ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΕ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1838-1844

Της Αγγελικής Καραθανάση*
Μήνες μετά την έναρξη της λειτουργίας στην πόλη των Χανίων ιεραποστολικού σταθμού και Αμερικανικής Σχολής με χρηματοδότηση της προτεσταντικής Εταιρείας Domestic and Foreign Missionary Society της Επισκοπικής Εκκλησίας των Η.Π.Α., κάποιοι Κισσαμίτες λαϊκοί και κληρικοί απεύθυναν αιτήματα στον Αμερικανό διευθυντή της Σχολής αιδεσιμότατο Τζορτζ Μπέντον για ίδρυση παρόμοιων σχολείων και στη περιοχή τους ή έστω για παροχή σχετικών συμβουλών και για εφοδιασμό τους με σχολικά βιβλία και με τη Βίβλο στα νέα ελληνικά. Το γεγονός αυτό έδειχνε ότι γενικά στο νησί είχαν αρθεί οι αρχικές υποψίες για προτεσταντικό προσηλυτισμό. 
Ο Μπέντον, παρά την άρνηση της Εταιρείας για πρόσθετη οικονομική συνδρομή, έκανε οικειοθελώς και με δικά του έξοδα εξορμήσεις σε κοντινά με την πόλη των Χανίων χωριά της Κισάμου και στη μονή Γωνιάς, όπου κήρυττε, συμβούλευε, συζητούσε, διέδιδε δωρεάν ή σε χαμηλή τιμή τη Βίβλο και διάφορα θρησκευτικά φυλλάδια της Βιβλικής Εταιρείας που του προμήθευαν φίλοι του από το Λονδίνο, για να ικανοποιεί την, παρά τις αυστηρές  απαγορευτικές Εγκυκλίους του πατριαρχείου (1836, 1839), ζήτηση όχι μόνο από λαϊκούς, αλλά και από μοναχούς και ιερείς.

Τον Απρίλιο του 1842 άνοιξε και σχολείο στο χωριό Πολεμάρχι, το εφοδίασε με σχολικά είδη και βιβλία και κατέβαλλε στον δάσκαλο τακτικό μισθό από τον προϋπολογισμό της Σχολής Κρήτης. Κατά τον ιεραπόστολο, το διαφωτιστικό έργο τού σχολείου φάνηκε γρήγορα·οι μαθητές μπορούσαν να αντιμετωπίζουν οποιαδήποτε κακόπιστη ερμηνεία της προτεσταντικής Βίβλου που αυτός διακινούσε.
Το 1843, μετά από σχετικό έλεγχο, ο έξαρχος της Μεγάλης Εκκλησίας Χρύσανθος, προέβη σε κάψιμο των βιβλίων της Βιβλικής Εταιρείας που εντόπισε, στη Μονή Γωνιάς κυρίως, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του Μπέντον. 
Η δράση τού Αμερικανού ιεραποστόλου σταμάτησε τον Μάρτιο του 1844, γιατί η Ιεραποστολική Εταιρεία, έχοντας αποφασίσει να διακόψει τη λειτουργία της Σχολής Κρήτης ως ασύμφορης, τον είχε υποχρεώσει να επιστρέψει στην Αμερική

*Φιλόλογος

Υ.Σ Κατά τη διάρκεια της επανάστασης από το 1821 έως το 1830 η λειτουργία των σχολείων σταμάτησε, μόνο ένα ιδρύθηκε στο νησί της Γραμβούσα, αλλά αμέσως μετά αρκετά ξαναλειτούργησαν.