- Λέει ο Πλούταρχος: "Οι (Κρήτες) πολλάκις στασιάζοντες αλλήλοις και πολεμούντες έξωθεν επιόντων πολεμίων διελύοντο και συνίσταντο και τουτ' ην ο καλούμενος υπ' αυτών συγκρητισμός".
Οι Κρήτες, αν και πολλές φορές διχογνωμούσαν και φιλονικούσαν μεταξύ τους, όταν τους επετίθετο εξωτερικοί εχθροί συμφιλιώνονταν και συμπαρατάσσονταν. Και αυτός ήταν ο ονομαζόμενος από τους ίδιους συγκρητισμός.
Ο πρόδρομος της Γαλλικής επανάστασης, Mοντεσκιέ, κρίνοντας το κρητικό πολίτευμα, όπως το διέσωσε ο Αριστοτέλης στα "Πολιτικά" του, υποστηρίζει ότι έγινε ονομαστό, γιατί τους Κρήτες διέκρινε ηθικότητα και φιλοπατρία. "Η δύναμη της ηθικής αρχής παρασύρει το παν...".
- Το κοινό των Κρητών («Κοινόν Κρηταιέων») πρέπει να ξεκίνησε ως θεσμός, όταν διαιρέθηκε η Κρήτη σε κράτη-πόλεις, προκειμένου να αντιμετωπίζει θέματα συνοριακών διαφορών (κάτι ως οι αμφικτιονίες) και συμμαχικών υποθέσεων, όπως δείχνει μια σωζόμενη επιγραφή συνθήκης του 3 αι. π.Χ. Στην επιγραφή αυτή αναφέρονται οι πόλεις: Γόρτυς, Κνωσός, Φαιστός, Λύττος, Ραύκος, Ιεράπυτνα, Ελεύθερνα, Άπτερα, Πολυρρηνία, Σύβριτα, Λάππα, Αξός, Πριανσός, Αλλαρία, Αρκάδες, Κεραία, Πραισός, Λατώ, Βιάννος, Μάλλα, Ερώνος, Χερσόνησος, Απολλωνία, Έλυρος, Υρτακίνα, Ελτυνία, Ανώπολις, Αραδήν, Ιστρών και Τάρρα. Δεν αναφέρονται οι πόλεις Φαλάσαρνα,* Ολούς, Ίτανος, Κυδωνία κ.α.
Το κοινό των Κρητών έκοψε νομίσματα επί Ρωμαιοκρατίας, κάτι που δείχνει ότι ο σκοπός του δεν ήταν απλώς μια απλή αντιπροσωπία ή μια επιτροπή που συνεδρίαζε μόνο για επίλυση συνοριακών διαφορών, αλλά ένα όργανο με αποφασιστικές οικονομικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες. Θυμίζει ελαφρώς Ευρωπαϊκή Ένωση !!
Τελευταία ανακαλύφθηκε η αρχαιότερη γνωστή ιστορική επιγραφή με συνθήκη συμμαχίας (κατά τον Αngel Martinez επιγραφολόγο) μεταξύ Πολυρρήνιας με τη γείτονα Φαλάσαρνα, με τη μεσολάβηση του βασιλι
ά των Λακεδαιμονίων Κλεομένη τον II. Η συμφωνία προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι κάθε κράτος θα πρέπει να στηρίζει το άλλο σε περίπτωση πολέμου αλλά και οι δύο να έχουν τους ίδιους φίλους και εχθρούς.Από αυτή τη σημαντική συμφωνία υπάρχουν δύο αντίτυπα: το ένα κατακερματισμένο βρέθηκε στον αρχαίο ναό της Δίκτυννας (ICret. II, XI, pp.131-133, N.1) και το άλλο πολύ καλά διατηρημένο σε γενικές γραμμές, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από την κ. Σταυρούλα Μαρκουλάκη, στο χριστιανικό ναό της Παναγίας στην Τύλιφο. (Μουσείο Κισάμου 2η αίθουσα ισογείου)
