ΕΠΕΤΕΙΟΣ 200 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΜΕΡΟΣ Α'

«Η Επανάσταση στην Κρήτη και τα πρώτα γεγονότα μέσα από επιλεγμένη επιστολογραφία του Αγώνα».
Γράφει η Στέλλα Μαρινάκη 
Ιστοριοδίφης.
Η έκρηξη της Κρητικής επανάστασης κατά το 1821, λίγο μετά την έναρξη των επαναστατικών ενεργειών στην Πελοπόννησο, έμοιαζε παντελώς αδύνατη, αφ’ ενός λόγω της μεγάλης διαφοράς στην πληθυσμιακή αναλογία μεταξύ του Τουρκικού στοιχείου και του Κρητικού πληθυσμού και αφ’ ετέρου λόγω της έλλειψης πολεμικών κ.ά. εφοδίων, σε συνδυασμό με την θηριωδία των κατακτητών κατά των Χριστιανών του νησιού. Πραγματικά λοιπόν φαινόταν παράλογη η ενέργεια του ξεσηκωμού των Κρητικών, αφού: 
«Απροετοίμαστοι και εγκαταλελειμμένοι εις μόνους εαυτούς κατήλθον εις τον αγώνα..», όπως χαρακτηριστικά γράφει στα Απομνημονεύματά του ο Καλλίνικος Κριτοβουλίδης, ένας από τους εγκυρότερους ιστοριογράφους του Κρητικού αγώνα. 
Οι επαναστατικές κινητοποιήσεις ξεκίνησαν την άνοιξη του 1821 με την συνέλευση των καπεταναίων στην Παναγία Θυμιανή (14 Απριλίου) και ως έναρξη του αγώνα θεωρείται η πρώτη νικηφόρος μάχη στον Λούλο Χανίων στις 14 Ιουνίου 1821. Είχε προηγηθεί βέβαια η ανύψωση της επαναστατικής σημαίας από τον ηγούμενο του Πρέβελη, Μελχισεδέκ Τσουδερό, ήδη από τον Μάρτιο του 1821. 
Απερίγραπτες ήταν οι θηριωδίες που διέπραξαν οι Τούρκοι σε μια προσπάθεια να τρομοκρατήσουν τον λαό και να καταπνίξουν την Επανάσταση εν τη γενέσει της. Χαρακτηριστική είναι μία αναφορά σε έγγραφο της περιοχής Σφακίων: 
«..μας ήρθαν τόσα κακά και δυστυχίαι από τους αθέους και απίστους εις όλον το γένος μας, εις την αθλίαν Κρήτη όμως εγίνη μεγάλον κακόν εις τους Χριστιανούς…. Βάνοντας αρχή από τους αρχιερείς και ιερείς, μοναχούς και λαϊκούς, τους αφάνισαν όλους…, άλλους εδιχοτόμησαν, άλλους από φούρκα, σπαθί και μπάλα επέρασαν, άλλους από δύσβατους τόπους κατεκρήμνησαν…, τα βρέφη εδιχοτόμουν·….. τα από έξη-επτά χρόνων παιδιά τα ετούρκιζαν οι επάρατοι, τας γυναίκας εκράτουν διά κακήν των επιθυμίαν, φωτιά εις τας εκκλησίας και άλλα τινά έπραττον οι ανοσιούργοι βάρβαροι…» (βλ. Θ. Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης, 1990, σελ. 324). 
Οι θηριωδίες αυτές προκάλεσαν μεγάλο προβληματισμό στην Ευρώπη της μετα-Ναπολεόντιας περιόδου και έντονο κύμα φιλελληνισμού, παρ’ όλο που στην Ευρωπαϊκή διπλωματία τότε κυριαρχούσε ο ανθέλληνας και φιλότουρκος Αυστριακός καγκελάριος Κλέμενς φον Μέτερνιχ. Και πραγματικά είναι απορίας άξιον, πώς κάτω από αυτές τις δυσμενείς συνθήκες άναψε η επαναστατική φλόγα και μπόρεσε να κρατηθεί άσβηστη για δέκα ολόκληρα χρόνια (1821-1830).

Τα τραγικά λοιπόν αυτά γεγονότα που ακολούθησαν, με τις τουρκικές ωμότητες εναντίον του πληθυσμού, των ιερωμένων (στα Χανιά απαγχόνισαν τον επίσκοπο Κισάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη στις 19 Μαΐου 1821, ενώ στο Ηράκλειο, στις 24 Ιουνίου 1821, σφαγίασαν τον μητροπολίτη Κρήτης Γεράσιμο Παρδάλη μαζί με άλλους επισκόπους), των προκρίτων, με τις λεηλασίες και τις πυρπολήσεις των πόλεων και των χωριών, είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Μία λιγότερο γνωστή πτυχή της Επαναστατικής περιόδου είναι οι επιστολές που αντηλλάγησαν ανάμεσα σε Κρήτες αγωνιστές και ηγετικά στελέχη της Ελληνικής Επανάστασης της κεντρικής Ελλάδας και των νησιών του Αιγαίου. 
Να σημειωθεί εδώ ότι: 
Α) Οι επιστολές που σταχυολογήθηκαν παρατίθενται αποσπασματικά, νοουμένου ότι είναι μακροσκελείς και λεπτομερειακές στο περιεχόμενο και στην αφήγησή τους. 
Β) Οι επιστολές αυτές, μαζί με Εγκυκλίους κ.ά. πληροφοριακά έγγραφα φυλάσσονται στα Γ.Α.Κ. (Γενικά Αρχεία του Κράτους) στο ΙΑΚ (Ιστορικό Αρχείο Κρήτης) και άλλου. 
Γ) Έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς από σπουδαίους και έγκριτους ιστορικούς μελετητές, όπως στην Ε.Ε.Κ.Σ. (Επετηρίδα Εταιρείας Κρητικών Σπουδών) και σε άλλες ιστορικές εκδόσεις. 
Δ) Οι επιστολές που παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό σταχυολογήθηκαν από την έκδοση με τίτλο: «Μνημεία Κρητικών Επαναστάσεων», τομ. Α’, του Εθνικού Τυπογραφείου, που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της ΙΛΑΕΚ (Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Κρήτης) το 1977, με ενέργειες του τότε Επταμελούς Δ.Σ. της και με την Επιστημονική επιμέλεια του Δρ. Εμμανουήλ Γ. Πρωτοψάλτη, τότε καθηγητή νεότερης ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. 
Επιστολή των Σφακιανών προς τους Υδραίους:
«Τοις φιλογενεστάτοις αδελφοίς προκρίτοις
Της θεοσώστου νήσου Ύδρας πανευτυχώς
Εις την Ύδραν. 
Φιλογενέστατοι αδελφοί, ήρωες και ελευθερωταί του Γένους, 
Απόγονοι των αρχαίων εκείνων Ελλήνων, κάτοικοι των 
θεοσώστων νήσων του Αιγαίου Πελάγους. 
Τη 15η Ιουνίου 1821, Σφακιά. 
Μετά τας αδελφικάς ημών προσρήσεις δηλοποιούμεν εγκαρδίω πόθω τη φιλογενεία υμών με συντομίαν όσην, ότι με το να εξύπνησεν και να εξήψεν επί πλέον ο πικρός της πατρίδος ημών τυραννικός ζυγός τας καρδίας ημών, απεφασίσαμεν και ημείς να προστρέξωμεν εις τους αδελφούς ημών δια να ζητήσωμεν βοήθειαν από την ημετέραν αγάπην, μη όντες ικανοί μόνοι μας να εξακολουθήσωμεν τον τοιούτον φιλόθεον σκοπόν. Λοιπόν προστρέχωμεν εις υμάς ζητούντες ενκαρδίω πόθω να μας βοηθήσετε εις τούτον τον επικίνδυνον καιρόν, και δη αποστέλλομεν τον καπετάν Παύλον Χατζιδάκη και τον πανοσιολογιότατον άγιον Οικονόμον κύριον Νεόφυτον Σιναϊτη (ακολουθούν τα ονόματα των υπολοίπων μελών της αποστολής..), δια να παρακαλέσωσι μετά δακρύων τας ηρωϊκάς υμών ψυχάς να ζητήσωσι κάθε είδους πολεμικής εις άκραν αναγακαιότητος ον, δηλαδή τουφέκια, μπαρούτι, μολύβι, ανθρώπους και λοιπά χρειώδη…, επειδή άλλην βοήθειαν δεν έχομεν κατά το παρόν, ειμή μόνον τους φιλογενείς και φιλοθέους ημών αδελφούς… Δεν είναι καιρός να εκτραγωδώμεν, αδελφοί, την αθλίαν κατάστασιν της δυστυχούς ημών πατρίδας, καθότι είναι απερίγραπτος, οι αποστελλόμενοι δε, θέλει πληροφορήσουν υμάς δια ζώσης φωνής και οι πλείονες εξ υμών έχετε την ιδέαν της δυστυχίας εν η ευρισκόμεθα. Διό και μένομεν, μη συγχωρούντος ημίν του παρόντος καιρού να εκτεινόμεθα επί πλέον. 
Της υμετέρας φιλογενεστάτης ευγενείας
Αδελφοί εν Χριστώ αγαπητοί,
Οι κάτοικοι των Σφακίων
Και όλοι οι παρεβρεθέντες εδώ εκ των τριών Κάστρων»
ΑΥ (=Αρχείον κοινότητας Ύδρας), τομ. 7. σελ. 229-230.
Να σημειωθεί εδώ ότι παρόμοιες επιστολές απέστειλε η επαναστατική επιτροπή των Σφακίων και σε άλλες περιοχές (Σπέτσες, Κάσο, Κόρινθο κ.ά.). 
Λίγους μήνες αργότερα ο Δημήτριος Υψηλάντης στέλνει μακροσκελή και παραινετική επιστολή προς τους κατοίκους των Σφακίων, δια της οποίας τους εκθέτει τις συμβουλές και τις προθέσεις του στο φλέγον θέμα της επαναστατημένης Κρήτης, ζητώντας ενότητα και ομοψυχία. 

Αναμφισβήτητα η επιστολή αυτή αποτελεί πηγή σημαντικότατων πληροφοριών για τους ιστορικούς – μελετητές σχετικά με το ξεκίνημα της επανάστασης στην Κρήτη (Πηγή: Ιωάννη Φιλήμονος, τ. Δ’ σ. 495-497, βλ. Μνημεία Κρητικών Επαναστάσεων, αρ. 42, σ. 41-42).

Συνεχίζεται

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

1η Μαρτίου 1900: Η ίδρυση της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας

Της Στέλλας Μαρινάκη
Ιστοριοδίφη
121 χρόνια συμπληρώνονται αυτές τις μέρες από την ίδρυση της πρώτης Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας (1η Μαρτίου 1900). Με την ευκαιρία αυτού του γεγονότος θα επιχειρηθεί μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία των ταχυδρομείων της περιόδου εκείνης. 
Με τις διατάξεις του «Οργανικού Νόμου» το 1868 και της «Σύμβασης της Χαλέπας» το 1878, με τις οποίες η Κρητική Συνέλευση απέκτησε νομοθετική εξουσία, τέθηκαν οι βάσεις για την ευρύτερη αυτονομία που τελικά χορηγήθηκε στο νησί το 1898. Οι Κρήτες αποδέχτηκαν το καθεστώς της Ύπατης Αρμοστείας του Πρίγκιπα Γεωργίου, χωρίς βέβαια επ’ ουδενί να απεμπολούν την ιδέα και τον πόθο της Ένωσης του νησιού τους με την μητέρα Ελλάδα. Η αυτόνομη Κρητική Πολιτεία (1898-1913) απάλλαξε το νησί από την μακραίωνη οθωμανική υποδούλωση και έθεσε σταδιακά τις βάσεις για την Ένωση. Ήταν μια γόνιμη περίοδος κατά την οποία θεσπίστηκαν πολυάριθμοι νόμοι και διατάξεις, λειτούργησαν διάφορες υπηρεσίες, σχολεία, δικαστήρια και ενισχύθηκαν οι βιοτεχνίες, το εμπόριο, οι αγροτικές καλλιέργειες κ.λ. 
Τα ταχυδρομεία στην Κρήτη πριν και κατά τη διάρκεια 
της Κρητικής Πολιτείας:
Στην Κρήτη μέχρι τη σύσταση της Κρητικής Πολιτείας ήταν σε λειτουργία τα Ταχυδρομικά Γραφεία των Προστάτιδων Δυνάμεων, που διατηρήθηκαν ως και ένα χρόνο ακόμα μετά την Ένωση, δηλαδή έως το 1914, και κατόπιν έκλεισαν. Λειτουργούσαν κυρίως στις 3 μεγάλες πόλεις του νησιού και συχνά εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των Ταχυδρομείων των χωρών αυτών σε άλλες περιοχές (Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη κ.ά.). Συνοπτικά ήταν: 
1) Το Αυστριακό: Ιδρύθηκε το 1837 από τις ναυτιλιακές γραμμές Lloyd (Austriaco), που με τα πλοία της διακινούσε και την αλληλογραφία στην Ανατολική Μεσόγειο, διερχόμενη και από την Κρήτη. 
2) Τουρκικό (1862-1898): Δεν ανέπτυξε σπουδαία δραστηριότητα, λόγω που δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη στους Κρήτες. 
3) Το Ελληνικό. Λειτούργησε από το 1881 έως το 1885, μέσω των Προξενείων στις 3 μεγάλες πόλεις της Κρήτης. Χρησιμοποιούσε Ελληνικά γραμματόσημα και εξυπηρετούσε τις ανάγκες κυρίως των Ελλήνων πολιτών – υπαλλήλων των Προξενείων αυτών. 
4) Το Γαλλικό: Δραστηριοποιήθηκε στις πρωτεύουσες των μεγάλων επαρχιών του νησιού ως το 1899 και συνέχισε μέχρι το 1914 μόνο σε Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο. Χρησιμοποίησε μόνο γαλλικά γραμματόσημα ή του Levante (Γαλλικών κτήσεων της Ανατολής). 
5) Ιταλικό: Με την εγκατάσταση των Ιταλών στα Χανιά το 1897 λειτούργησε και το ταχυδρομείο τους. Χρησιμοποιούσε Ιταλικά γραμματόσημα και σφραγίδες των Ιταλικών ελλιμενισμένων πολεμικών πλοίων που είχαν και την ευθύνη μεταφοράς της αλληλογραφίας. 
6) Αγγλικό: Λειτούργησε μόνο στο Ηράκλειο για ένα έτος (1898-1899) και ίδρυσε μικρά γραφεία στα κεφαλοχώρια του Νομού (Αρχάνες, Χερσόνησος, Καστέλλι Πεδιάδος κ.ά.). Εξέδωσε μάλιστα και Κρητικό γραμματόσημο αξίας 20 παράδων, το πρώτο στο νησί που φέρει ελληνικά γράμματα. 

7) Ρώσικο: Λειτούργησε μόνο στο Ρέθυμνο κατά το έτος 1899. Διέθετε ταχυδρομικά γραφεία στα μεγάλα χωριά της επαρχίας (Ανώγεια, Σελλιά, Μαργαρίτες, Σπήλι, Μέλαμπες κ.ά.). Τύπωσε Κρητικά γραμματόσημα με Ελληνικούς χαρακτήρες 1 γροσίου, αλλά η περιορισμένη δραστηριότα.

Η Ταχυδρομική Υπηρεσία της Κρητικής Πολιτείας:
Η «Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας», στο φύλλο αρ. 7, τεύχος 3ον, της 1ης Μαρτίου 1900, δημοσίευσε την εξής διάταξη με τίτλο: «Δήλωσις της Διευθύνσεως των Ταχυδρομείων», δια της οποίας διευκρινίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας τους στις πόλεις του νησιού. Ιδρύθηκαν συνολικά 35 μόνιμα ταχυδρομικά γραφεία και 79 κινητά – αγροτικά (για τις ανάγκες των κατοίκων της υπαίθρου). Προγραμματίζονταν επίσης τα δρομολόγια ανά ημέρα των γραμματοκομιστών και των αγροτικών διανομέων στα χωριά της υπαίθρου.
- Το έγγραφο υπογράφει στις 23 Φεβρουαρίου 1900 ο διευθυντής των Κρητικών Ταχυδρομείων Κ.Χ. Μαρίνος. Ως επίσημη ημερομηνία έναρξης των Ταχυδρομείων ορίστηκε η 1η Μαρτίου 1900. 

Καθοριζόταν επίσης οι αξίες των γραμματοσήμων: 1, 5, 10, 20, 25, 50 Λεπτών, καθώς και 1, 2, 5 Δραχμών. 
Η αρτισύστατη λοιπόν Κρητική Πολιτεία, με το διάταγμα της όριζε τα ακόλουθα (Παρατίθεται αυτούσιο ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα με την ορθογραφία του. Πηγή: Γ. Παναγιωτάκη 1998, σ. 424-425): 

Να σημειώσουμε εδώ ότι τα γραμματόσημα της Ταχυδρομικής Υπηρεσίας της Κρητικής Πολιτείας τυπώθηκαν με την χαλκογραφική μέθοδο στο Λονδίνο από τον οίκο Bradbury Wilkinson & Co. Ltd, London. Απεικόνιζαν διάφορα θέματα, όπως: 

Καθώς επίσης διάφορες μυθολογικές παραστάσεις, εμπνευσμένες από αρχαία νομίσματα της Κρήτης. Τέτοιες είναι: Η Ευρώπη της Γόρτυνας, ο Μίνως και η Ήρα της Κνωσού, ο Τάλως της Φαιστού, ο Ερμής της Συβρίτου, ο Τρίτων της Ιτάνου, ο Κύδων της Κυδωνίας κ.ά.  
Τα γραμματόσημα αυτά ήταν τα μόνα που εκδόθηκαν από την Κρητική Κυβέρνηση και γι’ αυτό έχουν σπουδαία ιστορική και φιλοτελική αξία. Υπήρξαν και επετειακές εκδόσεις γραμματοσήμων με θέμα το Αρκάδι που κυκλοφόρησαν το 1905. 

Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες στον αιώνα μας, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο στη διοικητική δομή των κρατών και συνέβαλλαν καθοριστικά στην κοινωνική, επαγγελματική, οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη των ανθρώπων. 
Τα τελευταία 25 χρόνια με τη χρήση της πληροφορικής και του Internet, η αναγκαιότητά των ταχυδρομικών υπηρεσιών έχει μειωθεί αισθητά, και πλέον μόνο άτομα μέσης και μεγάλης ηλικίας εξακολουθούν να τις χρησιμοποιούν για την αλληλογραφία τους. 
Βιβλιογραφία:
Γιώργου Παναγιωτάκη, Η Κρήτη στις αρχές και στα τέλη του 20ου αι., Ηράκλειο 1998. 
Νικόλαου Ζερβογιάννη, Τα γραμματόσημα της Κρήτης, 1979.
Μάρκου Μαρινάκη, Ταχυδρομική Ιστορία Κρητικής Πολιτείας 1900-1913 (1983).
http://eke-elta.blogspot.com/2015/04/1900-1913.html

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΝΟΥ ΜΕΡΟΣ 2ο

 Ονόματα επισκόπων απο μια έρευνα της Στέλλας Μαρινάκη το 1981

Αν και η επισκοπή Κισάμου υπάρχει απο το 325 μ.Χ εντούτοις πολλά για τους επισκόπους της δεν υπάρχουν, εκτός απο αυτούς που παραβρέθηκαν στις Οικουμενικές συνόδους του 

343 Εύκισσου,  

691 Θεόπεμπτου, και του 

Λέοντα στην Σύνοδο του 787 στην Νίκαια της Βυθυνίας. Ακολουθεί η Αραβοκρατία που ενώ υπήρχαν επίσκοποι αυτοί δεν έμεναν στην Κρήτη ήταν απλοί τιτουλάριοι και τα ονόματα τους δεν διασώθηκαν. Με την επανίδρυση των Επισκοπών απο τον Νικηφόρο Φωκά ξαναλειτουργεί η επισκοπή αλλά και εδώ δεν υπάρχουν ονόματα επισκόπων ως και το 1205 που καταλαμβάνουν το νησί οι Ενετοί και υπάρχει η αντικατάσταση της Ορθόδοξης εκκλησίας απο την Λατινική. Τα πρώτα χρόνια μάλλον δεν λειτούργησε η επισκοπή Κισάμου ως και το 1364 που σε ένα βιβλίο του Βενετού γερουσιαστή Φλαμήνιου Κορνήλιου αναφέρονται οι ακόλουθοι Λατίνοι Επίσκοποι.

1346 Βαλλέτος

1347 Γουλιέλμος Μαυροκούκης*

1349 Γουλιέλμος Εμεργάβης

1362 Ιωάννης

1366 Νικόλαος Φουσκαρένιος

1367 Αίκαρδος 

1371 Συμεών

1387 Άγγελος Μπαρμπαρίγος

1427 Φραγκίσκος Ούρσος

1470 Εμμανουήλ

1486 Θωμάς Ντεκασίνης

1496 Αντώνιος Σαββίνας

1514 Δομίνικος Ντεαλέπο

1522 Δομίνικος Ζώνος

1544 Μιχαήλ Ζώνος

1545 Αυγουστίνος Τεύκος

1550 Πρόσπερος Πουμπλίκολας 

1510 Γεράσιμος Παλαιοκάπας (ορθόδοξος απο την Κυδωνία)

1588 Ιερώνυμος Ραγανσώνος

*Ο Γουλιέλμος Μαυροκούκης ήταν επίσκοπος Κισάμου το 1346 και αντικαταστήθηκε απο τον Γουλιέλμος Εμεργάβη μιας και στάλθηκε πρεσβευτής το 1349 στην Κωνσταντινούπολη.

Μετά τους Ενετούς έχουμε την Τουρκική τυραννία στο νησί και η επισκοπή έχει μεταφερθεί στην Επισκοπή Κισάμου οι δε Επίσκοποι που διασώθηκαν τα ονόματα τους ήταν:

1655 Φιλόθεος Πηγάς

1711 Γεράσιμος

1716 Γεράσιμος

1731 Παρθένιος

1750 Άνθιμος

1770 Παρθένιος Φαζάκης

1777 Παΐσιος

1779 Σωφρόνιος Κακογιάννης

1796 Ιωσάφ

-        Γεδεών

-        Ιγνάτιος

-        Σεραφείμ

-        Φοινίκιος

-        Ιωαννίκιος

1818 Μελχισεδέκ Δεσποτάκης, τον κρέμασαν το 1821 στην Σπλάνζια και η επισκοπή έμεινε δίχως ποιμενάρχη, και η επισκοπή Κισάμου μετά το 1831- ενώθηκε με την επισκοπή Κυδωνίας- ως το 1862 που ξανάγινε επισκοπή Κισάμου και Σελίνου.

1862 Γεράσιμος Στρατηγάκης

-        Μισαήλ εκ Καλύμνου

1875 Πανάρετος εκ Κωνσταντινουπόλεως

1891 Παρθένιος Μπιτσάκης

1892 Δωρόθεος Κλώναρης

1902 Ανθιμος Λελεδάκης

1935 Χρυσόστομος Αγγελιδάκης

1937 Ευδόκιμος Συγγελάκης

1956 Ειρηναίος Γαλανάκης

1975 Κυριλλος Κυπριωτάκης

1980 Ειρηναίος Γαλανάκης

2005 Αμφιλόχιος Ανδρονικάκης

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΝΟΥ

και μαρτυρίες για την μεταστέγαση της στο χωριό Επισκοπή Κισάμου.

Γράφει η Στέλλα Μαρινάκη

Η επισκοπή Δυτικής Κρήτης χρονολογείται απο τα πρώτα χρόνια της παλαιοχριστιανικής εποχής., όπως αποδεικνύεται και απο τα πρακτικά της Α' Οικουμενικής Συνόδου που έγινε στην Νίκαια το 325 μ.Χ (προέδρευσε ο Μέγας Κωνσταντίνος, παραβρέθηκε η μητέρα του Αγία Ελένη και ο πάπας της Ρώμης Σιλβέστρος) τα οποία πρακτικά υπογράφει και ο Επίσκοπος Κισάμου και Κανδάνου.

Έδρα της Επισκοπής ήταν η αρχαία Κίσαμος πολύ πριν η Κρήτη αποτελέσει τμήμα του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Έμεινε εκεί, μέχρι την μεταφορά της στο χωριό Επισκοπή όταν η Κίσαμος καταστράφηκε, *πιθανών απο επεμβάσεις Ελλαδικών δυνάμεων στο νησί.

Για το γεγονός αυτό έχουν διασωθεί πέντε σημαντικές μαρτυρίες.

Α)  Ένα ενετικό χειρόγραφο του 1637 που αναφέρει πως το όνομα του χωριού Επισκοπή δόθηκε πολύ πριν απο το 7ο αιώνα. 

Β) Ένα δημοσίευμα του Στέφανου Ξανθουδίδη στο περιοδικό "Χριστιανική Κρήτη" που αναφέρει μεταξύ άλλων.."και αι άλλες πόλεις της Κρήτης χρηματίσασαι κατά καιρούς, ήτοι τους πρώτους αιώνας του Χριστιανισμού, έδραι Επισκόπων, μεταξύ των οποίων και η Κίσαμος, εΊχον αφανιστεί προ της Αραβικής κατακτήσεως, δηλαδή του 825μ.Χ και κατά μακρόν οι έδραι των Επισκοπών μετακομίσθησαν εις άλλα χωρία, μάλλον πρόσφορα δια την νέαν των πραγμάτων κατάστασιν. Τα χωριά ταύτα ελάμβανον το όνομα Επισκοπή, μολονότι ο Επίσκοπος και η επισκοπή διατηρούσαν το κατά παραδοσιν αρχαίον όνομα της εκλειπούσης πόλεως".

Γ) Μια μαρτυρία του Gerola που γράφει στο βιβλίο του.. " Και η επισκοπή Κισάμου διατήρησε μεν το όνομα αλλά μετακομίσθη εις εν γειτονικόν χωρίον το κληθέν Επισκοπή.."

Δ) Η ύπαρξη στο χωριό Επισκοπή, ενός ναού προιουστινάνιου Ναού Rotoda που σπανίζει στην ορθοδοξία και είναι ο μοναδικός στην Κρήτη (ίδιου ρυθμού ο Άγιος Γεώργιος στην Θεσσαλονίκη) και κατά μαρτυρίες αρχαιολόγων τοποθετείτε το κτίσιμο του κατά τον 3ο ή 4ο αιώνα μ.Χ.

Ε) Σημαντική μαρτυρία είναι και αυτή του Άγγλου περιηγητή Pococke που αναφέρει στο βιβλίο του το 1745, όταν επισκέφτηκε την Κίσαμο, οτι ο τότε Επίσκοπος Κισάμου Άνθιμος του ανέφερε οτι ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στην Επισκοπή, είναι ο καθεδρικός ναός της επισκοπής του.

Το άρθρο συνεχίζεται με την έρευνα της κα Στέλλας Μαρινάκης με τα ονόματα των επισκόπων Κισάμου και Σελίνου που έχουν διασωθεί ανά τους αιώνες, και θα την αναρτήσω τις επόμενες μέρες..  

*Να κάνω μια παρέμβαση μιας και το άρθρο αυτό γράφτηκε το 1981 οτι η αρχαιολογική σκαπάνη έχει κάνει κάποια μικρά βήματα στην πόλη της Κισάμου σχετικά με την Βασιλική της, και βρήκε ένα τρίκλητο ναό μέσα στην πόλη (κρίμα που δεν υπάρχει συνέχιση της ανασκαφής) και πιθανολογείται απο τα ευρήματα οτι είναι η πρώτη Βασιλική της επισκοπής Κισάμου άρα ενδεχομένως με τον σεισμό του 365 μ.Χ που καταστράφηκε η πόλη να εγκαταλείφθηκε (είναι η πρώτη περίπτωση εγκατάλειψη της πόλης) και να έγινε η μεταστέγαση της Επισκοπή κάπου αλλού, αφού όπως φαίνεται στην Κίσαμο δεν υπάρχει συνέχεια της κατοίκησης για πολλά χρόνια. Ακολούθησε φυσικά και η άλλη μεταστέγαση της επισκοπής λόγω των επιδρομών στις παράλιες πόλεις.