(Φωτογραφικό αρχείο Παπαδάκη Ιωάννη)
Γράφει η Στέλλα Μαρινάκη
Ιστοριοδίφης.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα εκπαιδευτικών στις 5 Οκτωβρίου αξίζει να παραθέσουμε ενδεικτικά κάποια λιγότερο γνωστά διατάγματα και εγκυκλίους της Κρητικής Πολιτείας- Αρμοστείας. που φυλάσσονται στα Αρχεία και που θεωρούνται δευτερευούσης σημασίας, νοουμένου ότι δεν αναφέρονται σε «πρωταγωνιστικά» πολιτικά γεγονότα της εποχής.
Σε ποιο επίπεδο βρισκόταν η Παιδεία την περίοδο εκείνη εν μέσω των τουρκικών διωγμών και των συνεχών επαναστατικών κινημάτων, ασφαλώς μας είναι λίγο- πολύ γνωστό. Χαρακτηριστικότατα μάλιστα το περιέγραψε σε λόγο του στην Κρητική Βουλή το 1901 ο πληρεξούσιος Ηρακλείου, λόγιος και καθηγητής Α. Μιχελιουδάκης:
«..η μόρφωσις περιορίζετο μόνο εις την ανάγνωσιν και την γραφήν και εις την στοιχειώδην της αριθμητικής γνώσιν. Ο γιγνώσκων τότε την Ωκτόηχον, το Ψαλτήριον και το Ανθολόγιον, και εκείνος ο οποίος ελογάριαζε το λάδι του και το χαρούπι, το οποίο επώλει, εθεωρείτο πολύ πεπαιδευμένος…» .
Τα σχολεία άλλωστε εθεωρούντο από τους Τούρκους ως «τα κέντρα αποστασίας και πολέμου». Το 1868 με τον «Οργανικό Νόμο» καθιερώθηκε ως η επίσημη γλώσσα της διοίκησης η ελληνική, ακόμη και για τον Τουρκικό πληθυσμό.
Από τη δεκαετία του 1870 λειτούργησε στα Χανιά τριτάξιο αλληλοδιδακτικό σχολείο, με μία τάξη γυμνασιακή, καθώς και Παρθεναγωγείο. Αντίστοιχα σχολεία λειτούργησαν και στο Ρέθυμνο. Στη Νεάπολη του Λασιθίου, που ήταν τότε η πρωτεύουσα του Νομού, ιδρύθηκε ένα αλληλοδιδακτικό και ένα ελληνικό σχολείο με γυμνασιακές τάξεις. Στο Ηράκλειο τέλος λειτούργησαν από ένα δημοτικό και ένα ελληνικό σχολείο αρρένων και θηλέων αντίστοιχα.
Το 1881 εκδόθηκε ο ειδικός Νόμος για την Παιδεία, ο οποίος ίσχυσε μέχρι το 1898 και καθόριζε ως υποχρεωτική τη βασική εκπαίδευση, τόσο για τους χριστιανούς όσο και για τους μουσουλμάνους. Τα Κρητικά σχολεία θεωρούνταν ισότιμα με αυτά του ελληνικού κράτους κατά την περίοδο 1883-1887.
Γράφει η Στέλλα Μαρινάκη
Ιστοριοδίφης.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα εκπαιδευτικών στις 5 Οκτωβρίου αξίζει να παραθέσουμε ενδεικτικά κάποια λιγότερο γνωστά διατάγματα και εγκυκλίους της Κρητικής Πολιτείας- Αρμοστείας. που φυλάσσονται στα Αρχεία και που θεωρούνται δευτερευούσης σημασίας, νοουμένου ότι δεν αναφέρονται σε «πρωταγωνιστικά» πολιτικά γεγονότα της εποχής.
Σε ποιο επίπεδο βρισκόταν η Παιδεία την περίοδο εκείνη εν μέσω των τουρκικών διωγμών και των συνεχών επαναστατικών κινημάτων, ασφαλώς μας είναι λίγο- πολύ γνωστό. Χαρακτηριστικότατα μάλιστα το περιέγραψε σε λόγο του στην Κρητική Βουλή το 1901 ο πληρεξούσιος Ηρακλείου, λόγιος και καθηγητής Α. Μιχελιουδάκης:
«..η μόρφωσις περιορίζετο μόνο εις την ανάγνωσιν και την γραφήν και εις την στοιχειώδην της αριθμητικής γνώσιν. Ο γιγνώσκων τότε την Ωκτόηχον, το Ψαλτήριον και το Ανθολόγιον, και εκείνος ο οποίος ελογάριαζε το λάδι του και το χαρούπι, το οποίο επώλει, εθεωρείτο πολύ πεπαιδευμένος…» .
Τα σχολεία άλλωστε εθεωρούντο από τους Τούρκους ως «τα κέντρα αποστασίας και πολέμου». Το 1868 με τον «Οργανικό Νόμο» καθιερώθηκε ως η επίσημη γλώσσα της διοίκησης η ελληνική, ακόμη και για τον Τουρκικό πληθυσμό.
Από τη δεκαετία του 1870 λειτούργησε στα Χανιά τριτάξιο αλληλοδιδακτικό σχολείο, με μία τάξη γυμνασιακή, καθώς και Παρθεναγωγείο. Αντίστοιχα σχολεία λειτούργησαν και στο Ρέθυμνο. Στη Νεάπολη του Λασιθίου, που ήταν τότε η πρωτεύουσα του Νομού, ιδρύθηκε ένα αλληλοδιδακτικό και ένα ελληνικό σχολείο με γυμνασιακές τάξεις. Στο Ηράκλειο τέλος λειτούργησαν από ένα δημοτικό και ένα ελληνικό σχολείο αρρένων και θηλέων αντίστοιχα.
Το 1881 εκδόθηκε ο ειδικός Νόμος για την Παιδεία, ο οποίος ίσχυσε μέχρι το 1898 και καθόριζε ως υποχρεωτική τη βασική εκπαίδευση, τόσο για τους χριστιανούς όσο και για τους μουσουλμάνους. Τα Κρητικά σχολεία θεωρούνταν ισότιμα με αυτά του ελληνικού κράτους κατά την περίοδο 1883-1887.
Παρόλα αυτά όμως, η ευρύτερη, συστηματική και ομαδική συμμετοχή του λαού στην εκπαίδευση δεν εφαρμόστηκε στην πράξη, λόγω του χαμηλού οικονομικού επιπέδου της κοινωνίας, των σκληρών συνθηκών μέσα στις οποίες διαβιούσαν οι άνθρωποι, με τα συχνά επαναστατικά κινήματα και τις τραγικές συνέπειές τους. Επομένως το ποσοστό των αναλφαβήτων ιδιαίτερα στην ύπαιθρο ήταν πραγματικά μεγάλο, κυρίως στην επαρχία, όπου η επαφή με τις πόλεις ήταν δύσκολη.
Η Κρητική Πολιτεία αντιμετώπισε ως επιτακτική και άμεση προτεραιότητά της τα σοβαρά αυτά ζητήματα της εκπαίδευσης και προχώρησε στην έκδοση διαταγμάτων, δια των οποίων έθεσε τις βάσεις για την επίλυση των προβλημάτων της Παιδείας.
Τα άρθρα 21, 111, 113, του Συντάγματος του 1899 κατοχύρωναν εκ νέου την υποχρεωτική και δωρεάν Παιδεία και μια σειρά διαταγμάτων καθόριζε:
Τα είδη των εκπαιδευτηρίων.
Την κατωτέρα βασική δημοτική εκπαίδευση.
Τα μουσουλμανικά σχολεία.
Τα διδακτέα μαθήματα και τα είδη των βιβλίων.
Τις υποχρεώσεις των διδασκόντων και των διδασκομένων.
Η διδασκαλία παρέχετο δωρεάν προς όλους, ενώ τα βιβλία ήταν δωρεάν μόνο για τους άπορους μαθητές.
Πολύ χαρακτηριστικά είναι 3 αποσπάσματα διαταγμάτων που σταχυολογήθηκαν από την «Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας» (στα οποία διατηρήθηκε η σύνταξη και η ορθογραφία, εκτός του τονισμού).
1ον: «Περί Οργανισμού της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως».
Άρθρο 6. Η δημοτική εκπαίδευσις σκοπόν έχει, δια διδασκαλίας, ασκήσεων και αγωγής αρμονικώς αναπτύσσουσα τας τε σωματικάς και τας ψυχικάς δυνάμεις, να παρέχει τοις δι’ αυτής παιδευομένοις τας βάσεις θρησκευτικής, ηθικής και εθνικής μορφώσεως, και να μεταδίδη αυτοίς τας παντί ανθρώπω αναγκαίας γνώσεις και δεξιότητας, ώστε να καθιστά αυτούς πολίτας χρηστούς και επιτήδειους εις τον πρακτικόν βίον.
Άρθρο 8. Τα δημοτικά σχολεία έχουσι τέσσαρας τάξεις ενιαυσίους, εις ας κατανέμεται η διδασκαλία των μαθημάτων των ανηκόντων εις την δημοτικήν εκπαίδευσιν.
Άρθρο 15: Περί των διδακτέων μαθημάτων.
Μαθήματα διδακτέα εν τω δημοτικώ σχολείω είναι:
1ον )Θρησκευτικά.
2ον ) Νέα Ελληνική Γλώσσα μετ’ αναγνώσεως και γραφής.
3ον) Πρακτική και στοιχειώδης γεωμετρία.
4ον)Ιστορία και μάλιστα η ελληνική, εκτενέστερον δε της Κρήτης.
5ον)Γεωγραφία εκτενέστερον μεν της Κρήτης και των άλλων ελληνικών χωρών, συντομώτερον δε της Ευρώπης και των άλλων Ηπείρων.
6ον)Φυσική ιστορία και μαθήματα τινά εκ της φυσικής και χημείας.
7ον)Ιχνογραφία
8ον)Ωδική
9ον)Γυμναστική.
10ον) Γεωπονικαί εργασίαι και τεχνικαί, δια τα θήλεα δε και χειροτεχνήματα…..
Άρθρο 17: Εκάστω δημοτικώ σχολείω προσαρτάται κήπος, αγρός ή κτήμα, υπό της κοινότητος υποχρεωτικώς παραχωρούμενον, εν ω οι μαθηταί ασκούνται υπό την οδηγίαν του διδασκάλου εις γεωργικάς εργασίας…
2ον)
ΔΙΑΤΙΜΗΣΙΣ:
Διδακτικών βιβλίων των Δημοτικών Σχολείων αρρένων- θηλέων
δια το σχολικόν έτος 1900-1901.
1) Αλφαβητάριον Α. Κοκκινάκη εις εν τεύχος λεπτά 20.
2) Αναγνωσματάριον Χ. Παπαμάρκου δια την β’ τάξιν λεπτά 50.
3) Οδύσσεια Π. Οικονόμου δια την Γ’ Τάξιν λεπτά 50
4) Γραμματική Π. Παυλάτου δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 75.
5) Π. Διαθήκη Α. Κοκκινάκη δια την Γ τάξιν λεπτά 35
6) Κ. Διαθήκη Ιγν. Μοσχάκη δια την Δ’ τάξιν λεπτά 30
7) Αριθμητική Κ. Παπαδάκη δια την Α-Γ τάξιν λεπτά 20
8) Αριθμητική Π. Οικονόμου δια την Δ’ τάξιν λεπτά 20
9) Γεωμετρία Κ. Παπαδάκη δια την Δ’ τάξιν λεπτά 25.
10) Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος Σκορδέλη και Κουρτίδου δια την Γ’ τάξιν λεπτά 25.
11) Ιστορία της Νέας Ελλάδος Σκορδέλη και Κουρτίδου >> λεπτά 25
12) Φυσική Ιστορία Ν. Γερμανού δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 55.
13) Γεωγραφία Δ. Ολυμπίου >>> λεπτά 45
14) Καλλιγραφία- Ιχνογραφία Φραγκούλη λεπτά 30.
15) Εγχειρίδιον περί καθηκόντων και δικαιωμάτων δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 30.
Εν Χανίοις τη 17η Οκτωβρίου 1900.
Η Κρητική Πολιτεία αντιμετώπισε ως επιτακτική και άμεση προτεραιότητά της τα σοβαρά αυτά ζητήματα της εκπαίδευσης και προχώρησε στην έκδοση διαταγμάτων, δια των οποίων έθεσε τις βάσεις για την επίλυση των προβλημάτων της Παιδείας.
Τα άρθρα 21, 111, 113, του Συντάγματος του 1899 κατοχύρωναν εκ νέου την υποχρεωτική και δωρεάν Παιδεία και μια σειρά διαταγμάτων καθόριζε:
Τα είδη των εκπαιδευτηρίων.
Την κατωτέρα βασική δημοτική εκπαίδευση.
Τα μουσουλμανικά σχολεία.
Τα διδακτέα μαθήματα και τα είδη των βιβλίων.
Τις υποχρεώσεις των διδασκόντων και των διδασκομένων.
Η διδασκαλία παρέχετο δωρεάν προς όλους, ενώ τα βιβλία ήταν δωρεάν μόνο για τους άπορους μαθητές.
Πολύ χαρακτηριστικά είναι 3 αποσπάσματα διαταγμάτων που σταχυολογήθηκαν από την «Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας» (στα οποία διατηρήθηκε η σύνταξη και η ορθογραφία, εκτός του τονισμού).
1ον: «Περί Οργανισμού της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως».
Άρθρο 6. Η δημοτική εκπαίδευσις σκοπόν έχει, δια διδασκαλίας, ασκήσεων και αγωγής αρμονικώς αναπτύσσουσα τας τε σωματικάς και τας ψυχικάς δυνάμεις, να παρέχει τοις δι’ αυτής παιδευομένοις τας βάσεις θρησκευτικής, ηθικής και εθνικής μορφώσεως, και να μεταδίδη αυτοίς τας παντί ανθρώπω αναγκαίας γνώσεις και δεξιότητας, ώστε να καθιστά αυτούς πολίτας χρηστούς και επιτήδειους εις τον πρακτικόν βίον.
Άρθρο 8. Τα δημοτικά σχολεία έχουσι τέσσαρας τάξεις ενιαυσίους, εις ας κατανέμεται η διδασκαλία των μαθημάτων των ανηκόντων εις την δημοτικήν εκπαίδευσιν.
Άρθρο 15: Περί των διδακτέων μαθημάτων.
Μαθήματα διδακτέα εν τω δημοτικώ σχολείω είναι:
1ον )Θρησκευτικά.
2ον ) Νέα Ελληνική Γλώσσα μετ’ αναγνώσεως και γραφής.
3ον) Πρακτική και στοιχειώδης γεωμετρία.
4ον)Ιστορία και μάλιστα η ελληνική, εκτενέστερον δε της Κρήτης.
5ον)Γεωγραφία εκτενέστερον μεν της Κρήτης και των άλλων ελληνικών χωρών, συντομώτερον δε της Ευρώπης και των άλλων Ηπείρων.
6ον)Φυσική ιστορία και μαθήματα τινά εκ της φυσικής και χημείας.
7ον)Ιχνογραφία
8ον)Ωδική
9ον)Γυμναστική.
10ον) Γεωπονικαί εργασίαι και τεχνικαί, δια τα θήλεα δε και χειροτεχνήματα…..
Άρθρο 17: Εκάστω δημοτικώ σχολείω προσαρτάται κήπος, αγρός ή κτήμα, υπό της κοινότητος υποχρεωτικώς παραχωρούμενον, εν ω οι μαθηταί ασκούνται υπό την οδηγίαν του διδασκάλου εις γεωργικάς εργασίας…
2ον)
ΔΙΑΤΙΜΗΣΙΣ:
Διδακτικών βιβλίων των Δημοτικών Σχολείων αρρένων- θηλέων
δια το σχολικόν έτος 1900-1901.
1) Αλφαβητάριον Α. Κοκκινάκη εις εν τεύχος λεπτά 20.
2) Αναγνωσματάριον Χ. Παπαμάρκου δια την β’ τάξιν λεπτά 50.
3) Οδύσσεια Π. Οικονόμου δια την Γ’ Τάξιν λεπτά 50
4) Γραμματική Π. Παυλάτου δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 75.
5) Π. Διαθήκη Α. Κοκκινάκη δια την Γ τάξιν λεπτά 35
6) Κ. Διαθήκη Ιγν. Μοσχάκη δια την Δ’ τάξιν λεπτά 30
7) Αριθμητική Κ. Παπαδάκη δια την Α-Γ τάξιν λεπτά 20
8) Αριθμητική Π. Οικονόμου δια την Δ’ τάξιν λεπτά 20
9) Γεωμετρία Κ. Παπαδάκη δια την Δ’ τάξιν λεπτά 25.
10) Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος Σκορδέλη και Κουρτίδου δια την Γ’ τάξιν λεπτά 25.
11) Ιστορία της Νέας Ελλάδος Σκορδέλη και Κουρτίδου >> λεπτά 25
12) Φυσική Ιστορία Ν. Γερμανού δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 55.
13) Γεωγραφία Δ. Ολυμπίου >>> λεπτά 45
14) Καλλιγραφία- Ιχνογραφία Φραγκούλη λεπτά 30.
15) Εγχειρίδιον περί καθηκόντων και δικαιωμάτων δια την Γ και Δ τάξιν λεπτά 30.
Εν Χανίοις τη 17η Οκτωβρίου 1900.
Ο επί της Δημοσίας Εκπαιδεύσεων και των Θρησκευτικών Σύμβουλος
Ν. Γιαμαλάκης.
Οι θεσμικοί φορείς της Πολιτείας μεριμνούσαν διαρκώς για την αντιμετώπιση καθημερινών μεμονωμένων προβλημάτων που προέκυπταν κατά τις σχολικές δραστηριότητες, όπως φανερώνει η παρακάτω Εγκύκλιος:
3ον)
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:
Προς τους κυρίους Διευθυντάς των Γυμνασίων και Προγυμνασίων
Και προς τους κυρίους Διευθυντάς των Δημοτικών Σχολείων.
Η Α. Β. Υψηλότης ο Ηγεμών εν τινί των εξοχικών αυτού περιπάτων ανα την πεδιάδα την πέριξ των Χανίων συνήντησε που μαθητάς του σχολείου εις εκδρομήν οδηγηθέντας, οίτινες σπεύδοντες να συλλέξωσιν άνθη των αγρών ελησμόνησαν ότι επάτουν επί καλλιεργήσιμου εδάφους και έφθειραν ξένην περιουσίαν. Το γεγονός τούτο παρέχει ημίν αφορμήν να υπομνήσουμεν τους Κυρίους Καθηγητάς και διδασκάλους, ότι έχουσι καθήκον οσάκις εξέρχονται εις εκδρομήν μετά των μαθητών να απομακρύνωσιν αυτούς επιμελώς από μερών καλλιεργημένων…. Ο σεβασμός προς την ξένην περιουσίαν δεν είνε μόνον προς τον πλησίον καθήκον, αλλά και προς την κοινωνίαν ολόκληρον….
Εν Χανίοις τη 5 Μαρτίου 1901. Ο επί της Δημοσίας Εκπαιδεύσεων και των Θρησκευτικών Σύμβουλος
Ν. Γιαμαλάκης.
Η συνολική εκπαιδευτική ανασυγκρότηση επί Κρητικής Πολιτείας δεν άργησε να αποδώσει τους αναμενόμενους καρπούς.
Κατά το σχολικό έτος 1899-1900 λειτούργησαν τα εξής σχολεία στην Κρήτη:
2 Γυμνάσια.
2 Προγυμνάσια.
1 Ιεροδιδασκαλείο (της Ι. Μ. Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων ).
432 Δημοτικά σχολεία αρρένων.
70 Δημοτικά σχολεία θηλέων.
16 Δημοτικά σχολεία μουσουλμάνων αρρένων.
5 Δημοτικά σχολεία μουσουλμάνων θηλέων.
Ν. Γιαμαλάκης.
Οι θεσμικοί φορείς της Πολιτείας μεριμνούσαν διαρκώς για την αντιμετώπιση καθημερινών μεμονωμένων προβλημάτων που προέκυπταν κατά τις σχολικές δραστηριότητες, όπως φανερώνει η παρακάτω Εγκύκλιος:
3ον)
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ:
Προς τους κυρίους Διευθυντάς των Γυμνασίων και Προγυμνασίων
Και προς τους κυρίους Διευθυντάς των Δημοτικών Σχολείων.
Η Α. Β. Υψηλότης ο Ηγεμών εν τινί των εξοχικών αυτού περιπάτων ανα την πεδιάδα την πέριξ των Χανίων συνήντησε που μαθητάς του σχολείου εις εκδρομήν οδηγηθέντας, οίτινες σπεύδοντες να συλλέξωσιν άνθη των αγρών ελησμόνησαν ότι επάτουν επί καλλιεργήσιμου εδάφους και έφθειραν ξένην περιουσίαν. Το γεγονός τούτο παρέχει ημίν αφορμήν να υπομνήσουμεν τους Κυρίους Καθηγητάς και διδασκάλους, ότι έχουσι καθήκον οσάκις εξέρχονται εις εκδρομήν μετά των μαθητών να απομακρύνωσιν αυτούς επιμελώς από μερών καλλιεργημένων…. Ο σεβασμός προς την ξένην περιουσίαν δεν είνε μόνον προς τον πλησίον καθήκον, αλλά και προς την κοινωνίαν ολόκληρον….
Εν Χανίοις τη 5 Μαρτίου 1901. Ο επί της Δημοσίας Εκπαιδεύσεων και των Θρησκευτικών Σύμβουλος
Ν. Γιαμαλάκης.
Η συνολική εκπαιδευτική ανασυγκρότηση επί Κρητικής Πολιτείας δεν άργησε να αποδώσει τους αναμενόμενους καρπούς.
Κατά το σχολικό έτος 1899-1900 λειτούργησαν τα εξής σχολεία στην Κρήτη:
2 Γυμνάσια.
2 Προγυμνάσια.
1 Ιεροδιδασκαλείο (της Ι. Μ. Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων ).
432 Δημοτικά σχολεία αρρένων.
70 Δημοτικά σχολεία θηλέων.
16 Δημοτικά σχολεία μουσουλμάνων αρρένων.
5 Δημοτικά σχολεία μουσουλμάνων θηλέων.
ΔΗΜΟΤΙΚΟΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΛΟΥΔΙΑΝΩΝ 1925
(Φωτογραφικό αρχείο Παπαδάκη Ιωάννη)
Τα εκπαιδευτικά νομοθετήματα της Κρητικής Πολιτείας ίσχυσαν μέχρι το 1914, έτος κατά το οποίο εφαρμόστηκε το ενιαίο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Άλλωστε και η Κρήτη ήταν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού κορμού.
Κλείνοντας, ως ευχή για τους εκπαιδευτικούς θα παραθέσω (μέσα από το αρχειακό υλικό) τις παραινέσεις του Τιμόθεου Βενέρη (1876-1941) προς τους καθηγητές και τους μαθητές. Ο σπουδαίος αυτός ιεράρχης της Κρήτης έγραψε στον Πρόλογο του βιβλίου του «Το Αρκάδι δια των Αιώνων», ως διαχρονική υπόμνηση χρέους προς την πατρίδα τα εξής:.
«Έλληνες διδάσκαλοι,
Κατέχετε προνομιούχον θέσιν εν τω πεπολιτισμένω κόσμω. Είστε ευτυχείς κληρονόμοι και ερμηνευταί ανεκτιμήτων πνευματικών και ηθικών κεφαλαίων. Έχετε την υψηλήν αποστολήν να διαπαιδαγωγήσετε την Ελληνίδα νεότητα εν τω πνεύματι των προγόνων μας, εν τω πνεύματι το οποίον αφύπνισεν, εξηνθρώπισεν, ερρύθμισε και κατυήθυνε την διάνοιαν και την βούλησιν του σήμερον πεπολιτισμένου κόσμου εις την μεγαλειώδη λεωφόρον της πνευματικής προόδου. Στρέφετε άγρυπνον το όμμα της ψυχής εις το προ των οφθαλμών υμών ανεπεπταμένων ψυχικόν πεδίον και μετ΄επιμελείας εκριζώνετε τα ζιζάνια, τα οποία εχθροί της προόδου και του πολιτισμού μετά σατανικής μεθοδείας και μυσαρού πείσματος σπείρουν ανά μέσον του σίτου. Εκριζώνετε αυτά και παραδίδετε εις την φλόγα του ελληνικού πνεύματος. Μη οκνείτε να πράττητε τούτο.
Έλληνες μαθηταί και μαθήτριαι,
Έχετε επιτακτικήν απέναντι του μέλλοντος υποχρέωσιν. Έχετε την υποχρέωσιν εν επιμελεία και φρονήσει ν’ αποβήτε οι φορείς του προγονικού και Χριστιανικού πνεύματος. Οφείλετε να αποφεύγητε επιμελώς παν ότι καθιστά ανάπηρον την διάνοιαν να εγγίση τας υψηλάς σφαίρας της αληθείας και ανίσχυρον την καρδίαν να πάλληται τους παλμούς των ανθρωπιστικών και ηθικών ιδεωδών, επί των οποίων το Έθνος μας εθεμελίωσε το οικογενειακόν και κοινωνικόν αυτού οικοδόμημα. Επί των αιωνίων και αδιασείστων προγονικών αρετών ιδρύσατε και υμείς το ιδικόν σας.
Αναπτύξατε ω νέοι, φωτεινήν την διάνοιαν και εύτονον την θέλησιν προς το ηθικόν αγαθόν. Δεν θα μετανοήσητε επί τούτω…».
Παρόλο που παρήλθαν τόσες δεκαετίες από όσα προαναφέρθησαν, πολλά εξ αυτών δεν έχουν χάσει τη διαχρονικότητά τους και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να μας προβληματίζουν. Με αυτές τις σκέψεις ευχόμαστε:
Καλή δύναμη στις προσπάθειες
Των εκπαιδευτικών και των μαθητών!
Βιβλιογραφία:
1) Τιμόθεου Βενέρη, «Το Αρκάδι δια των Αιώνων», Αθήνα 1938.
2) Γεωργίου Ι. Παναγιωτάκη, «Η Κρήτη στις αρχές και τα τέλη του 20ου αιώνα» Ηράκλειο 1998.
3) «Η Κρήτη στις αρχές του αιώνα μας (Φωτογραφικό Πανόραμα από το Αρχείο του Περικλή Διαμαντόπουλου)», Φιλολογικός Σύλλογος Χανίων «Ο Χρυσόστομος», Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα 1988.
Κλείνοντας, ως ευχή για τους εκπαιδευτικούς θα παραθέσω (μέσα από το αρχειακό υλικό) τις παραινέσεις του Τιμόθεου Βενέρη (1876-1941) προς τους καθηγητές και τους μαθητές. Ο σπουδαίος αυτός ιεράρχης της Κρήτης έγραψε στον Πρόλογο του βιβλίου του «Το Αρκάδι δια των Αιώνων», ως διαχρονική υπόμνηση χρέους προς την πατρίδα τα εξής:.
«Έλληνες διδάσκαλοι,
Κατέχετε προνομιούχον θέσιν εν τω πεπολιτισμένω κόσμω. Είστε ευτυχείς κληρονόμοι και ερμηνευταί ανεκτιμήτων πνευματικών και ηθικών κεφαλαίων. Έχετε την υψηλήν αποστολήν να διαπαιδαγωγήσετε την Ελληνίδα νεότητα εν τω πνεύματι των προγόνων μας, εν τω πνεύματι το οποίον αφύπνισεν, εξηνθρώπισεν, ερρύθμισε και κατυήθυνε την διάνοιαν και την βούλησιν του σήμερον πεπολιτισμένου κόσμου εις την μεγαλειώδη λεωφόρον της πνευματικής προόδου. Στρέφετε άγρυπνον το όμμα της ψυχής εις το προ των οφθαλμών υμών ανεπεπταμένων ψυχικόν πεδίον και μετ΄επιμελείας εκριζώνετε τα ζιζάνια, τα οποία εχθροί της προόδου και του πολιτισμού μετά σατανικής μεθοδείας και μυσαρού πείσματος σπείρουν ανά μέσον του σίτου. Εκριζώνετε αυτά και παραδίδετε εις την φλόγα του ελληνικού πνεύματος. Μη οκνείτε να πράττητε τούτο.
Έλληνες μαθηταί και μαθήτριαι,
Έχετε επιτακτικήν απέναντι του μέλλοντος υποχρέωσιν. Έχετε την υποχρέωσιν εν επιμελεία και φρονήσει ν’ αποβήτε οι φορείς του προγονικού και Χριστιανικού πνεύματος. Οφείλετε να αποφεύγητε επιμελώς παν ότι καθιστά ανάπηρον την διάνοιαν να εγγίση τας υψηλάς σφαίρας της αληθείας και ανίσχυρον την καρδίαν να πάλληται τους παλμούς των ανθρωπιστικών και ηθικών ιδεωδών, επί των οποίων το Έθνος μας εθεμελίωσε το οικογενειακόν και κοινωνικόν αυτού οικοδόμημα. Επί των αιωνίων και αδιασείστων προγονικών αρετών ιδρύσατε και υμείς το ιδικόν σας.
Αναπτύξατε ω νέοι, φωτεινήν την διάνοιαν και εύτονον την θέλησιν προς το ηθικόν αγαθόν. Δεν θα μετανοήσητε επί τούτω…».
Παρόλο που παρήλθαν τόσες δεκαετίες από όσα προαναφέρθησαν, πολλά εξ αυτών δεν έχουν χάσει τη διαχρονικότητά τους και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να μας προβληματίζουν. Με αυτές τις σκέψεις ευχόμαστε:
Καλή δύναμη στις προσπάθειες
Των εκπαιδευτικών και των μαθητών!
Βιβλιογραφία:
1) Τιμόθεου Βενέρη, «Το Αρκάδι δια των Αιώνων», Αθήνα 1938.
2) Γεωργίου Ι. Παναγιωτάκη, «Η Κρήτη στις αρχές και τα τέλη του 20ου αιώνα» Ηράκλειο 1998.
3) «Η Κρήτη στις αρχές του αιώνα μας (Φωτογραφικό Πανόραμα από το Αρχείο του Περικλή Διαμαντόπουλου)», Φιλολογικός Σύλλογος Χανίων «Ο Χρυσόστομος», Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα 1988.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου