ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ ΚΙΣΑΜΟΥ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ....

Ενδιαφέρουσα πρόσκληση για τους κατοίκους εντός του φρουρίου Καστελίου Κισάμου, μέσω ανακοίνωση σε εφημερίδα της εποχής για τους ιδιοκτήτες των οικοπέδων- ως επι το πλείστο Τουρκοκρητικοί, - να παρουσιαστούν στο δημοτικό κατάστημα του Δήμου Καστελλίου για να πουλήσουν τις οικίες τους στο δημόσιο, με απόφαση του Ηγεμόνα* και του Έπαρχου Κισάμου, Π. Παπαδάκη, εντός τριμήνου.

Έτσι φαίνεται οτι οι 46 κατοικίες που υπήρχαν εντός του φρουρίου (Βενετσιάνικου και Τουρκικού) περιήλθαν στην κατοχή του δημοσίου το 1900 αλλά ξαναγύρισαν πίσω πρώτα στο τότε δήμο Καστελίου Κισάμου και μετά με πλειοδοσία σε νέους ιδιοκτήτες το 1920*** με απόφαση Βενιζέλου**
Δείτε την ανακοίνωση πρόσκληση (την ανακάλυψε ο Χατζηκοκολάκης Κωστής) των τότε ιδιοκτητών που η αλήθεια ειναι οτι ελάχιστα ονόματα ειναι γνωστά απο αυτούς τους παλιούς κατοίκους της πόλης
 

*Στις 27 Απριλίου 1899 ο Ύπατος Αρμοστής όρισε Συμβούλιο του Ηγεμόνα (δηλαδή κυβέρνηση) από τους Κρητικούς αρχηγούς, συνιστώμενη από πέντε Ανώτερες Διευθύνσεις, αντίστοιχες με τα σημερινά Υπουργεία. Οι σύμβουλοι με τις διευθύνσεις τους ήταν: Ελευθέριος Βενιζέλος της Δικαιοσύνης, Μανούσος Κούνδουρος των Εσωτερικών, Νικόλαος Γιαμαλάκης της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και των Θρησκευμάτων, Κωνσταντίνος Φούμης των Οικονομικών και Χασάν Σκυλιανάκης της Δημοσίας Ασφαλείας. 

**Ο πρώην βουλευτής Κισάμου και χρηματίσας υπουργός επί Βενιζέλου κ. Στρατής Γεωργιλαδάκης, κατόρθωσε όπως το δημόσιον κατά το έτος 1920 εκχωρήσει το φρούριον Καστελλιου μεθ΄όλων των περιεχομένων του εις την Κοινότητα και αύτη να το εκποιήσει δια πλειοδοσίαν εις διάφορους, ώστε να κατακρημνηστεί να διαιρεθεί εις οικόπεδα και επί αυτών να οικομομηθούν διάφοραι οικίαι, καταστήματα και άλλα εξωραϊστικά κτίρια και αξιοποιήσαντα τον χώρον ον κατείχεν άλλοτε το φρούριον. Πηγή Αναστασάκης

 *** Σήμερα οι ιδιοκτήτες εντός του φρουρίου ειναι πάνω απο 60

ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Επειδή τα τελευταία χρόνια μπερδεύουμε το Βενετσιάνικο και το Τούρκικο φρούριο της Κισάμου έκανα ένα σχέδιο με το πως ήταν και απο που περνούσε το φρούριο (κίτρινο), με γαλάζιο είναι όσα κομμάτια έμεινα απο την μανία μας, με κόκκινο το μικρό Γενουάτικο -Βενετσιάνικο φρούριο. Το φρούριο περνούσε μπροστά απο το Μουσείο Κισάμου όπου υπήρχε η μεγάλη Πύλη (Κάποιοι μπερδεύουν αυτήν την Πύλη με τους θυρεούς, οι οποία δεν έχει σχέση με το τούρκικο κάστρο, αυτή ήταν η Porta dela rocca όπως την ονόμαζαν οι Βενετσιάνοι, του μικρού κάστρου του Βενετσιάνικου και πρέπει να ήταν κάπου εκεί που σήμερα είναι ο αδιέξοδος δρόμος μετά την Αρετά. (Το πλακόστρωτο βρέθηκε πριν κάμποσα χρόνια)

Το τούρκικο κάστρο απο την πλατεία Τζανακάκη (μουσείο) γύρισε και πήγαινε παράλληλα με την Σκαλίδη και ανάμεσα στα σπίτια της Σκαλίδη και της Περίδου, μάλιστα ως και το 1965 υπήρχε ακόμα ανάμεσα στα σπίτια αυτά το φρούριο υπάρχει λίγο ακόμα με τις πολεμίστρες του και ένα σπιτάκι, (λίγο φαίνεται αν σταθείτε στον φούρνο του Μελισσιανού και κοιτάξετε προς τα βόρεια.) Μετά ανέβαινε λίγο και περνούσε σύριζα με την Αγαμέμνονος και εκεί που σήμερα είναι το κινέζικο κατέβαινε προς το ΣΥΓΚΑ.  

Αυτή είναι μια Πύλη του τουρκικού φρουρίου απο την συλλογή του Μανούσακα, και πρέπει να ήταν στο δρομάκι που σήμερα ενώνει τον δρόμο της ενώσεως με την Τομπάζη εκεί που είναι το σπίτι του Τριποδάκη (δεν υπάρχει πια)

Σε αυτήν την φώτο που τραβήχτηκε το 1903 απο τον Gerola για να καταλάβουμε τι κάναμε, βλέπουμε ολάκερο το εσωτερικό Βεντσιάνικο φρούριο, το οποίο θα το χρησιμοποίησαν και οι Τούρκοι σαν διοικητήριο, με δυο Ιταλούς στρατιώτες απ έξω. Στέκονται σε υπερυψωμένο σημείο που σήμερα είναι ο δρόμος που ξεκινάει απο την Σκαλίδη και πάει προς την παλιά Ένωση. Το σημείο της σημαίας δεξιά πάνω υπάρχει ακόμα ... και ως πρότινος το χρησιμοποιούσαμε και μεις στις εθνικές μας εορτές για να υψώνουμε την γαλανόλευκη.

Τέλος με απλή λογική το κάστρο μικρό και μεγάλο υπήρχε ως και το 1920 ίσως και αργότερα... το τι μας έπιασε και το ρίξαμε είναι μια πονεμένη ιστορία που την ξέρουμε και έχει γραφτεί αρκετές φορές. Γλύτωσε απο τον Τομπάζη, απο τον Μουσταφά πασά, τον Χουσείν Μπέη, απο τις επαναστάσεις του 1866, 1889, 1896, 1897 για να το ρίξουμε με δυναμίτες το 1920, γιατί χρειαζόμαστε τις πέτρες του.....

 

ΚΑΣΤΕΛΛΙ ΚΙΣΑΜΟΥ Νο 5

Του ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ

Oλοκληρώνουμε το αφιέρωμά μας στην κωμόπολη της Κισάμου (Καστέλι) και την ιστορία της, με τη βεβαιότητα ότι η αναφορά μας είναι μόνο επιγραμματική και καθόλου δεν καλύπτει την πλουσιότατη ιστορία αυτού του τόπου. Σταθήκαμε βέβαια ή μάλλον εστιάσαμε στα λιγότερο γνωστά στοιχεία της εξέλιξης της κωμόπολης, όπως κάνουμε συνήθως, που άλλωστε αποτελούσε κάποτε και το μοναδικό δήμο του νομού Χανίων εκτός τα ίδια τα Χανιά. Βέβαια η εκδημία του μητροπολίτη πρώην Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίου, επισκιάζει σήμερα οτιδήποτε άλλο αφορά την Κίσαμο. Προσωπικότητες αυτού του κύρους και αυτής της προσφοράς αφήνουν ανεξίτηλα ίχνη και αποτελούν σημείο αναφοράς για τους μεταγενέστερους. Εμείς φυσικά δε μπορούμε, ούτε έχουμε τον χώρο να ασχοληθούμε με την προσφορά του, κάτι που άλλωστε κάνουν και θα συνεχίζουν να κάνουν με επιτυχία αρκετοί δόκιμοι αρθρογράφοι και μέσα από τούτη την εφημερίδα. Ας συνεχίσουμε λοιπόν από κει που σταθήκαμε, ξεκινώντας με μια διευκρίνηση: Γράφοντας για τους γκρεμισμένους παλιούς ναούς, παρέλειψα να αναφέρω ότι στη θέση του Τιμίου Σταυρού κοντά στο Τελωνείο, κτίστηκε νέος ναός τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Επίσης ο κ. Γιάννης Παπαδάκης, βαθύς γνώστης της τοπικής ιστορίας που διατηρεί ιστοσελίδες στο Internet, μου διευκρίνισε ότι ο οικισμός που φαίνεται νοτιοδυτικά του Καστελιού στις πρώτες 2 φωτογραφίες του προηγούμενου άρθρου (417), είναι μάλλον η Κουνουπίτσα και όχι ο Πύργος..

ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ ΜΕΡΟΣ 3ο

Του Μανώλη Μανούσακα
Ξεκινώντας το αφιέρωμα στο Καστέλι της Κισάμου δε μπορούσα να φανταστώ τον πλούτο των πληροφοριών που θα συναντούσα. Είχα φανταστεί ότι 2 – 3 άρθρα ήταν αρκετά, γι' αυτό και “αδίκησα” το Βάμο, στον οποίο θα μπορούσα να αναφερθώ περισσότερο. Η ιστορία όμως της Κισάμου, του Καστελιού της Κισάμου, είναι τεράστια, ανάλογη της χρονικής εξέλιξης μιας κωμόπολης με μνημειακό πλούτο, που κατοικείται αδιάκοπα από τα Μινωικά χρόνια μέχρι σήμερα και που υπήρξε θέατρο μαχών, καταστροφών και αλλεπάλληλων ανοικοδομήσεων. Είναι κρίμα που δεν έχει γίνει προσπάθεια συστηματική καταγραφής της από κάποιο τοπικό λόγιο, αρκετούς από τους οποίους διαθέτει και σήμερα η Κίσαμος.

Είμαι τυχερός που συνάντησα ένα από τους παλιότερους Καστελιανούς που έχει ζωντανές μνήμες από το παλιό Καστέλι, τα φρούρια, τις εκκλησίες και τους ανθρώπους του και που πολλές απ' αυτές τις έχει καταγράψει τόσο στην τοπική εφημερίδα “Νέοι Ορίζοντες”, όσο και σε βιβλία. Πρόκειται για τον κ. ..

ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ ΜΕΡΟΣ 2ον

Toυ ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ
Συνεχίζουμε και σήμερα με το Καστέλι της Κισάμου, ολοκληρώνοντας το αφιέρωμα στο σπουδαίο της κάστρο, που τόσο άδικα
αφανίστηκε από την ανανεωτική μανία και την αμορφωσιά. Για καλύτερη εικόνα των συμπερασμάτων που έβγαλα για τους 2 περιβόλους του φρουρίου (το μεσαιωνικό και της τουρκοκρατίας) παραθέτω τοπογραφικό της σημερινής κατάστασης σ' αυτή την περιοχή, στο οποίο έχω σημειώσει πρόχειρα τη θέση των οχυρώσεων, τόσο αυτών που σώζονται όσο και αυτών που έχουν καθαιρεθεί. Υπέθεσα ότι ο νεώτερος περίβολος φτιάχτηκε πριν το 1821, αν είναι αλήθεια ότι στο φρούριο κλείστηκαν 1800 Τούρκοι (οι μουσουλμάνοι της περιοχής) στην επανάσταση του 1821. Συνηθέστατα όμως οι αριθμοί αυτοί είναι “φουσκωμένοι”, οπότε είναι πιθανό οι άνθρωποι αυτοί να κλείστηκαν στο παλιό κάστρο και στις στοιχειώδεις οχυρώσεις που θα είχαν φτιάξει γύρω από τον πυρήνα της μουσουλμανικής συνοικίας και ο περίβολος να ολοκληρώθηκε πολλά χρόνια μετά, στα πλαίσια της “καστροκτησίας” των Οθωμανών κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866. Σ' αυτό συνηγορούν δύο γεγονότα: Στο παλιότερο τμήμα του ορόφου του παλιού διοικητηρίου (σημερινού μουσείου) σώζονται και σήμερα πολεμίστρες που ανάγονται ....

ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΕΛΛΙΟΥ

Toυ ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ

Το φρούριο του Καστελιού, ένα σχεδόν “ άγνωστο” μνημείο, με πολλά ερωτηματικά που αφορούν τόσο τη μορφολογία του όσο και την τοπογραφία του. Το μνημείο αυτό ουσιαστικά διαλύθηκε στην τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αφήνοντας ελάχιστα υπολείμματα και κάποιες μνήμες στους παλιότερους... Είχε την τύχη όμως να φωτογραφηθεί λεπτομερώς από τον Ιταλό αρχαιολόγο Gerola στο ξεκίνημα του ίδιου αιώνα, όταν διατηρούνταν σχεδόν άθικτο. Οι φωτογραφίες αυτές ταιριάζουν θαυμάσια με τα σχέδια και τις γκραβούρες των Βενετών μηχανικών του 16ου αιώνα, ήταν σχεδόν αδύνατο όμως να ταυτιστούν με τα σημερινά υπολείμματα του “Καλέ”, όπως το έλεγαν οι παλιότεροι Καστελιανοί. Ξεκίνησα λοιπόν μια προσπάθεια να ανιχνεύσω την πραγματική του μορφή και τοπογραφία, διαπιστώνοντας ότι και οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν είχαν επίσης πλήρη εικόνα για όλα αυτά. Η προσπάθειά μου στέφθηκε με επιτυχία, ομολογώ όμως ότι λυπήθηκα πραγματικά όταν κατανόησα ότι αυτό που τόσο ανεύθυνα καταστράφηκε στο Καστέλι στις αρχές του Μεσοπολέμου, ήταν ένα “δοχείο” που περιείχε ζωντανό ένα κομμάτι της ιστορίας της Κρήτης, από το 12ο (τουλάχιστον) μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, πατώντας πάνω στα λαμπρά υπολείμματα μιας από τις αρχαιότερες κρητικές πόλεις...

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή....