200 χρόνια σύγχρονη Ελλάδα 1821-2021. Σεβόμαστε την Ιστορία μας. Τιμάμε τους ανθρώπους μας, τιμάμε τους ανθρώπους των Επαρχιών μας.
Ο Εμμανουήλ ή Αναγνώστης Σκαλίδης κατήγετο εκ του χωρίου Περβόλια των Εννιά Χωριών. Ο πατέρας του ωνομάζετο Γεώργιος Σκυλούρης και η μητέρα του Ελένη Σκαλιδοπούλα, προήρχετο από τα Σκαλιδιανά Ελους. Δυο εκ των αδελφών του πατρός του ήσαν οι 1) Πολύχρονης Σκυλούρης και Παπά Γιάννης Σκυλούρης ούτος είναι και ο γενάρχης των Κισαμιτών Παπαγιαννάκηδων.
Ο Αναγνώστης Σκαλίδης εγεννήθη εις Κύθηρα μεταξύ του 1818-24 λόγω μετακινήσεως των οικογενειών και της έναρξις της Κρήτης Επανάστασης του 1821. Είχε και ετέραν αδελφήν την Κυριακούλαν καί ετεροθαλή ίσως αδελφόν, τον Σκυλουρογιαννιό.
Μικρός ο ’Εμμανουήλ και μετά την επιστροφήν της οικογενείας του εκ του Τσιρίγο εμαθήτευσε πιθανώς εις την Μονή Γωνιάς όπου έμαθε τα ολίγα γράμματά του και εχειροτονήθη ασφαλεστατα και Αναγνώστης το έτος 1843. Διότι εις διατηρούμενα πωλητήρια εις Περβόλια εκ του έτους τούτου υπογράφεται ως Αναγνώστης.
Το 1844 επρωτοστάτησεν εις την ανέγερσιν του τεραστίου δια την εποχήν Ναού του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου εις Περβόλια. Εχρημάτισε μετρητής κι ενοικιαστής διαφόρων φορολογιών (Μουκατάδων) εν τη περιφέρεια του. Απηλευθέρωσε φυλακισμένον συγγενή του χειροδικήσας κατά του Τούρκου αρχιφύλακος πήρε τα βουνά έγινε «Σεϊτάνης» ήτοι ασύλληπτος αντάρτης. Τα πρώτα μαθήματα της Κλέφτικης ζωής τα πήρε από τον θείον του Αναγ. Παπαγιαννάκην τον περίφημον και λησμονημένον Λουχιανόν, τον Καθεκλάν και τους άλλους Γραμπουσιανούς.
Κατά την επανάστιασιν του Αρ. Χαιρέτη (1841) ακολουθών τους ανωτέρω παρευρίσκεται νεώτατος και μάχεται εις Φρε, Στύλον και Πρόβαρμα πλάι στον Αλέξ. Κουμουνδουρον, στον X. Βουρδουμπάκη και πολλούς άλλους εθελοντάς. Η επανάστασις όμως σβύνει γρήγορα κι’ ο Κουμουνδούρος καταφεύγει και περιθάλπεται επί 3 μήνας εις τα ορεινά των Εννιά Χωριών όπου και σώζεται χάρις στον Παπαγιαννάκη και Σκαλίδη μέχρι που τον παρέλαβε ελληνικόν ατμόπλοιον.
Ο Σκαλίδης 25ετής περίπου υπανδρεύθη δια προξενειού μετά της ομοχωρίου του Μαρίας Μποτώνη, μετά της οποίας απέκτησε επτά (7) θυγατέρας και ένα (1) υιόν. (Ελένη, Αθήνα, Ειρήνη, Αργυρώ, Χρυσή, Αικατερίνην, και την ζώσαν είσέτι εις Νοχιά Κισάμου Μαρίαν,(1962) υιόν δε τον Γεώργιον ζήσαντα εις Κεφάλι.
Από του 1842 και εξης ο Σκαλίδης είναι τοπικός καπετάνιος με δικό του μπαϊράκι. Κατά την επανάστασιν του Μαυρογένη το 1858, συναντούμεν τον Σκαλίδην εις την μεγάλην αλλά ειρηνικήν συγκέντρωσιν των Ενόπλων εις Μπουτσουνάρια και μέλος της 7μελούς Επαναστατικής Επιτροπής του Αν. Παπαγιαννάκη.
Το 1861 ο Σκαλίδης βρίσκεται στην Αθήνα φίλος του Παλατιού κι’ αντιπολιτευόμενος τού I. Ζυμβρακάκη επί κυβερνήσεως Μιαούλη. Κατά την μεγάλην επανάστασιν του 66 ώριμος πλέον και έμπειρος εις τα πολιτικά και πολεμικά ζητήματα έδρασεν αρχικώς ως ’Οπλαρχηγός και ευθύς αμέσως ως Τμηματικός Αρχηγός Δυτικής Κισάμου μετά των: Γιαννουδοβαρδή, Καμπούρη και Άναστασάκη αρχηγών των άλλων τμημάτων της Κισάμου. Και έζησε την ατέλειωτον σειράν των συμπλοκών και των συγκρούσεων, των μαχών και των περιπετειών της τούς Επαναστάσεως από τα Μεσόγεια μέχρι τα Σφακιά κι’ από τον Αποκόρωνα μέχρι το Σέλινο.
Το 1876 μας λέγει ο Αναστασάκης, εξωρίσθη επί 6μηνον ο Σκαλίδης εις Κωνσταντινούπολιν απ’ όπου επανήλθεν εις Αθήνας και εκείθεν εις Κρήτην το 1878 κομίζων φορτίον φυσιγγίων εις Ακτήν Μεσογείων.
Ο Σκαλίδης μετέβη εκ νέου εις Κρήτην το 1878 και μετείχε ανά τας επαρχία, Κυδωνιάς Αποκορώνου επιχειρήσεων ως Αρχηγός Κισάμου. Το βέβαιον είναι ότι στις 15 Μαΐου 1878 ο Σκαλίδης εξελέγη εις Ροδοπού Γενικός Αρχηγός Κισάμου με σφραγίδα για την γνησιότητα του Αρ. Πρωτ 2592/7-7-1878.
Το 1882- μας λέγουν οι σύντομες βιογραφίες του Σκαλίδη- ελθών εις έριδα ούτος με τον Φωτιάδη Πασά συνελήφθη και απεστάλη δέσμιος(;) εις Κωνσταντινούπολιν όπου παρέμεινε φυλακισμένος επί 9 μήνας απεφυλακίσθη δε τη επεμβάσει του Έλληνος Προξένου. Άλλη εκδοχή λέγει ότι μετέβη εις την Πόλη δια να ενεργήση, παρά τω Ιωακείμ τω Γ’ τότε Πατριάρχη ώστε να χειροτονηθή ’Επίσκοπος Κισάμου ο Παρθένιος Περίδης, ανεγνωρίσθη και συλληφθείς εφυλακίσθη τότε. Ποιον το αληθές δεν γνωρίζω!
Κατά τας επάναστάσεις του 1896 καί 1897 ως Γενικός Αρχηγός τής Κισάμου εξετέλεσε το καθήκον του μετά φρονήσεως, ικανότητος, ανδρείας και γενναιότητος αξιοθαυμάστου. Έσπευδεν εγκαίρως εις όλας τας μάχας τας συναφθείσας εις Δρομόνερον, Βουκολιές - Καστέλλι- Κάνδανον κ.λ.π. και εξετέλη μετά θαυμασίας ταχύτητος και στραιωτικής ιδιοφυΐας τα καθήκοντά του.
Κατά τα έτη 1897-1900 φιλοξενεί εις την οικίαν του καταζητούμενους, ως τον Μπερντίον Κωνσταντή, αξιωματούχους της Κρητικής Χωροφυλακής, Ιταλούς οργανωτάς αυτής και άλλους. Είχε κατά διαφόρους περιόδους ως γραφείς του τον ανεψιόν του Παπά-Κωνσταντίνον Κουκουράκην εξ Έλους, τον Γεώργιον Κογχυλάκη εκ Κούνενι, τον Γεωργ. Αναστ. Παπαδάκην εκ Περβόλιαν, τον Τροχαλάκην Συμβολαιογράφον και γαμβρόν του μετέπειτα.
Ο Πρίγκηψ του επρότεινε να τον προσλάβη κατ’ εκλογήν βουλευτήν του, αλλ' ο Αρχηγός ηρνήθη και μόνον δια τής ψήφου του λαού εξελέγη βουλευτής το 1901. Η Κρητική Βουλή τον εξέλεξε, λόγω Πρεσβείων, προσωρινόν πρόεδρον της Συνελεύσεως και του απέδωκεν εξαιρετικας τιμάς. Ευρισκόμενος υπό την ιδιότητά του αυτήν εις’Αθήνας τον Νοέμβριον του 1901 απεβίωσεν εκ συμφορήσεως, ταφείς εκεί με τιμάς υποστρατήγου, αποκληθείς Καραϊσκάκης της Κρήτης.
Ο Δήμος Ινναχωρίων Κισάμου ετέλεσε την 4ην Ιανουάριου 1902 τεσσαρακονθήμερον πάνδημον μνημόσυνον εις μνήμην του εις Περβόλια κατά σωζόμενον έγγραφον. Ανεψιός του δε Σκυλουράκης Έμμ. επιστρέφων εκ των Μακεδονικών ’Αγώνων το 1916 μετέφερε τα οστά του Αειμνήστου Αρχηγού εξ’ Αθηνών εις Περβόλια ένθα και ετάφησαν.
Την 1 Φεβρουσρίου 1959 επανελήφθη ή ιδέα τής κατασκευής ανταξίου τάφου η προτομής του ’Αρχηγού Σκαλίδη.
Υ.Σ Και όσα έγιναν έκτοτε και κατά την τελετήν των αποκαλυπτηρίων τής προτομής του εις το Καστέλλι Κισάμου την Κυριακήν 27 Μαΐου είναι έργα του του Επισκόπου μας, εις αυτόν ανήκει και δια το έργον τούτο καθώς και δια τόσα άλλα μεγαλύτερα και ανεκτίμητα έργα η τιμή και κάθε δίκαιος έπαινος.
Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
Δημοδιδάσκαλος Καστέλλι
