ΟΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ 1870-1913

Αν και με ενοχλητικά ορατό το κενό των γνώσεών μας για την οικονομική ζωή και κίνηση στην Κρήτη, στόχος της έρευνας αποτέλεσε η διερεύνηση της νομισματικής πλευράς τους από το 1870 ώς την ένωση με την Ελλάδα.
Σημείο εκκίνησης συνιστά η πανσπερμία των νομισμάτων (τουρκικών ποικίλης αγοραστικής δύναμης, καθαρότητας, τόπου και χρόνου έκδοσης και ένα ευρύ φάσμα ξένων, κυρίως ευρωπαϊκών) που ίσχυαν και κυκλοφορούσαν στη φθίνουσα, πολιτικά και οικονομικά τουρκική αυτοκρατορία και ειδικότερα στην Κρήτη - χώρος που αποτέλεσε πολύ συχνά σημείο συνεύρεσης και αντιπαράθεσης οικονομικών - και όχι μόνο - δυνάμεων. Η αγοραία και τραπεζική τους ισοτιμία, οι καθημερινές πρακτικές και οι εθιμικές νομισματικές επιλογές, οι λεξιλογικές εκφράσεις τους, οι μικρο-τοπικές και χρονικές διαφοροποιήσεις, οι παρεμβατικές κανονιστικές κινήσεις των τοπικών αρχών (τουρκικών αρχικά, επαναστατικών και της Κρητικής Πολιτείας κατόπιν) αναλύονται εκτενώς με γεγονότα-σταθμούς τη νομισματική μεταρρύθμιση του 1880 και την εισαγωγή του δραχμικού νομισματικού συστήματος (1900/1).
Η άλλη πλευρά του "νομίσματος", η πολιτική της Αυτόνομης Κρήτης με την αναμφισβήτητα φορτισμένη ιδεολογικά υιοθέτηση του ελληνικού δραχμικού συστήματος, την κοπή, μετά από ένα διάστημα περίπου 2000 χρόνων, "κρητικών δραχμών" και των υποδιαιρέσεών τους και την έκδοση των παράλληλων χαρτονομισμάτων μέσω της νεοϊδρυμένης Τράπεζας Κρήτης διαμόρφωσε μια νέα κατάσταση που απέβλεπε σαφώς στην προετοιμασία της ομαλής νομισματικής αφομοίωσης της Κρητικής Πολιτείας από το ελληνικό Κράτος. Νομοθετικές ρυθμίσεις και διορθωτικά διατάγματα με νέες ισοτιμίες για τις νέες αξίες επιδιώκουν να εξομαλύνουν το νομισματικό τοπίο και να άρουν τις δυσκολίες στις συναλλαγές, το προσθετικό αποτέλεσμα εκείνων της προηγούμενης φάσης και των αδυναμιών της οργάνωσης της δεύτερης, που δημιούργησαν, ανάμεσα στα άλλα, και πρόσφορο έδαφος για κιβδηλία.
Ως πηγές χρησιμοποιήθηκαν οι κάθε λογής γραπτές μαρτυρίες, κυρίως αρχειακές (συστηματική αν και όχι εξαντλητική αποδελτίωση προξενικών, συμβολαιογραφικών, επαναστατικών αρχείων, του αρχείου της δημογεροντίας Ηρακλείου και Λασιθίου και των υπό αυτές εξαρτημένων Ορφανικών Τραπεζών, αρχείου Τράπεζας Κρήτης κ.α.), ο τύπος της εποχής και τα νομοθετικά κείμενα των κατά καιρούς Αρχών.
ΚΛΕΑΝΘΗΣ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ

Υ.Σ Αξιοσημείωτη ήταν και η έκδοση σειράς νομισμάτων από την Κρητική πολιτεία, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους το 1898 σε μια προσπάθεια οικονομικής απεξάρτησης από τις εκδόσεις των τυπικών επικυρίαρχων της (Γάλλοι - Βρετανοί - Ρώσοι - Ιταλοί).
Με ένα διάταγμα του ύπατου αρμοστή Κρήτης της 17/4/1900 που καταχωρήθηκε στην εφημερίδα της κυβέρνησης της Κρητικής πολιτείας σαν νόμος υπ΄αριθμ. 157β ορίζετε αποκλειστικό προνόμιο της πολιτείας το δικαίωμα κοπής νομισμάτων. Το διάταγμα ορίζει σαν νομισματική μονάδα την δραχμή που την υποδιαιρεί σε 100 λεπτά. Είχε προβλεφθεί να κοπούν και χρυσά δεκάδραχμα και εικοσάδραχμα τα οποία τελικά δεν κόπηκαν.
Τα κρητικά νομίσματα ήταν ιδίου βάρους και ποιότητας με τα αντίστοιχα ελληνικά και παρέμειναν με ισχύ μέχρι και μετά την ένωση του νησιού με την Ελλάδα το 1913. Έτσι τα χάλκινα και χαλκονικέλινα νομίσματα έμειναν σε κυκλοφορία μέχρι την 30η Ιουνίου του 1923, οπότε και αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία, βάση του διατάγματος της 6ης Μαρτίου του 1923. Τα αργυρά νομίσματα έμειναν σε κυκλοφορία μέχρι την 23η Ιουλίου του 1929, οπότε και αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία, βάση του νόμου 4234 του 1929.