1η Μαρτίου 1900: Η ίδρυση της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας
Της Στέλλας Μαρινάκη
Ιστοριοδίφη
121 χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από την ίδρυση της πρώτης Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας (1η Μαρτίου 1900). Με την ευκαιρία αυτού του γεγονότος θα επιχειρηθεί μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία των ταχυδρομείων της περιόδου εκείνης.
Με τις διατάξεις του «Οργανικού Νόμου» το 1868 και της «Σύμβασης της Χαλέπας» το 1878, με τις οποίες η Κρητική Συνέλευση απέκτησε νομοθετική εξουσία, τέθηκαν οι βάσεις για την ευρύτερη αυτονομία που τελικά χορηγήθηκε στο νησί το 1898. Οι Κρήτες αποδέχτηκαν το καθεστώς της Ύπατης Αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου, χωρίς βέβαια επ’ ουδενί να απεμπολούν την ιδέα και τον πόθο της Ένωσης του νησιού τους με την μητέρα Ελλάδα. Η αυτόνομη Κρητική Πολιτεία (1898-1913) απάλλαξε το νησί από την μακραίωνη οθωμανική υποδούλωση και έθεσε σταδιακά τις βάσεις για την Ένωση. Ήταν μια γόνιμη περίοδος κατά την οποία θεσπίστηκαν πολυάριθμοι νόμοι και διατάξεις, λειτούργησαν διάφορες υπηρεσίες, σχολεία, δικαστήρια και ενισχύθηκαν οι βιοτεχνίες, το εμπόριο, οι αγροτικές καλλιέργειες κ.λ.
Τα ταχυδρομεία στην Κρήτη πριν και κατά τη διάρκεια
της Κρητικής Πολιτείας:
Στην Κρήτη μέχρι τη σύσταση της Κρητικής Πολιτείας ήταν σε λειτουργία τα Ταχυδρομικά Γραφεία των Προστάτιδων Δυνάμεων, που διατηρήθηκαν ως και ένα χρόνο ακόμα μετά την Ένωση, δηλαδή έως το 1914, και κατόπιν έκλεισαν. Λειτουργούσαν κυρίως στις 3 μεγάλες πόλεις του νησιού και συχνά εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των Ταχυδρομείων των χωρών αυτών σε άλλες περιοχές (Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη κ.ά.). Συνοπτικά ήταν:
1) Το Αυστριακό: Ιδρύθηκε το 1837 από τις ναυτιλιακές γραμμές Lloyd (Austriaco), που με τα πλοία της διακινούσε και την αλληλογραφία στην Ανατολική Μεσόγειο, διερχόμενη και από την Κρήτη.
2) Τουρκικό (1862-1898): Δεν ανέπτυξε σπουδαία δραστηριότητα, λόγω που δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη στους Κρήτες.
3) Το Ελληνικό. Λειτούργησε από το 1881 έως το 1885, μέσω των Προξενείων στις 3 μεγάλες πόλεις της Κρήτης. Χρησιμοποιούσε Ελληνικά γραμματόσημα και εξυπηρετούσε τις ανάγκες κυρίως των Ελλήνων πολιτών – υπαλλήλων των Προξενείων αυτών.
4) Το Γαλλικό: Δραστηριοποιήθηκε στις πρωτεύουσες των μεγάλων επαρχιών του νησιού ως το 1899 και συνέχισε μέχρι το 1914 μόνο σε Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο. Χρησιμοποίησε μόνο γαλλικά γραμματόσημα ή του Levante (Γαλλικών κτήσεων της Ανατολής).
5) Ιταλικό: Με την εγκατάσταση των Ιταλών στα Χανιά το 1897 λειτούργησε και το ταχυδρομείο τους. Χρησιμοποιούσε Ιταλικά γραμματόσημα και σφραγίδες των Ιταλικών ελλιμενισμένων πολεμικών πλοίων που είχαν και την ευθύνη μεταφοράς της αλληλογραφίας.
6) Αγγλικό: Λειτούργησε μόνο στο Ηράκλειο για ένα έτος (1898-1899) και ίδρυσε μικρά γραφεία στα κεφαλοχώρια του Νομού (Αρχάνες, Χερσόνησος, Καστέλλι Πεδιάδος κ.ά.). Εξέδωσε μάλιστα και Κρητικό γραμματόσημο αξίας 20 παράδων, το πρώτο στο νησί που φέρει ελληνικά γράμματα.
7) Ρώσικο: Λειτούργησε μόνο στο Ρέθυμνο κατά το έτος 1899. Διέθετε ταχυδρομικά γραφεία στα μεγάλα χωριά της επαρχίας (Ανώγεια, Σελλιά, Μαργαρίτες, Σπήλι, Μέλαμπες κ.ά.). Τύπωσε Κρητικά γραμματόσημα με Ελληνικούς χαρακτήρες 1 γροσίου, αλλά η περιορισμένη δραστηριότα.
Η Ταχυδρομική Υπηρεσία της Κρητικής Πολιτείας:
Η «Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας», στο φύλλο αρ. 7, τεύχος 3ον, της 1ης Μαρτίου 1900, δημοσίευσε την εξής διάταξη με τίτλο: «Δήλωσις της Διευθύνσεως των Ταχυδρομείων», δια της οποίας διευκρινίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας τους στις πόλεις του νησιού. Ιδρύθηκαν συνολικά 35 μόνιμα ταχυδρομικά γραφεία και 79 κινητά – αγροτικά (για τις ανάγκες των κατοίκων της υπαίθρου). Προγραμματίζονταν επίσης τα δρομολόγια ανά ημέρα των γραμματοκομιστών και των αγροτικών διανομέων στα χωριά της υπαίθρου.
- Το έγγραφο υπογράφει στις 23 Φεβρουαρίου 1900 ο διευθυντής των Κρητικών Ταχυδρομείων Κ.Χ. Μαρίνος. Ως επίσημη ημερομηνία έναρξης των Ταχυδρομείων ορίστηκε η 1η Μαρτίου 1900.
Καθοριζόταν επίσης οι αξίες των γραμματοσήμων: 1, 5, 10, 20, 25, 50 Λεπτών, καθώς και 1, 2, 5 Δραχμών.
Η αρτισύστατη λοιπόν Κρητική Πολιτεία, με το διάταγμα της όριζε τα ακόλουθα (Παρατίθεται αυτούσιο ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα με την ορθογραφία του. Πηγή: Γ. Παναγιωτάκη 1998, σ. 424-425):
Ιστοριοδίφη
121 χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από την ίδρυση της πρώτης Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας (1η Μαρτίου 1900). Με την ευκαιρία αυτού του γεγονότος θα επιχειρηθεί μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία των ταχυδρομείων της περιόδου εκείνης.
Με τις διατάξεις του «Οργανικού Νόμου» το 1868 και της «Σύμβασης της Χαλέπας» το 1878, με τις οποίες η Κρητική Συνέλευση απέκτησε νομοθετική εξουσία, τέθηκαν οι βάσεις για την ευρύτερη αυτονομία που τελικά χορηγήθηκε στο νησί το 1898. Οι Κρήτες αποδέχτηκαν το καθεστώς της Ύπατης Αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου, χωρίς βέβαια επ’ ουδενί να απεμπολούν την ιδέα και τον πόθο της Ένωσης του νησιού τους με την μητέρα Ελλάδα. Η αυτόνομη Κρητική Πολιτεία (1898-1913) απάλλαξε το νησί από την μακραίωνη οθωμανική υποδούλωση και έθεσε σταδιακά τις βάσεις για την Ένωση. Ήταν μια γόνιμη περίοδος κατά την οποία θεσπίστηκαν πολυάριθμοι νόμοι και διατάξεις, λειτούργησαν διάφορες υπηρεσίες, σχολεία, δικαστήρια και ενισχύθηκαν οι βιοτεχνίες, το εμπόριο, οι αγροτικές καλλιέργειες κ.λ.
Τα ταχυδρομεία στην Κρήτη πριν και κατά τη διάρκεια
της Κρητικής Πολιτείας:
Στην Κρήτη μέχρι τη σύσταση της Κρητικής Πολιτείας ήταν σε λειτουργία τα Ταχυδρομικά Γραφεία των Προστάτιδων Δυνάμεων, που διατηρήθηκαν ως και ένα χρόνο ακόμα μετά την Ένωση, δηλαδή έως το 1914, και κατόπιν έκλεισαν. Λειτουργούσαν κυρίως στις 3 μεγάλες πόλεις του νησιού και συχνά εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των Ταχυδρομείων των χωρών αυτών σε άλλες περιοχές (Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη κ.ά.). Συνοπτικά ήταν:
1) Το Αυστριακό: Ιδρύθηκε το 1837 από τις ναυτιλιακές γραμμές Lloyd (Austriaco), που με τα πλοία της διακινούσε και την αλληλογραφία στην Ανατολική Μεσόγειο, διερχόμενη και από την Κρήτη.
2) Τουρκικό (1862-1898): Δεν ανέπτυξε σπουδαία δραστηριότητα, λόγω που δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη στους Κρήτες.
3) Το Ελληνικό. Λειτούργησε από το 1881 έως το 1885, μέσω των Προξενείων στις 3 μεγάλες πόλεις της Κρήτης. Χρησιμοποιούσε Ελληνικά γραμματόσημα και εξυπηρετούσε τις ανάγκες κυρίως των Ελλήνων πολιτών – υπαλλήλων των Προξενείων αυτών.
4) Το Γαλλικό: Δραστηριοποιήθηκε στις πρωτεύουσες των μεγάλων επαρχιών του νησιού ως το 1899 και συνέχισε μέχρι το 1914 μόνο σε Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο. Χρησιμοποίησε μόνο γαλλικά γραμματόσημα ή του Levante (Γαλλικών κτήσεων της Ανατολής).
5) Ιταλικό: Με την εγκατάσταση των Ιταλών στα Χανιά το 1897 λειτούργησε και το ταχυδρομείο τους. Χρησιμοποιούσε Ιταλικά γραμματόσημα και σφραγίδες των Ιταλικών ελλιμενισμένων πολεμικών πλοίων που είχαν και την ευθύνη μεταφοράς της αλληλογραφίας.
6) Αγγλικό: Λειτούργησε μόνο στο Ηράκλειο για ένα έτος (1898-1899) και ίδρυσε μικρά γραφεία στα κεφαλοχώρια του Νομού (Αρχάνες, Χερσόνησος, Καστέλλι Πεδιάδος κ.ά.). Εξέδωσε μάλιστα και Κρητικό γραμματόσημο αξίας 20 παράδων, το πρώτο στο νησί που φέρει ελληνικά γράμματα.
Η «Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας», στο φύλλο αρ. 7, τεύχος 3ον, της 1ης Μαρτίου 1900, δημοσίευσε την εξής διάταξη με τίτλο: «Δήλωσις της Διευθύνσεως των Ταχυδρομείων», δια της οποίας διευκρινίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας τους στις πόλεις του νησιού. Ιδρύθηκαν συνολικά 35 μόνιμα ταχυδρομικά γραφεία και 79 κινητά – αγροτικά (για τις ανάγκες των κατοίκων της υπαίθρου). Προγραμματίζονταν επίσης τα δρομολόγια ανά ημέρα των γραμματοκομιστών και των αγροτικών διανομέων στα χωριά της υπαίθρου.
- Το έγγραφο υπογράφει στις 23 Φεβρουαρίου 1900 ο διευθυντής των Κρητικών Ταχυδρομείων Κ.Χ. Μαρίνος. Ως επίσημη ημερομηνία έναρξης των Ταχυδρομείων ορίστηκε η 1η Μαρτίου 1900.
Η αρτισύστατη λοιπόν Κρητική Πολιτεία, με το διάταγμα της όριζε τα ακόλουθα (Παρατίθεται αυτούσιο ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα με την ορθογραφία του. Πηγή: Γ. Παναγιωτάκη 1998, σ. 424-425):
Να σημειώσουμε εδώ ότι τα γραμματόσημα της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας τυπώθηκαν με την χαλκογραφική μέθοδο στο Λονδίνο από τον οίκο Bradbury Wilkinson & Co. Ltd, London. Απεικόνιζαν διάφορα θέματα, όπως:
Τα γραμματόσημα αυτά ήταν τα μόνα που εκδόθηκαν από την Κρητική Κυβέρνηση και γι’ αυτό έχουν σπουδαία ιστορική και φιλοτελική αξία. Υπήρξαν και επετειακές εκδόσεις γραμματοσήμων με θέμα το Αρκάδι που κυκλοφόρησαν το 1905.
Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες στον αιώνα μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη διοικητική δομή των κρατών και συνέβαλλαν καθοριστικά στην κοινωνική, επαγγελματική, οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη των ανθρώπων.
Τα τελευταία 25 χρόνια με τη χρήση της πληροφορικής και του Internet, η αναγκαιότητά των ταχυδρομικών υπηρεσιών έχει μειωθεί αισθητά, και πλέον μόνο άτομα μέσης και μεγάλης ηλικίας εξακολουθούν να τις χρησιμοποιούν για την αλληλογραφία τους.
Βιβλιογραφία:
Γιώργου Παναγιωτάκη, Η Κρήτη στις αρχές και στα τέλη του 20ου αι., Ηράκλειο 1998.
Νικόλαου Ζερβογιάννη, Τα γραμματόσημα της Κρήτης, 1979.
Μάρκου Μαρινάκη, Ταχυδρομική Ιστορία Κρητικής Πολιτείας 1900-1913 (1983).
http://eke-elta.blogspot.com/2015/04/1900-1913.html
Τα τελευταία 25 χρόνια με τη χρήση της πληροφορικής και του Internet, η αναγκαιότητά των ταχυδρομικών υπηρεσιών έχει μειωθεί αισθητά, και πλέον μόνο άτομα μέσης και μεγάλης ηλικίας εξακολουθούν να τις χρησιμοποιούν για την αλληλογραφία τους.
Βιβλιογραφία:
Γιώργου Παναγιωτάκη, Η Κρήτη στις αρχές και στα τέλη του 20ου αι., Ηράκλειο 1998.
Νικόλαου Ζερβογιάννη, Τα γραμματόσημα της Κρήτης, 1979.
Μάρκου Μαρινάκη, Ταχυδρομική Ιστορία Κρητικής Πολιτείας 1900-1913 (1983).
http://eke-elta.blogspot.com/2015/04/1900-1913.html
