλεια, ήταν Ιέρεια της Ήρας, και είχε πάρει μέρος στην μάχη της Κρήτης κατά των βυζαντινών το 949. Με το τόξο της είχε σκοτώσει 50 βυζαντινούς κατακτητές. Η Ζηνόκλεια τελούσε τα Ελληνικά Μυστήρια και είχε διδάξει από μικρή την θυγατέρα της Κλεαγέτη το πώς να πολεμά τους βυζαντινούς κατακτητές.

- Ο Λέων Διάκονος στην Ιστορία του αναφέρει την Κλεαγέτη με υβριστικούς όρους. Την αποκαλεί «γύναιον εταιρικόν», «αναιδές», και ότι τάχα έκανε μαγγανείες. Όμως της αναγνωρίζει, αν και με υβριστικό τόνο, ότι ήταν μάντισσα και ότι ήταν ατρόμητη, καθώς πλησίαζε μόνη της μέχρι τα φυλάκια των βυζαντινών και τους προκαλούσε σε πόλεμο.

- Οι Κρητικοί Ιερείς και Ιέρειες μόλις αντίκρισαν του πρώτους βυζαντινούς στρατιώτες έκαναν καθαρμό σε όλο το Νησί για να φύγει το χριστιανικό μίασμα.

- Ο Νικηφόρος Φωκάς αμέσως μετά την απόβαση αρχίζει γενική επίθεση. Σφάζει αρκετούς Κρητικούς τις πρώτες ημέρες. Νοιώθοντας ότι η νίκη του θα είναι εύκολη εξ αιτίας του τεραστίου όγκου του στρατεύματός του, δίνει 10.000 βυζαντινούς στρατιώτες στον στρατηγό Νικηφόρο Παστιλά και τον διατάσσει να εισβάλει στην ενδοχώρα του Νησιού και να κατασκοπεύσει τους Κρητικούς.

- Η ατρόμητη Ιέρεια Κλεαγέτη απαντά με ανταρτοπόλεμο. Βάζει τις Κρητικοπούλες να δίνουν κρασί στους βυζαντινούς στρατιώτες, να τους μεθούν και να αποσπούν πληροφορίες. Αφού τους διέλυσαν την πειθαρχία η Κλεαγέτη διέταξε τους 400 Κρητικούς που είχε υπό τις διαταγές της να λάβουν θέσεις μάχης στα βουνά.

- Μόλις οι Κρητικοί είδαν τους βυζαντινούς αποδιοργανωμένους ξεκίνησαν επίθεση με επικεφαλής την ηρωική Ιέρεια της Αρτέμιδος. Οι βυζαντινοί αντιστάθηκαν με σθένος. Η Κλεαγέτη σημάδεψε με το τόξο της τον βυζαντινό στρατηγό Νικηφόρο Παστιλά, κτύπησε το άλογό του και τον ανάγκασε να ξεκαβαλικέψει. Αμέσως χύμηξε πάνω του με το τσεκούρι της και τον σκότωσε.

- Οι βυζαντινοί σε αυτή την δεύτερη φάση του αγώνος τράπηκαν σε φυγή αλλά οι Κρητικοί τους πήραν στο κυνήγι. Ελάχιστοι από τους στρατιώτες του Νικηφόρου Παστιλά κατόρθωσαν να επιστρέψουν ζωντανοί στο στρατόπεδο του Νικηφόρου Φωκά.

- Ο Φωκάς, ωσάν να κτυπήθηκε από κεραυνό, μόλις άκουσε τα νέα άρχισε να ετοιμάζει ενέδρες. Άρχισε να πολιορκεί τον Χάνδακα (Ηράκλειο).

- Ο Πρίσκος, έχει καταγράψει το πώς απευθύνθηκε στους στρατιώτες του λέγων ότι «Δεν νομίζω να αγνοεί κανείς σας την επιθετικότητα και το θράσος των απογόνων της Αριάδνης, τις τόσες διαρπαγές και τα φονικά που έχουν διαπράξει κατά των Ρωμαίων. Δεν ανέχεται η εκκλησία του Χριστού να λυμαίνωνται το χριστεπώνυμο πλήθος οι ειδωλολάτρες. Μην εξοκείλετε στην απειθαρχία και την καλοπέραση διότι θα πάθετε ότι και οι στρατιώτες του Νικηφόρου Παστιλά. Ας μην σπαταλάμε τον καιρό μας με οκνηρία και μέθη, αλλά παραμένοντας Ρωμαίοι ας επιδείξουμε στον πόλεμο κατά των ειδωλολατρών το γενναίο μας φρόνημα».

- Μετά πήρε τον στρατό του και άρχισε επίθεση καθώς είχε πληροφορίες ότι 40.000 Κρητικοί ετοιμάζονταν να του επιτεθούν αιφνιδιαστικά και να τον εκδιώξουν από το Νησί. Ο Νικηφόρος Φωκάς περίμενε να νυχτώσει και επιτέθηκε το βράδυ στους Κρητικούς, οι οποίοι δεν άκουσαν την Κλεαγέτη και έκαναν το λάθος να κατασκηνώσουν σε πεδιάδα.

- Εκεί ο Νικηφόρος Φωκάς τους έπιασε στον ύπνο, απροετοίμαστους, και τους έσφαξε όλους. Ο Νικηφόρος Φωκάς, για να αποδείξει το πόσο βάρβαρος ήταν και το πόσο μισούσε τους Έλληνες, διέταξε τους στρατιώτες του να κόψουν τα κεφάλια των Ελλήνων και να τα μαζέψουν σε σακιά

- Ύστερα διέταξε να τα καρφώσουν σε κοντάρια και να τα τοποθετήσουν μπροστά στο κάστρο του Χάνδακος. Μετά, όπως διασώζει ο Λέων Διάκονος, ο Φωκάς διέταξε όσα κεφάλια Κρητικών περίσσεψαν να τα εκσφενδονίζουν με τις βαλλίστρες μέσα στα τείχη του κάστρου...

- Οι Κρητικοί μόλις ανεγνώρισαν τους ομοφύλους των, ξέσπασαν σε οιμωγές. Ακούστηκαν κλάματα. Τρόμος κατέλαβε το στρατόπεδο των Κρητικών. Ακούστηκαν κραυγές και θρήνοι ωσάν η πόλη να είχε ήδη κατακτηθεί. Μολονότι δεν είχαν καμία διάθεση για ειρήνη με τους βυζαντινούς, τώρα είχαν χάσει το θάρρος τους. Εκείνη την δύσκολη στιγμή εμφανίστηκε στα τείχη η νεαρή Ιέρεια Κλεαγέτη. Το πρόσωπό της έλαμπε από ζωντάνια όταν ενθάρρυνε τους Κρητικούς.

- Ο Πρίσκος διέσωσε τα λόγια της: «Γενναίοι άνδρες και γυναίκες, αιώνες τώρα πολεμούμε τους Ρωμαίους. Οι Θεοί δεν μας εγκατέλειψαν, πάντα στέκονται στο πλευρό μας. Μόλις κατατροπώσαμε τους Ρωμαίους του Παστιλά. Τώρα θα λιποψυχήσουμε μπροστά σ’ έναν ασεβή Ρωμαίο; Εμπρός! Τραβήξτε τα σπαθιά. Ακονίσατε τους πελέκεις. Τεντώσατε τα βέλη. Θάνατος στους Ρωμαίους κατακτητές. Βοήθησε μας Τοξόκλυτη Θεά. Ίσιωσε τα θανατηφόρα βέλη μας να βρουν τον στόχο τους».

- Η νεαρή Ιέρεια αμέσως διατάζει επίθεση. Εμψυχωμένοι από την ατρόμητη Ιέρειά τους που όρμησε πρώτη, 35.000 Κρητικοί, μαζί και γυναικόπαιδα, εφορμούν εναντίον των βυζαντινών κατακτητών. Ο Νικηφόρος Φωκάς ταράζεται από την ξαφνική αντεπίθεση. Αλλά πριν προλάβει να συνέλθει καταμετρά 90.000 χιλιάδες νεκρούς, οι περισσότεροι από τα επίλεκτα βυζαντινά σώματα των Αρμενίων.

- Ο Νικηφόρος Φωκάς αναγκάζεται να σαλπίσει υποχώρηση. Έβλεπε πια ότι ήταν πολύ δύσκολο να κατατροπώσει τους Κρητικούς και μάλιστα με τέτοια οχυρά. Αποφάσισε, γράφει ο Λέων Διάκονος, να πολιορκήσει τον Χάνδακα(Ηράκλειο). Αποφάσισε να λιμοκτονήσει τους Κρητικούς μέχρις ότου κατασκευάσει νέες πολιορκητικές μηχανές. Έτσι τελείωσε ο χειμώνας του 960-961.

- Κατά την διάρκεια του χειμώνα δεν έπαυσαν τελείως οι εχθροπραξίες. Ομάδες καταδρομών των Κρητικών κτυπούσαν συνεχώς τους βυζαντινούς κατακτητές. Οι απώλειες των Κρητικών έφτασαν τις 30.000 νεκρούς και των βυζαντινών τις 110.000 νεκρούς, αναφέρει ο M. Canard στο Byzance et les Arabes.

- Στο τέλος Φεβρουαρίου του 961, ο Νικηφόρος Φωκάς άρχισε πάλι τον πόλεμο με νέο στρατό και εφόδια που παρέλαβε από την Κωνσταντινούπολη. Αντιθέτως η θέση των Κρητικών γινόταν όλο και πιο δύσκολη καθώς τα τρόφιμα λιγόστεψαν και ο ναυτικός αποκλεισμός του Νησιού δεν επέτρεπε τον ανεφοδιασμό.

- Οι στρατιωτικοί αρχηγοί των Κρητικών, Ναύκλος και Ανεμάς, έκαναν συμβούλιο και αποφάσισαν να περιμένουν, μέσα στην πόλη, βοήθεια από τους Άραβες. Όμως η Κλεαγέτη τους είπε να συνεχίσουν τον ανταρτοπόλεμο στα βουνά και να μην πολεμήσουν μέσα στην πόλη διότι το κάστρο ίσως να μην αντέξει την πολιορκία. Τελικά υπερίσχυσε η γνώμη του Ανεμά, η οποία δυστυχώς απεδείχθη μοιραία.

- Οι βυζαντινοί κατακτητές άρχισαν την πολιορκία σκάβοντας κάτω από την τάφρο και άρχισαν να ξεκολλούν πέτρες από το τείχος. Πρόσθεσαν ξύλα στα υποστηρίγματα και τους έβαλαν φωτιά. Σε λίγο η φωτιά απανθράκωσε τα υποστηρίγματα και δύο επάλξεις του κεντρικού τείχους κατέρρευσαν. Αμέσως όρμησαν στην πόλη τα βυζαντινά στίφη και άρχισαν γενική σφαγή χωρίς να κάνουν διάκριση αμάχου και μαχομένου πληθυσμού. Τα γυναικόπαιδα έτρεχαν να κρυφτούν στα σοκάκια αλλά οι βυζαντινοί τους εξολόθρευαν ανηλεώς. Για τρεις ολόκληρες ημέρες δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να σφάζουν άμαχο πληθυσμό.

- Η κατάκτηση της Κρήτης ολοκληρώθηκε στις 7 Μαρτίου 961. Οι πηγές κατέγραψαν 200.000 νεκρούς Κρητικούς, μαζί με τα γυναικόπαιδα, που γενοκτόνησαν οι βυζαντινοί υπάνθρωποι. Μαζί με τους ήδη νεκρούς Κρητικούς στα πεδία των μαχών, το Ολοκαύτωμα της Κρήτης αριθμεί 270.000 νεκρούς, σφαγιασθέντες από τα βυζαντινά στίφη του Νικηφόρου Φωκά.

- Ο Νικηφόρος Φωκάς, χωρίς κανένα ίχνος θεοσέβειας, ανδρείας και πολιτισμού, ζήτησε να βρουν το πτώμα της Ιέρειας Κλεαγέτης. Μόλις οι βυζαντινοί το βρήκαν, ο βάρβαρος Αρμένιος στρατηγός διέταξε να της κόψουν το κεφάλι και να το καρφώσουν σε ένα κοντάρι. Αφού το έφτυσε, το περιέφερε πάνω στο άλογό του ως τρόπαιο...

- Ο Νικηφόρος Φωκάς για να ολοκληρώσει την καταστροφή της Κρήτης διατάσσει την φυλετική αλλοίωση του Κρητικού λαού. Εγκαθιστά στο ηρωικό Νησί βαρβάρους Σλαύους, Ρώσους και Αρμένιους. Επιπλέον διατάσσει τους μοναχούς των χριστιανών να εκχριστιανίσουν βιαίως τον Κρητικό λαό. Ο Νίκων ο «Μετανοείτε» αποβιβάζεται στην Κρήτη με προστασία βυζαντινής φρουράς και αρχίζει νέες σφαγές.

- Παρά την τρομακτική γενοκτονία, οι Κρητικοί ανένηψαν και συνέχισαν τον Ιερό Αγώνα για Ελευθερία, κάτι που αποδεικνύεται με την απειλητική επιστολή που έστειλε ο Αλέξιος Κομνηνός το 1192, όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου μας.

- Η Γενοκτονία 270.000 Κρητικών από τους βυζαντινούς κατακτητές το 961 έχει χαραχθεί βαθιά στην μνήμη όλων των Ελλήνων παρά τις προσπάθειες των νεοβυζαντινών κατακτητών να την διαγράψουν.

Πηγές: Λέων Διάκονος, ΙστορίαM. Canard, Byzance et les ArabesΠρίσκος, Κρητικά, στην συλλογή Jus Graeco-Romanum, Γρηγορίου Παπαδοπετράκη, Ιστορία των Σφακίων, Αθήνα 1971

ΙΣΤΟΡΙΑ

Pax Minoica

Ο Μίνωας ήταν ένα μυθικό πρόσωπο και ίσως για μας που ανασκαλιζουμε σήμερα ερευνητικά τους μύθους δεν ήταν παρά μια άλλη μορφή του ίδιου του Δία. Είχε την φήμη του σοφού άρχοντα, που ακόμα και οι αθάνατοι θεοί τον καλούσαν στον Όλυμπο, αλλά και στον κάτω κόσμο εξασκούσε τα βασιλικά του καθήκοντα, απονέμοντας δικαιοσύνη στο λαό των ...σκιών. Για τους αρχαίους όμως, ακόμα και γι αυτόν το κριτικώτατο Θουκυδίδη, ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο που του αποδίδουν την αρχική ηγεμονία όλου του Αιγαίου και για τον οποίον πίστευαν ότι είχε καθαρίσει την Θάλασσα από τους πειρατές. Είχε, με λίγα λόγια, εδραιώσει την ειρήνη και την ελευθερία των θαλασσίων διαδρομών.

Αυτή η PAX MINOICA έστω και αν σήμερα ερμηνεύεται λίγο διαφορετικά, φαίνεται πως δεν είναι θρύλος αλλά πραγματικότητα τουλάχιστον κατά την δεύτερη χιλιετία π.Χ.. Είναι λοιπόν πολύ φυσικό όσο και δικαιολογημένο, ολόκληρο τον κρητικό πολιτισμό εκείνης της εποχής, οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι να τον ονομάσουν Μινωικό πολιτισμό, από το όνομα του θρυλικού βασιλιά τους.

Ο Evans υποστήριξε ότι ο όρος Pax Minoica δήλωνε μια πραγματική ναυτική αυτοκρατορία, ένα αποικιακό σύστημα που εκτεινόταν μέχρι την Πελοπόννησο.

ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΑ
Στη θέση Ανεμόσπηλια, σε υψόμετρο 440μ. στη βόρεια πλαγιά του όρους Γιούχτας, βρέθηκε το 1979 από τους Γ. και Ε. Σακελλαράκη ένα τριμερές ιερό της μινωικής Κρήτης, το οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους των Αρχανών. Από το διώροφο αυτό κτίριο της εποχής των πρώτων ανακτόρων (17ο αιώνα π.Χ.), που καταστράφηκε από σεισμό λίγες δεκαετίες αργότερα, έχουν ανασκαφεί μέχρι στιγμής τέσσερις χώροι, ίσως όμως να υπάρχουν και άλλοι βοηθητικοί. Στο προθάλαμο του ναού βρέθηκε πλήθος σκευών, 150 περίπου αγγεία διαφόρων σχημάτων ενώ το κεντρικό δωμάτιο ήταν γεμάτο από τα μεγαλύτερα σκεύη του ναού, αγγεία και πιθάρια ενώ στο ανατολικό δωμάτιο, όπου γίνονταν οι αναίμακτες τελετουργίες, υπάρχει πλήθος αντικειμένων καθώς και ένας κτιστός βαθμιδωτός βωμός πάνω στον οποίο ήταν τοποθετημένα όλα τα λατρευτικά σκεύη. Οι αιματηρές θυσίες γίνονταν στο δυτικό δωμάτιο του ναού, το οποίο ήταν και φτωχότερο σε ευρήματα. Η σημαντικότερη όμως ανακάλυψη που προκύπτει από την ανασκαφή του ναού, είναι η ύπαρξη τεσσάρων ανθρωπίνων σκελετών. Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες οι τρεις από αυτούς ( μία εκ των οποίων γυναίκα) σκοτώθηκαν από την πτώση λίθων και ξύλων της στέγης και από ταυτόχρονη πυρκαγιά. Ο τέταρτος όμως νεκρός παρουσιάζει σημαντικές διαφορές καθώς δεν βρέθηκε στο έδαφος αλλά πάνω σε τραπεζοειδή κατασκευή και σε ειδική στάση ενώ πάνω στο σώμα του βρέθηκε ένα μοναδικό χάλκινο όπλο σαν μαχαίρι. Σύμφωνα με την γνώμη ανθρωπολόγων και ιατροδικαστών, ο άνδρας αυτός υπήρξε θύμα ανθρωποθυσίας. Ασφαλώς η ανθρωποθυσία των Αρχανών είναι μια σπάνια τελετουργία, που έγινε υπό ακραίες συνθήκες, γι’αυτό ακριβώς το λόγο και δεν ανατρέπει την γνωστή εικόνα της ηρεμίας και της τάξης στη μινωική Κρήτη.

ΡΩΜΑΙΚΗ ΚΙΣΑΜΟΣ

Η αρχαία Κίσαμος εντοπίζεται κάτω από το πυκνοδομημένο κέντρο της σύγχρονης κωμόπολης και ο μεγαλύτερος αριθμός των ανασκαμμένων αρχαιοτήτων βρίσκεται σε κατάχωση. Η θέση του λιμανιού της πόλης εντοπίστηκε ήδη από τους περιηγητές του περασμένου αιώνα στη θέση Μαύρος Μόλος. Στην ανυψωμένη ξηρά και σε απόσταση λίγων μέτρων από τη θάλασσα, διακρίνεται επιμήκης ισχυρός τοίχος, που ίσως χρησίμευε ως κυματοθραύστης. Ανατολικά του Μαύρου Μόλου, στην παραλία και μέσα στη θάλασσα διακρίνονται ογκόλιθοι από θεμελίωση ελληνιστικής προβλήτας. Στα πλαίσια της pax romana η ρωμαϊκή πόλη φαίνεται ότι δεν ήταν τειχισμένη περιμετρικά, αφού κανένα ίχνος τέτοιας οχύρωσης δεν έχει διασωθεί. Η οργάνωση της πόλης, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα, ακολουθεί τους πολεοδομικούς κανόνες της εποχής. Ο κεντρικός οδικός άξονας, πλάτους 4,5 - 4,7 μ., ο decumanus maximus, διασχίζει το κέντρο της πόλης με κατεύθυνση Α-Δ. Τρία τμήματά του έχουν εντοπιστεί στο δυτικό άκρο της πόλης, προς την είσοδο της από το λιμάνι. Σε τρεις θέσεις έχει εντοπιστεί ο κάθετος του, cardo maximus, με κατεύθυνση Β-Ν και πλάτος 4,20 μ. Εκτός από την ύπαρξη κτιστών πηγαδιών στις αυλές ή τα αίθρια, για οικιακή χρήση, πολλές είναι και οι μικρές δεξαμενές που συνήθως βρίσκονται στα δημόσια ή ιδιωτικά λουτρά. Στα δημόσια κτίρια που έχουν έρθει μέχρι σήμερα στο φως ανήκουν τα 3 ή 4 λουτρά ή θέρμες σε διαφορετικά σημεία της πόλης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανατολικές θέρμες, όπου έχουν αποκαλυφθεί θολωτές δεξαμενές και υπόστυλες αίθουσες με μαρμαρόστρωτα δάπεδα και ορθομαρμάρωση. Η Αγορά πρέπει να βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς στην περιοχή της εισόδου έχει αποκαλυφθεί τμήμα μεγάλης υπόστυλης στοάς, που ίσως σχετίζεται με αυτή τη λειτουργία. Η θέση του θεάτρου εντοπίζεται στο σημερινό κτίριο του ΟΤΕ και στην αρχή του δρόμου προς Πολυρρήνια. Αν και τα δημόσια οικοδομήματα που έχουν έρθει στο φως είναι λίγα, η ιδιαίτερη άνθιση και ακμή της πόλης πιστοποιείται από τις πολυτελείς οικίες και τις ιδιωτικές αστικές επαύλεις με τα ψηφιδωτά δάπεδα, που έρχονται στο φως τμηματικά και πολύ αποσπασματικά. Την πληρέστερη μέχρι τώρα εικόνα για τις επαύλεις αυτές μας παρέχει η ανασκαφή του Κέντρου Υγείας Κισάμου. Πρόκειται για μεγαλοπρεπή αστική έπαυλη, της οποίας το διασωθέν τμήμα καταλαμβάνει έκταση 1,5 στρ. Πλήθος έγχρωμων κονιαμάτων που βρέθηκαν πεσμένα πάνω στα δάπεδα μαρτυρούν πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο. Σε μία πτέρυγα διαπιστώθηκε όροφος με ψηφιδωτά δάπεδα. Μέσω πρόπυλου βρισκόταν κανείς σε επίμηκες αίθριο ή εσωτερική αυλή, που αρχικά ήταν περίστυλη και περιτρεχόταν από ανοικτό αγωγό νερού για πότισμα. Αμέσως μετά την είσοδο υπήρχε το οικιακό ιερό (lararium). Το βόρειο τμήμα της έπαυλης είχε διαμορφωθεί σε χώρους υποδοχής και συμποσίων με ψηφιδωτά δάπεδα. Νότια του αιθρίου υπήρχε χώρος υποδοχής (ίσως ανδρώνας) με ψηφιδωτό δάπεδο και μαγειρεία. Ακόμα νοτιότερα κτίσθηκε σε προσθήκη ένα μικρό ιδιωτικό λουτρό. Ανατολικά των παραπάνω χώρων βρέθηκαν τρικλίνιο μεγαλύτερο των 100 τ.μ.,το οποίο άνοιγε σε αίθριο, μαγειρείο και αποθηκευτικούς χώρους. Η θέση του ρωμαϊκού νεκροταφείου με λαξευτούς αλλά και κτιστούς τάφους (1ος - 3ος αι. μ.Χ.) εντοπίζεται όχι μακριά από την πόλη, στο βόρειο τμήμα, κοντά στην αρχαία παραλία.

Βάννα Νινιού

αρχαιολόγος

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΛΛΑ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Σήμερα η Κίσαμος αποτελείτε απο 5 καποδιστριακούς δήμους. Τι γινόταν όμως το 1954 πόσοι δήμοι ήταν και πόσες οι κοινότητες σε ολάκερη την επαρχία ;

Δήμος Κισάμου, κάτοικοι 2000, αποτελείτε απο τις συνοικίες Πάνω και Κάτω καμάρα, Πάνω και κάτω Κουνουπίτσα, Πύργος και Λίμνη. Δήμαρχος ήταν ο Ξηρουχάκης Γιώργος .
Κοινότητα Μούλετε, κάτοικοι 500, αποτελείτε απο τα χωριά Μούλετε, Σφεντυλιανά, Παθικιανά, Χαιντέρι και Κουτσακιά. Πρόεδρος ήταν ο Χαρίδημος Γεωργουσάκης. ΦΩΤΟ 1.
Κοινότητα Πανέθυμου, κάτοικοι 327, αποτελείτε απο τα χωριά Πανέθυμο και Κρύα Βρύση. Πρόεδρος της ήταν ο Γναφάκης Δημήτριος.
Κοινότητα Κεφαλίου, κάτοικοι 430. Πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Λιωνής Γεώργιος.
Κοινότητα Καρρών, κάτοικοι - . Πρόεδρος ήταν ο Αρχοντάκης Αλέξανδρος.
Κοινότητα Τοπολίων, κάτοικοι 600. Πρόεδρος ήταν ο Περιστεράκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Φαλλελιανών, κάτοικοι 489, αποτελείτε απο τα χωριά Φαλλελιανά, Κοτσιανά, Κωσταδιανά, Λυριδιανά, Μικελιανά πρόεδρος της ήταν ο Βιολάκης Αρτέμιος.
Κοινότητα Ζυμβραγού, κατοικοι 360, αποτελείτε απο τα χωριά Περδικιανά, Χασιανά, Δρομόνερο, Ξεναλιανά, Ψυλλανια, Βουριέρο, πρόεδρος της ήταν ο Κατάκης Γεώργιος.
Κοινότητα Κάμπου, κάτοικοι 445 πρόεδρος ήταν ο Λουβιτάκης θεόδωρος.
Κοινότητα Πλατάνου, κάτοικοι 1272, αποτελείτε απο τα χωριά Πλάτανος και Σφηνάρι. Πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Μπενιουδάκης Νικόλαος.
Κοινότητα Γραμβούσας, κάτοικοι 1075, αποτελείτε απο τα χωριά Καμάρτσο, Άγιος Γεώργιος, Καλυβιανή, Τράχηλας, Πιπεριανά, Καστανιανά. Πρόεδρος ήταν ο Περάκης Χρίστος.
Κοινότητα Δραπανιά, κάτοικοι 700. Πρόεδρος ήταν ο Εμμανουήλ Καταλάκτης.
Κοινότητα Ταυρωνίτη, κάτοικοι 286. Πρόεδρος ήταν ο Γιακουμάκης Αθανάσιος.
Κοινότητα Ροδωπού, κάτοικοι 810, αποτελείτε απο τα χωριά Ροδωπού, Αστράτηγο, Άσπρα Νερά. Πρόεδρος ήταν ο Φουταδάκης Σπυρίδων.
Κοινότητα Μαλάθυρου, κάτοικοι 340, πρόεδρος ήταν ο Κουμάκης Ιωάννης.
Κοινότητα Επισκοπής, κάτοικοι 850, πρόεδρος ήταν ο Πενταράκης Δημήτριος.
Κοινότητα Ντελιανών-Δελιανών, κατοικοι 389 και πρόεδρος ήταν ο Παπουτσάκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Αμυγδαλοκεφαλίου, κάτοικοι 446, αποτελείτε απο τα χωριά Αμυγδαλοκεφάλι και Κεραμωτή. Πρόεδρος ήταν ο Μοτάκης Χαράλαμπος.
Κοινότητα Σπηλιάς, κάτοικοι 750, πρόεδρος ήταν ο Καντσάκης Νικόλαος.
Κοινότητα Καλαθαινών, κάτοικοι 360, αποτελείτε απο τα χωριά Αγ. Ιωάννης, Αγ. Αθανασίου, Ρετόντας, Επάνω χωριού, πρόεδρος ήταν ο Σγουρομάλλης Χρήστος. ΦΩΤΟ 2
Κοινότητα Αφράτων, κάτοικοι 300, πρόεδρος ήταν ο Παπαδεράκης Δημήτριος.
Κοινότητα Έλους, κάτοικοι 665, αποτελείτε απο τα χωριά Έλος, Λίμνη, Λούχι, πρόεδρος ήταν ο Μυλωνάκης Περικλής.
Κοινότητα Ανώσκελης, κατοικοι 380, αποτελείτε απο τα χωριά Πεταλιανά και Καμουδιανά, πρόεδρος ήταν ο Καντιδάκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Κολυμβαρίου, κάτοικοι 750, αποτελείτε απο τα χωριά Σκουτελώνα, Γρυμπιλιανά, Μινωθιανά, Κλαδουριανά, πρόεδρος ήταν ο Μαυροματάκης Σταύρος.
Κοινότητα Κούνενι, κάτοικοι 525, πρόεδρος ήταν ο Γιαννακάκης Αντώνιος.
Κοινότητα Κάτω Παλαιοκάστρου, κάτοικοι 600, αποτελείτε απο τα χωριά Γρηγοριανά, Μαρεδιανά, Καλλεριανά, Βαρδιανά, Παπαδιανά, πρόεδρος ήταν ο Τσουρουνάκης Αντώνιος. ΦΩΤΟ 3
Κοινότητα Περιβολίων Εν. Χωριών, κάτοικοι 254, αποτελείτε απο τα χωριά Κοντοπυριανά και Περιβόλια, πρόεδρος ήταν ο Παπαδάκης Ζαχαρίας.
Κοινότητα Πολεμαρχίου, κάτοικοι 358, πρόεδρος ήταν ο Παπουτσάκης Μιχαήλ.
Κοινότητα Βουβών, κάτοικοι 520 και πρόεδρος ήταν ο Παπουτσάκης Δημήτριος.
Κοινότητα Καμάρας-Κουμούλι, κάτοικοι 530 και αποτελείτε απο τα χωριά Καμάρα, Μελισουργιό, Κουμούλι, Βένι, πρόεδρος ήταν ο Λεβάκης Ιωάννης.
Κοινότητα Καμησιανών, κάτοικοι 460, πρόεδρος ήταν ο Φουτάκης Αντώνιος.
Κοινότητα Βουλγάρω, κάτοικοι 700, αποτελείτε απο τα χωριά Δερμιτζιανά, Χουδαλιανά, Μάκρωνα, Λατζιανά, Μουρί, Βατοχείλι, πρόεδρος ήταν ο Χαρχαλάκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Ραβδούχα, κάτοικοι 230, πρόεδρος ήταν ο Πλατσάκης Δημήτριος.
Κοινότητα Νοχιών, κάτοικοι 440 αποτελείτε απο τα χωριά Πλακάλωνα και Νοχιά, πρόεδρος ήταν ο Καρτάκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Ποταμίδας, κάτοικοι 450, πρόεδρος ήταν ο Μονοτράκης Βασίλειος;.
Κοινότητα Πολυρρηνίας, κάτοικοι 350, πρόεδρος ήταν ο Πατεράκης Εμμανουήλ. ΦΩΤΟ 4
Κονότητα Συρικαρίου, κάτοικοι 300, πρόεδρος ήταν ο Βεστάκης Γεώργιος.
Κοινότητα Δρακώνας, κάτοικοι 384, αποτελείτε απο τα χωριά Δρακώνα και Γερακιανά πρόεδρος ήταν ο Κατσιφαράκης Παναγιώτης.
Κοινότητα Λουσακιών, κάτοικοι 756, πρόεδρος ήταν ο Κοτσιφάκης Κωνσταντίνος.
Κοινότητα Βουκολιών, κάτοικοι 1576, αποτελείτε απο τις Βουκολιές, Κεφάλα, Φωτακάδω, Νέμπρος, Κουλουθιανά, Γαβαλομούρι, πρόεδρος ήταν ο Μαμιδάκης Ηρακλής.
Κοινότητα Σάσσαλου, κάτοικοι 272, πρόεδρος ήταν ο Λυμπινάκης Εμμανουήλ.
Κοινότητα Καλουδιανών, κάτοικοι 550, αποτελείτε απο τον Κουρφαλώνα, τα Καλουδιανά, τα Κουρθιανά και πρόεδρος ήταν ο Αντώνης Ιντζές.
Δηλαδή στην επαρχία υπήρχε 1 Δήμος και 41 κοινότητες ο δε πληθυσμός ήταν (απογραφή το 1954) 24.105 κάτοικοι.

ΒΑΚΑΙ ΓΚΙΡΙΤΙΓΙΕ

ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Κατά την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας στην Κρήτη κυκλοφόρησαν αφενός η εφημερίδα Βακάι Γκιρίτ(ιγιε) της αιγυπτιακής διοικήσεως Κρήτης (1830-1840) και αφετέρου η εφημερίδα Κρήτη της τουρκικής γενικής διοικήσεως Κρήτης (1868-1898). Οι επίσημες ή ημιεπίσημες αυτές εφημερίδες αποτελούν δυο σπουδαίες άμεσες διαγνωστικές πηγές του κρητικού δικαίου της εποχής. Η έρευνα για την εφημερίδα Βακάι Γκιρίτ, του Ινστιτούτου Κρητικού Δικαίου, επεκτάθηκε εκτός από το ιστορικό αρχείο Κρήτης σε άλλες βιβλιοθήκες και αρχεία στα Χανιά, στην υπόλοιπη Κρήτη και στην Αθήνα. Επεκτάθηκε δε και στην Αίγυπτο όπου είναι γνωστό ότι υπάρχει σχετικός τόμος της εφημερίδας. Τα αποτελέσματα της προκαταρκτικής έρευνας όμως περιορίστηκαν στην επαναβεβαίωση της ύπαρξης δεκατεσσάρων, ήδη γνωστών, φύλλων της εφημερίδας, χωρίς να υπάρξει απάντηση στις προσπάθειες που έγιναν προς άλλες κατευθύνσεις. Η έρευνα για την εφημερίδα Κρήτη είχε πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Τα περισσότερα φύλλα της εφημερίδα εντοπίστηκαν στα Χανιά, στο ιστορικό αρχείο Κρήτης και στη δημοτική βιβλιοθήκη και στο Ρέθυμνο στη δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη. Αρκετά φύλλα εντοπίστηκαν επίσης στην Αθήνα στην εθνική βιβλιοθήκη και στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε προς την πλευρά της Τουρκίας δεν απέδωσε συγκεκριμένα αποτελέσματα στη βιβλιοθήκη του οθωμανικού αρχείου Κωνσταντινουπόλεως ούτε στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη. Έχουν εντοπισθεί όμως αρκετά φύλλα της εφημερίδας στη βιβλιοθήκη Hakki Tarik Us, στην Κωνσταντινούπολη. Είναι επομένως προφανές ότι η έρευνα μπορεί να προχωρήσει για τη Βακάι Γκιρίτ και την Κρήτη στο Κάιρο και στην Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα, με βάσιμες ελπίδες για την ανεύρεση των ελλειπόντων φύλλων των επίσημων εφημερίδων της Κρήτης κατά την τουρκοκρατία.
Η Βακάι Γκιριτιγιέ ήταν εβδομαδιαία και δίγλωσση, τουρκικά και ελληνικά. Επιθεωρητή και εκδότη της εφημερίδος όρισε τον Αλί εφένδη Ζάμ, στον όποιον έδωσε πληρεξούσιο να την ίδρυση και του έστειλε όλα το απαιτούμενο τούρκικο υλικό από την Αίγυπτο, και ζήτησε από τον διοικητή του νησιού να συμπλήρωση το ελληνικό υλικό από τον Μωρία. Βοηθό στην έκδοση της εφημερίδας όρισε τον Χουσέν εφένδη τον Καντερλήν, που εργαζόταν πριν στην «Βακάι Μισιριγιά» και γνώριζε την τυπογραφική τέχνη. Η εφημερίδα περιλάμβανε μετεωρολογικές πληροφορίες και στα κύρια άρθρα της τα εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα, που σχετίζονται με τον Μωχάμετ Άλι, τις πολεμικές του δραστηριότητες και, τις νίκες του. Στην εφημερίδα καταχωρούνταν τα εσωτερικά γεγονότα του νησιού, δικαστικές, διοικητικές, ιδρυτικές υποθέσεις και ποινικές αποφάσεις της κυβέρνησης, ο αριθμός των εμπορικών πλοίων, που ελλιμενιζόταν στο νησί, με την δήλωση τι φέρνουν και τι παραλαμβάνουν και γενικά την δραστηριότητα της κυβέρνησης, αναφέροντας τις διορθώσεις που επέφερε στα διάφορα μέρη του νησιού και το ενδιαφέρον της κυβέρνησης στο πεδίο της υγείας.

Βιβλιογραφία : ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΠΑΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ - ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

Περισσότερα στο http://agonigrammi.wordpress.com/ ή στο βιβλίο του Ρεθυμνιώτη δικηγόρου κ. Χαρίδημου Παπαδάκη «Οι Αφρικανοί στην Κρήτη-Χαλικούτες»

1700-1702 ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΝΗΣΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ

Καθολικοί ιεραπόστολοι στο Αιγαίο!

Σημαντικό ρόλο στο Αιγαίο έπαιξαν, κατά την Τουρκοκρατία, οι καθολικοί μοναχοί - ιεραπόστολοι, οι οποίοι είχαν ως βασικό σκοπό τον προσηλυτισμό των Ορθοδόξων. Μάλιστα σε αυτό ευνοήθηκαν από την οικονομική στήριξη του Γάλλου βασιλιά και τις γενικά, φιλικές σχέσεις που είχε με τον Σουλτάνο. Έτσι ο περίφημος Τουρνεφόρτ στα 1700 σε μια από τις επιστολές του προς στον Γάλλο βασιλιά αναφέρει τα διάφορα τάγματα ιεραποστόλων που συνάντησε στο Αιγαίο.
ΦΡΑΓΚΙΣΚΑΝΟΙ: Το τάγμα ιδρύθηκε το 1209 από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασσίζης. Έχει γυναικείες μονές στην Σαντορίνη και στην Χίο.
ΣΧΟΙΝΟΖΩΝΟΙ: Άλλη ονομασία των Φραγκισκιανών από το σχοινί με τον τριπλό κόμπου που φορούσαν για ζώνη. Είχαν μονή στην Νάξο.
ΚΑΠΟΥΤΣΙΝΟΙ: Διαχωρίστηκαν το 1525 από τους Φραγκισκανούς, με βασικό ιδεώδες την επιστροφή στην φτώχεια. Πήραν το όνομα τους από την χαρακτηριστική μυτερή κουκούλα στο ένδυμα τους. Είχαν μεγάλη παρουσία στα Χανιά, στο Ηράκλειο, στην Μήλο, στην Νάξο, στην Άνδρο και στην Χίο. Η Μονή Καπουτσίνων της Άνδρου ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Βεναρδίνο ή Βενάρδο. Λεγόταν κοινώς και "Φραγκομονάστηρο". Στο Ηράκλειο υπάρχει ακόμα και σήμερα η εκκλησούλα της Αγίας Παρασκευής, που λεγόταν επί Ενετών, Chera Manolitissa.
ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΟΙ: Διαχωρίστηκαν και αυτοί από τους Φραγκισκανούς το 1601. Πήραν το όνομα τους γιατί στα μοναστήρια τους αποσύρονταν για περισυλλογή. Μονές είχαν στην Τήνο και στην Χίο.
ΙΗΣΟΥΙΤΕΣ: Το τάγμα ιδρύθηκε από τον Ισπανό Ιγνάτιο Λογιόλα με στρατιωτική οργάνωση και βασικός στόχος ήταν αποστολικός, ο εκχριστιανισμός των Μωαμεθανών αλλά και ασπασμός του καθολικισμού από όλους. Μονές είχε στην Νάξο, στην Σαντορίνη, στην Χίο και στην Τήνο. Οι Ιησουΐτες πρωτοεγκαταστάθηκαν στην Τήνο το 1663, στο μεσαιωνικό κάστρο του Εξωμβούργου. Tο 1840 εγκαταστάθηκαν, στο χωριό Λουτρά, όπου βρίσκεται ακόμα και σήμερα η Μονή τους.
ΔΟΜΙΚΑΝΟΙ: Το τάγμα ιδρύθηκε το 1205 από τον Άγιο Δομίνικο με καθαρά αποστολικό σκοπό. Μονές είχαν στην Σαντορίνη, στην Χίο και στο Ηράκλειο, ο Άγιος Παύλος (δεν υπάρχει πια) ήταν ναός των Δομικανών.

Βιβλιογραφια : Joseph Pitton Tournefort σελίδα 14-15.

Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΕΔΡΩΝ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Ιστορικοί κλήθηκαν να αξιολογήσουν και να ψηφίσουν τους καλύτερους προέδρους των ΗΠΑ, σε σύνολο 42. Σύμφωνα με τη λίστα που δόθηκε στη δημοσιότητα την πρώτη θέση κατέχει ο Abraham Lincol, Πέμπτη και έκτη παίρνουν ο Truman και ο Kennedy αντίστοιχα. 10ος ο Ronald Reagan και 15ος ο Bill Clinton. Χειρότερος πρόεδρος εξελέγη ο James Buchanan(42ος) ενώ ο George W. Bush o νεώτερος κατάλαβε την 36η θέση (μόλις 7 θέσεις πριν το τέλος)! Οι 21 πρώτοι είναι οι εξής:
*******

1. Abraham Lincoln
2. George Washington

3.Franklin D. Roosevelt

4.Theodore Roosevelt

5.Harry S. Truman

6.John F. Kennedy

7.Thomas Jefferson

8.Dwight D. Eisenhower

9.Woodrow Wilson

10.Ronald Reagan

11.Lyndon B. Johnson

12.James K. Polk

13.Andrew Jackson

14.James Monroe

15.Bill Clinton

16.William McKinley

17.John Adams

16.George H.W. Bush

18.John Quincy Adams

19.James Madison

20.Grover Cleveland

21. Gerald R. Ford

ΠΗΓΗ: http://exastal.blogspot.com/2009/02/bush.html

Υ.Σ Καιρός να κάνουμε και εμείς την δικιά μας αξιολόγηση! Πιστεύω ότι δεν θα είναι και πολύ δύσκολο !!

ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΑ ΔΥΟ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Έπεσαν στα χέρια μου δυο βιβλία που γράφτηκαν με διαφορά κοντά στους 2 αιώνες, το ένα το 1811 και ο άλλο το 2008. Το πρώτο γράφτηκε από τον Γάλλο περιηγητή J.M. Tancoigne και δημοσιεύτηκε το 1817 στο Παρίσι και αποσπάσματα δημοσιεύονται στο βιβλίο "Βιώματα από την Κρήτη του 1811-1814" (μετάφραση Μ. Εκκεκάκη 2008 ) αλλά και το βιβλίο της Τουρκάλας Σαμπά Αλτίνσαϊ, με τίτλο "Κρήτη μου". Σας παραθέτω μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Γάλλου σχετικά με τους Τουρκοκρητικούς. - "Ο Τουρκοκρητικός δεν χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης στην υπόλοιπη αυτοκρατορία. Η προκατάληψη εναντίον του είναι καθολική. Οι μεν Μουσουλμάνοι του καταλογίζουν μειωμένη επιμέλεια στην τήρηση των προσταγών του κορανιού, οι δε Χριστιανοί τον κατηγορούν για υπέρμετρη αγριότητα και αφόρητη καταπίεση εις βάρος των Ελλήνων Εντούτοις παντρεύονται συχνά με Χριστιανές ....αλλά αντί να μαλακώσει ο χαρακτήρας των, έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.- Που να οφείλεται άραγε αυτό; Ποια μπορεί να είναι η αιτία; Μου φαίνεται ότι αυτό θα πρέπει να το χρεώσουμε στις προδιαθέσεις με τις οποίες γεννιούνται οι κρητικοί και των δύο θρησκευμάτων. Οι απόγονοι συνδυάζουν κατά τρόπο εκπληκτικό όλα τα έμφυτα ελαττώματα των Ελλήνων, όπως πονηριά, δολιότητα και το ψέμα, με το επίκτητο ύφος και την υπεροψία των Μουσουλμάνων. Από την φυσιογνωμία τους και μόνο, τους αναγνωρίζει κανείς με την πρώτη ματιά. Η ομιλία αλλά και η ιδιάζουσα προφορά τους δεν διαφέρει καθόλου από την ομιλία και την προφορά των γηγενών Ελλήνων. Για ένα παρατηρητή που έχει δει αληθινούς Οσμανλίδες της Κωνσταντινούπολης, ο Τουρκοκρητικός μοιάζει περισσότερο με μεταμφιεσμένο Έλληνα. Η λαιμαργία του και η κατανάλωση κρεάτων (χοιρινό) απαγορευμένων από το νόμο του Μωάμεθ τον κάνουν να ξεπέφτει στα μάτια αυτών που τηρούν με αυστηρότητα το κοράνι."
Στο άλλο η Τουρκάλα συγγραφέας Σαμπά Αλτίνσαϊ, από το Τσανάκαλε, στο βιβλίο της "Κρήτη μου" που είναι μυθιστόρημα, μιας και τα περισσότερα τα άκουσε από τον παππού της, τον Ιμπραήμ Γιαρμακαμάκη, Τουρκοκρητικό γεννημένος στα Χανιά, χρυσοχόο με μαγαζί στην οδό Κανεβάρο των Χανίων. Είναι αναπαράσταση μιας ολόκληρης εποχής με κεντρικό ήρωα τον Ιμπραήμ Γιαρμακαμάκη, όταν τον Νοέμβριο του 1923, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, τον έστειλαν με όλη την οικογένειά του στο Κιουτσούκ-κουγιού, απέναντι από τη Λέσβο. Μιας εποχή που διακρίθηκε για τη σκληρότητά της και για τα έντονα συναισθήματα που βίωσαν οι πρωταγωνιστές της σε όλη την κλίμακα της αγάπης, του μίσους, της ελπίδας, της προδοσίας. Από την κριτική των ΝΕΩΝ παίρνω το σχόλιο για το βιβλίο ..... είναι ένα βιβλίο που συγκινεί και προβληματίζει, σε ένα βαθμό, για τα ζητήματα της συνύπαρξης και των πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Η Κρήτη ως νησί ικανό να παράξει δικό του, ώς ένα βαθμό αυτόνομο, πολιτισμό, θα έπρεπε να είναι το ιδανικό χωνευτήρι. Κι όμως, όπως καλά τα περιγράφει η Αλτίνσαϊ, δεν συνέβη κάτι τέτοιο.

Ιστορικά τώρα στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν οι κάτοικοι της Κρήτης ανέρχονταν περίπου σε 260.000, οι περισσότεροι ήταν μουσουλμάνοι, ενώ, στο τέλος του 18ου αι, χάρη στις βελτιωμένες συνθήκες ζωής των χριστιανών, η αναλογία ήταν σχεδόν ένα προς ένα, σύμφωνα με τον Olivier ( G. A. Olivier, Voyage dans l' Empire Ottoman, 6 τόμοι, Παρίσι 1801-1807 ). Μετά το 1821 στη διάρκεια της μάλλον ήπιας αιγυπτιακής κατοχής, οι χριστιανοί αυξήθηκαν- σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Pashley το 1834 (Robert Pashley, Travels in Crete, 2 τόμοι, Λονδίνο 1837 ) και αποτέλεσαν την πλειονότητα το 1858, όταν 60.000 μουσουλμάνοι αντιστοιχούσαν σε 220.000 χριστιανούς και 907 Εβραίους. Αυτή η υπεροχή των χριστιανών αυξήθηκε κι άλλο στις αρχές του 20ου αιώνα: 303.000 χριστιανοί έναντι 34.000 μουσουλμάνων, που με τη σειρά τους υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το νησί το 1923, όταν άρχισε να ισχύει το πρόγραμμα ανταλλαγής πληθυσμών της συνθήκης της Λωζάννης.
Καλό είναι να τα διαβάσετε και τα δυο.

ΔΙΚΤΥΝΝΑΙΟ ΙΕΡΟ

Η Δίκτυννα ήταν προελληνική κρητική θεότητα του κυνηγιού, της άγρια φύσης και των βουνών. Το όνομα της κατά μια άποψη συνδέεται με το όρος Δίκτυ και κατ΄άλλους με το δίκτυ των ψαράδων. Στα ιστορικά χρόνια ταυτίστηκε με την Θέα του κυνηγού του ολύμπιου πάνθεου, την Αρτέμιδα. Ο Παυσανίας χρησιμοποιεί το όνομα ως επίκληση της Αρτέμιδος. Η λατρεία της από την Κρήτη διαδόθηκε στην Αθήνα, στην Σπάρτη και στη Μασσαλία . Ωστόσο στην Δυτική Κρήτη παρέμεινε ιδιαίτερα δημοφιλής και ναοί της πρέπει να υπήρχαν σε ονομαστές πόλεις όπως η Λισσός, η Πολυρρήνια και η Φαλάσαρνα αφού εικονίζεται σε νομίσματα τους. Ο πλέον φημισμένος όμως τόπος λατρείας της ήταν το Δικτυνναίο ιερό που βρίσκεται στον σημερινό όρμο Μένιες, στην ανατολική πλευρά του ακρωτηρίου Σπάθα ή καλύτερα Ειρήνης και Φιλίας.
Ιδρύθηκε κατά τον Ηρόδοτο από Σαμίους της Κυδωνίας γύρω στο 530 πΧ και άκμασε από τους ελληνιστικούς χρόνους και τους ρωμαϊκούς, όπως προκύπτει κυρίως από επιγραφές. Στην πραγματικότητα οι απαρχές του ιερού είναι πολύ παλαιότερες, ίσως στα κρητομυκηναϊκά χρόνια.
Τα πολύ αποσπασματικά λείψανα που σώζονται σήμερα ανήκουν σε ναό των χρόνων του Αδριανού, ο οποίος κτίστηκε πάνω σε ημιτελή δωρικό ναό των χρόνων του Αυγούστου.
Ο χώρος δεν κατοικήθηκε ποτέ από μόνιμους κατοίκους με την έννοια της πόλης, αλλά υπήρξε ένα οργανωμένο παγκρήτιο ιερό που συνέρρεαν προσκυνητές και έβρισκαν καταλύματα προσωρινής παραμονής και εξυπηρέτησης. Ο πλούτος που συγκεντρωνόταν στο ιερό πρέπει να ήταν αμύθητος αφού κατ΄εντολή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων από τα έσοδα κατασκευάστηκαν διάφορα δαπανηρά δημόσια έργα.
Ο έλεγχος της περιοχής περνούσε από την Κυδωνία στην Πολυρρήνια και τανάπαλιν.
Δυστυχώς ο ναός ανασκάφτηκε από αρχαιολόγους του γερμανικού στρατού κατοχής

(Η ιστορία θυμίζει λίγο Ιντιάνα Τζόουνς) και άγνωστο τι και πόσα ευρήματα βρήκαν που έκαναν φτερά για το Βερολίνο, σίγουρα ο αριθμός των αγαλμάτων θα ήταν τεράστιος.
Ως και σήμερα δεν έχουν βρεθεί πολλά ευρήματα εκτός από μια κεφαλή Αδριανού, ένα άγαλμα της Αρτέμιδος και ένας ανδριάντας που εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο Χανίων. Στο βόρειο μυχό του κόλπου διακρίνονται λιμενικές εγκαταστάσεις αρκετά ψηλότερα από το επίπεδο της θάλασσας λόγω του γνωστού γεωλογικού φαινομένου, της ανύψωσης της ξηράς στην δυτική Κρήτη.
Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αρχαίος δρόμος πλακόστρωτος που συνέδεε το ιερό με την Πολυγυνία. Σήμερα σώζονται σε καλή κατάσταση αρκετά μίλια, ως και λίγο έξω από το χωρίο Ροδωπού. Η απόσταση του δρόμου ήταν 11 ρωμαϊκά μίλια = 16.291 μέτρα.
Στον ναό του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται λίθινη κυλινδρική στήλη τοποθετημένη σε τετράγωνη βάση, με λατινική επιγραφή που αναφέρει:

ΑΡΧΑΙΑ ΡΟΚΚΑΙΑ;

Η Ρόκκα είναι ένα ημιορεινό χωριό της επαρχίας μας χτισμένο εν μέρει πάνω στα λείψανα αρχαίας πόλης, στη νότια πλαγιά ενός εντυπωσιακού ψηλού βράχου που δεσπόζεις το γύρω τοπίο. Στις παρυφές του βράχου διακρίνονται τα οικιστικά λείψανα της αρχαίας θέσης, λαξευτές οικίες στο ασβεστολιθικό πέτρωμα, λαξευτές δεξαμενές, κλίμακες, δρόμοι, πλατεία και αγωγοί για την συλλογή των όμβριων υδάτων. Στην κορυφή του λόφου που ονομάζεται «Τρουλλί» και είναι φυσική ακρόπολη, σώζονται κτιστοί αναληματικοί τοίχοι και ατραποί της ρωμαϊκής περιόδου που βοηθούν στην ανάβαση, επίσης δεξαμενές, μια λαξευτή και τρεις τουλάχιστον κτιστές.
Το πρόβλημα της ταύτισης της αρχαίας αυτής θέσης με μια από τις επώνυμες πόλεις της Κρήτης, του κοινού των Μοδαίων, της Κεραίας ή της Ρόκκας απασχόλησε πολλούς μελετητές και περιηγητές.
Ο Gerola στο βιβλίο του Monumenti Veneti nell isola di Creta I (1905-1906) αποτύπωσε τα ίχνη που είδε και περιέγραψε ορισμένες κατασκευές μεταξύ των οποίων και τη μεσαιωνική οχύρωση η οποία πάντως δεν αναγνωρίζεται σήμερα, ίσως έχει κατακρημνιστεί σε φαράγγι που διέρχεται ανατολικά της πόλης και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη βρίσκονται εντός αυτού.
Η άποψη ότι το όνομα Ρόκκα είναι βενετσιάνικο και σημαίνει φρούριο δεν φαίνεται να ευσταθεί δεδομένου ότι δεν αναφέρεται σε καμιά βενετσιάνικη πηγή.
Η πιο ισχυρή άποψη είναι η ονομασία της πόλης να προέρχεται από την Ροκκαία Αρτέμιδα (αναφέρεται από τον Αιλιανό), που σε συνδυασμό με το τοπωνύμιο, οδηγεί στην ταύτιση του ελληνιστικού αρχαίου οικισμού στο «Τρουλλί» με την αρχαία Ρόκκα.
Η Ρόκκα δεν συγκαταλέγεται στις αυτόνομες κρητικές πόλεις αλλά πιθανότητα ήταν οικισμός εξαρτημένος διοικητικά από την ισχυρή γειτονική Πολυρρήνια.
Ευρήματα από την περιοχή έχουμε μόνο από ανασκαφικές τομές σε ισόπεδα κάτω από την αρχαία πόλη, όπου εντοπίζεται το νεκροταφείο.
Τα ευρήματα χρονολογούνται από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ έως το πρώτο ήμισυ του 2ου αι. π.Χ . Πολλά δε από αυτά εκθέτονται στο νέο αρχαιολογικό μας Μουσείο.

Παρασκευή Δροσινού.
Αρχαιολόγος

Η ΚΡΗΤΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΤΩΝ

Σε τούτη την πανέμορφη γη της Κρήτης, οι άνθρωποι που κατοίκησαν τον τόπο πριν από χιλιάδες χρόνια άφησαν τα σημάδια της παρουσίας τους σε αρχαίες πολιτείες, σε παλάτια και κάστρα, σε χωριά και μοναστήρια.
Από γενιά σε γενιά οι Κρητικοί πάλεψαν με Ρωμαίους, Άραβες, Βενετούς και Τούρκους για να κρατήσουν το νησί τους ελεύθερο. Στο πέρασμα των αιώνων οι Κρητικοί σφυρηλατήθηκαν στο αμόνι του αγώνα με τη φωτιά του πολέμου.
Η κάθε εποχή άφησε τη σφραγίδα της στην ιστορία της Κρήτης. Μέσα στη χιλιόχρονη ροή του χρόνου διαδραματίστηκαν γεγονότα και καθημερινές ιστορίες ανθρώπων και τόπων σχεδόν άγνωστες μέχρι σήμερα.
Μία από τις πιο πολύπαθες περιόδους της κρητικής ιστορίας είναι η αραβοκρατία που διήρκεσε σχεδόν εκατόν σαράντα χρόνια, από το 824 έως το 961.
Η Κρήτη είχε μεταμορφωθεί σε ένα απέραντο σκλαβοπάζαρο θρήνου και μαρτυρίων. Ήταν το φοβερό ορμητήριο των Αράβων πειρατών σε όλη τη Μεσόγειο. Οι Βυζαντινοί χρονικογράφοι της εποχής αποκαλούσαν την Κρήτη "θεόλετον και βαρβαροτρόφον".

Το χρονικό της συμφοράς άρχισε στην Ανδαλουσία της Ισπανίας, όταν μια εσωτερική κρίση στις σχέσεις των μουσουλμανικών στοιχείων της περιοχής ανάγκασε τον αρχηγό της Gordoba, Αμπού Χαψ Ομάρ, να πάρει το λαό του και να αναζητήσει άλλο τόπο εγκατάστασης. Πήγε αρχικά το 813 στην Αίγυπτο και το 818 κατέλαβε την Αλεξάνδρεια, αλλά οι Αιγύπτιοι κατόρθωσαν να στρέψουν το ενδιαφέρον των πειρατών προς την Κρήτη, για να απαλλαχθούν από τους ανεπιθύμητους επισκέπτες.
Οι Ανδαλουσιανοί πειρατές της Gordoba εισέβαλαν το 824 στην Κρήτη, που ήταν τότε επαρχία της βυζαντινής αυτοκρατορίας και την κατέλαβαν.
Το Βυζάντιο ύστερα από επανειλημμένες εκστρατείες ανακατέλαβε την Κρήτη στις 7 Μαρτίου 961 με τον Νικηφόρο Φωκά, τον μετέπειτα αυτοκράτορα.
Οι πειρατικές επιδρομές στα παράλια της Κρήτης ήταν διαρκείς και στους επόμενους αιώνες, ακόμη και τότε που κατείχε την Κρήτη η θαλασσοκράτειρα Βενετία.
Μουσουλμάνοι πειρατές των αφρικανικών παραλίων εξαπέλυαν αιφνιδιαστικές επιδρομές σπέρνοντας τη φρίκη και τον όλεθρο στο πέρασμά τους. Χιλιάδες αθώοι άνθρωποι οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και πολλά χωριά και μοναστήρια της Κρήτης μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα του νησιού σε πιο ασφαλείς ορεινές τοποθεσίες.

Κατά το 14ο αιώνα οι επιδρομές των μουσουλμάνων πειρατών αναγκάζουν το Βενετό δούκα της Κρήτης, Nicola Gianni, να ζητήσει από τη Δημοκρατία της Βενετίας τη συνεχή επαγρύπνηση του βενετικού στόλου.
Το 1317 Αλγερινοί πειρατές έχουν κάνει ορμητήριό τους το Γαϊδουρονήσι και λυμαίνονται ολόκληρη την περιοχή. Η Βενετία παραχώρησε τότε το νησί στον Andrea Dandolo, με την υποχρέωση να εκδιώξει τους πειρατές και να οικοδομήσει πύργο για την προστασία του νησιού. Παράλληλα οι Αρχές πήραν μέτρα για την προστασία των ακτών. Χτίστηκαν παρατηρητήρια που έκαναν σινιάλο με καπνό όταν έβλεπαν τα πειρατικά καράβια να πλησιάζουν τις ακτές. Ο τότε δούκας της Κρήτης Vlassio Zenno επέβαλε και έκτακτη φορολογία για τον εξοπλισμό δύο γαλερών που θα επιτηρούσαν συνεχώς τα παράλια της Κρήτης.
Οι επιδρομές των πειρατών συνεχίστηκαν παρά τα μέτρα που έλαβαν οι Βενετοί. Ολόκληρο το 14ο αιώνα και μέχρι τα μέσα του 15ου αποτέλεσαν φοβερή μάστιγα.
Από την πλευρά του, ο σουλτάνος ενθάρρυνε την πειρατική δραστηριότητα προκειμένου να πλήξει τη Βενετία που στηριζόταν στο θαλάσσιο εμπόριο. Οι πειρατικές επιδρομές έγιναν συχνότερες και αγριότερες. Τότε εμφανίστηκαν και οι φοβεροί πειρατές της Μπαρμπαριάς που οδήγησαν χιλιάδες σκλάβους στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Ένα δημοτικό τραγούδι εκείνης της εποχής εκφράζει τη φριχτή πραγματικότητα:
«Ήλιε που βγαίνεις το πρωί σ' όλο τον κόσμο δούδεις,
σε όλο τον κόσμο ανάτειλε σ' όλη την οικουμένη,
στων Μπαρμπαρέσων τις αυλές ήλιε μην ανατείλεις.
Κι αν ανατείλεις ήλιε μου να γοργοβασιλέψεις,
γιατί έχουν σκλάβους όμορφους πολλά παραπονιάρους,
και θα γραθού οι γιαχτίδες σου 'πο των σκλαβώ τα δάκρυα...».

Το δουλεμπόριο εκείνη την εποχή είχε πάρει τέτοια έκταση ώστε ακόμη και στα λιμάνια της Κρήτης με την ανοχή των Βενετών γίνονταν αγοραπωλησίες ανθρώπων.
Το 1522 οι πειρατές λεηλατούν τα παράλια της Ιεράπετρας και δύο χρόνια αργότερα εφορμούν στο λιμάνι των Χανίων και αρπάζουν δύο καράβια που ήταν αγκυροβολημένα εκεί. Τον Ιούνιο του 1538 εμφανίζεται στο Αιγαίο Πέλαγος ο πιο αιμοβόρος και άγριος πειρατής όλων των εποχών, ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, με ένα στόλο ογδόντα πλοίων. Εξαπέλυσε πρωτοφανείς σε αγριότητα επιθέσεις στα νησιά του Αιγαίου και την Κύπρο και στη συνέχεια στράφηκε προς την Κρήτη. Επιτέθηκε στα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο και κυρίευσε το φρούριο της Σητείας που δεν είχε ισχυρή άμυνα. Λεηλάτησε και έκαψε τα χωριά της περιοχής και οδήγησε χιλιάδες Κρητικούς στα σκλαβοπάζαρα της Συρίας και της Αλγερίας.
Οι πειρατές έχοντας αντιληφθεί ότι η Βενετία δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις τους αποθρασύνονται. Το 1562 εμφανίζεται ο διάδοχος του Μπαρμπαρόσα, Dragut Reiss, ο οποίος λεηλάτησε τα χωριά του Ρεθύμνου και της επαρχίας Αποκορώνου των Χανίων, για να ακολουθήσει τον Ιούνιο του 1571 και η επιδρομή του Αλγερινού Ulouts Ali που, αφού έκαψε τα χωριά της επαρχίας Μυλοποτάμου, εισέβαλε στην πόλη του Ρεθύμνου και την ισοπέδωσε.

Από το 1600 η πειρατεία εξαπλώθηκε στη Μεσόγειο. Εκτός από τους μουσουλμάνους Τούρκους και Άραβες πειρατές, τα εμπορικά πλοία και οι ακτές δέχονταν επιθέσεις και από Μαλτέζους, Ισπανούς ακόμη και Έλληνες πειρατές, όπως έναν Έλληνα από την Πάτμο, ο οποίος αφού ασπάστηκε το Κοράνι άρχισε την πειρατεία μαζί με το γιο του στα νερά της Ρόδου, όπως αναφέρει σε έκθεσή του ο Βενετός Francesco Morozini.

Στις θάλασσες της Μεσογείου εκτός από τους πειρατές δρούσαν και οι κουρσάροι εκδικητές, που έπαιρναν εκδίκηση για τα όσα δεινά προκαλούσαν οι πειρατές.
Ένας από αυτούς ήταν ο Ιωάννης Γιάοντης από την Κάρπαθο, που όργωνε τις θάλασσες καταδιώκοντας τα πειρατικά καράβια. Όταν αιχμαλώτιζε πειρατές τούς άρπαζε από τα μαλλιά και καθώς ήταν μεγαλόσωμος και χειροδύναμος τούς σήκωνε στον αέρα πάνω από τη θάλασσα και έλεγε: «Γιαόντι έκαμες στους χριστιανούς παίρνω την κεφαλή σου». Έτσι του έμεινε το παρατσούκλι "καπετάν Γιάοντης". Ένα δημοτικό τραγούδι της Καρπάθου μέχρι σήμερα υπενθυμίζει:
«Ο καπετάν ο Γιάοντης το βουινό τουλούμι,
εφώνιαζε τ' Αγαρηνού σάλευγε βρε ουρούνι».
Η πειρατεία είχε δημιουργήσει εκείνα τα χρόνια ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα που ήταν η εξαγορά των σκλάβων. Στα νησιά του Αιγαίου οι Βενετοί είχαν επιβάλει ειδική φορολογία για την εξαγορά των σκλάβων, το περίφημο τέλος των Τούρκων (τουρκοτέλι), ενώ στα νησιά του Ιονίου Πελάγους είχαν συσταθεί ειδικά ταμεία με τη φροντίδα των ενοριών.
Στην Κρήτη για την εξαγορά των σκλάβων βοηθούσαν οι συντεχνίες, όπως η Αδελφότητα των Ναυτικών και πολλοί πλούσιοι Κρητικοί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο άρχοντας Μάρκος Παπαδόπουλος, που πέθανε το 1603. Στη διαθήκη του δέσμευε τους κληρονόμους του να εξαγοράζουν κάθε χρόνο δύο χριστιανούς σκλάβους.
Η θάλασσα ήταν ανέκαθεν για την Κρήτη ο δρόμος μέσα από τον οποίο ξεδίπλωσε τις δυνατότητες και τον πολιτισμό της, αλλά ήταν και ο δρόμος από τον οποίο ήρθαν στο νησί πολλά δεινά.
Σήμερα στις όμορφες ακρογιαλιές της Κρήτης τίποτα δε θυμίζει εκείνους τους σκοτεινούς αιώνες, όμως ο κάθε βράχος και η κάθε ακρογιαλιά έχει και μια ιστορία να σου διηγηθεί.

ΠΗΓΗ : ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ