Κυριακή 10 Αυγούστου 2025

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ / ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ ΚΕΛΑΙΔΗΣ (1830-1905) ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΣΥΜΕΩΝ ΑΥΓΟΥΣΤΑΚΗ

Γράφει ο Κυριάκος Ροδουσάκης
Στο βιβλίο του αυτό με τίτλο *ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ ΚΕΛΑΙΔΗΣ 1830-1905) (Τύποις ΑΣΙΝΗ 2022, Αθήνα, Έκδοση Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* Χανιά 2022) ο συμπατριώτης Αιδεσιμολογιώτατος στήν Ιερά Μητρόπολη Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως Αρχιμανδρίτης Συμεών Αυγουστάκης, αφιερώνει τη μελέτη του (συμπληρωμένη επιστημονική διατριβή του στη Θεολογική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών), σε μια φλογερή και μαχητική κρητική επαναστατική προσωπικότητα. Σε εκείνη του Αρχιμανδρίτη Παρθένιου Κελαιδή, αδελφού της Ιεράς Μονής Γωνιάς, ο οποίος υπήρξε πνευματικό  ανάστημα του άλλου μεγάλου Επαναστάτη αδελφού της Ιεράς Μονής Γωνιάς επίσης Παρθένιου (Περίδη) από Ρογδιά Εννιά Χωριών Κισάμου. Χορηγοί και αρωγοί  τής έκδοσης αυτής είναι η Ιερά Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών και Ερευνών  *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* και ο *Εκπολιτιστικός Σύλλογος μελών οικογένειας Κελαιδή*. 
 Την επιστημονικά πλήρως εμπεριστατωμένη έρευνά του, ο εμβριθής συγγραφέας Αρχιμανδρίτης Συμεών Αυγουστάκης στηρίζει σε έγκυρες πηγές και σέ ιδιωτικά και δημόσια Αρχεία, όπως και στο Αρχείο τού ίδιου του Παρθένιου Κελαιδή.
Ήδη από τη πρώτη νεότητά του, ο αρχιμανδρίτης Παρθένιος Κελαιδής καταγόμενος από τα Σφακιά και από την ιστορική οικογένεια Κελαιδή, η αγωνιστική ιστορία και δράση τής  οποίας εκτείνεται από την εποχή της Βενετοκρατίας μέχρι και τίς μέρες μας, ξεχώρισε με τη πολύπλευρη δράση του. Με τήν επαναστατική, εκκλησιαστική, αλλά καί διπλωματική του δραστηριοποίηση, κυρίως κατά τη περίοδο της παραμονής του ως εφημέριος στις ελληνικές κοινότητες τής Τεργέστης και του Λιβόρνου στην Ιταλία ,(1869-1893) ο αεικίνητος Παρθένιος Κελαιδής, πρωταγωνίστησε κατά τη διάρκεια όλων των πολεμικών και εκκλησιαστικών  κρητικών δρώμενων του πολυτάραχου 19ου αιώνα. 
Το επαναστατικό βάπτισμα έλαβε κατά την Επανάσταση του Μαυρογένη (1858) σε ηλικία 28 ετών. Ενώ μαζί με τον γέροντά του Παρθένιο Περίδη, αποτέλεσαν τη κινητήρια κυριολεκτικά  δύναμη του Αγώνα κατά τη Μεγάλη Επανάσταση τού 1866-1869. Ο ένας, Παρθένιος (Περίδης) ως Πρόεδρος τής Επαναστατικής Συνέλευσης και τής Προσωρινής Κυβέρνησης, ο άλλος Παρθένιος (Κελαΐδής) ως πληρεξούσιος Σφακίων και Γενικός Πληρεξούσιος Κρήτης, υπεύθυνος για τον εφοδιασμό και τροφοδοσία τής Επανάστασης, υπήρξαν η ψυχή τού Αγώνα. Η δε Μονή Γωνιάς μέσω τής δράσης των δύο Παρθένιων, αναδείχτηκε σέ μεγάλο επαναστατικό κέντρο και Αρχηγείο. Ήδη ένα πρώτο σώμα 500 αγωνιστών από Λάκκους και Κίσαμο συγκέντρωσε αθόρυβα τίς παραμονές ο Παρθένιος Κελαιδής τους οποίους επαναστάτες κάλεσε να ορκιστούν και να ενταχθούν στο λεγόμενο πλέον * Κίνημα τής Κισάμου.* 
*ΠΡΩΤΟΥΡΓΟΣ* ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1866-69*
Αναγνωρίστηκε από τούς συμπολεμιστές του ως *πρωτουργός* τήης Επανάστασης. Όρκισε τούς Επαναστάτες, και ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης. Περιπλανήθηκε σέ όλη τ Κρήτη και ορεινά μέρη με τούς μαχόμενους επαναστάτες. Έλαβε μέρος σέ πολλές μάχες τόσο στα δυτικά, όσο και στα ανατολικά. Μεσολαβούσε στις διενέξεις μεταξύ των οπλαρχηγών. Ανέλαβε δε και επανειλημμένες αποστολές γιά συνάντηση με τίς Επιτροπές Βοήθειας στήν Αθήνα καί  στή Σύρο. Στό δέ τέλος  τού Αγώνα, παραμένοντας στήν Αθήνα από τόν Οκτώβρη τού 1868, υπήρξε υπεύθυνος εξουσιοδοτημένος για τη περίθαλψη καί εγκατάσταση τών Κρητών προσφύγων  στη Πρωτεύουσα και σέ άλλα  μέρη.
ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ-ΕΥΡΩΠΗ (1869-1893)
 Κατά τα χρόνια της Ιταλίας (1869-1893) εξάλλου, ο Παρθένιος Κελαιδής επιδόθηκε σέ έντονη διπλωματική δραστηριότητα, ενημερώνοντας με συνεχείς αναφορές και επαφές, Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις (κυρίως Ιταλίας, Αγγλίας, Γαλλίας) για το κρητικό ζήτημα. Είχε αναπτύξει με τό χάρισμα πού διέθετε, στενές  προσωπικές σχέσεις με σημαντικές προσωπικότητες όπως τόν γηραιό στρατηγό Γκαριμπάλντι, τον Ιταλό Βουλευτή Ρομπέρτο Γκάλι, τον Ιταλό Πρωθυπουργό Κρίσπι, οι οποίοι είχαν δεχτεί να γίνουν και μέλη τού Ιταλικού  Κομιτάτου για τήν Κρήτη, πού είχε ιδρύσει ο Παρθένιος. Ο Κρίσπι έφερε μάλιστα το κρητικό ζήτημα μέσα στήν Ιταλική Βουλή. Παράλληλα όπως φαίνεται από τήν αλληλογραφία του μέ οπλαρχηγούς και άλλους κρητικούς παράγοντες, ενίσχυε τον αγώνα τους από Ιταλία, με συνεχή χρηματική βοήθεια αλλά και μέ οπλισμό. Παρακολουθούσε στενά τον κλεφτοπόλεμο και τα κινήματα όπως εκείνο τού 1878. Καθώς επίσης από Ιταλία και Βιέννη προέβαινε σέ παρεμβάσεις καί διαβήματα, ενόψη σημαντικών Διασκέψεων, όπως εκείνες πού κατέληξαν στή *Συνθήκη του Βερολίνου (Ιούλιος1878) και στη  *Σύμβαση τής Χαλέπας* (Οκτώβριος 1878). Ενεργός δέ ήταν ο ρόλος του, σέ όλες τίς εναλλαγές στρατηγικής πού επέβαλαν οι περιστάσεις, με στόχο πότε τήν Ένωση και πότε την Αυτονομία, ανάλογα και με τη στάση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, κυρίως τής Βρετανίας. Μεγάλες  υπήρξαν και οι δωρεές του Παρθένιου Κελαιδή πρός τά σχολεία της Κρήτης και ιδιαίτερα των Σφακίων, ύστερα από την ευχέρεια πού διέθετε στο Λιβόρνο, ως διαχειριστής του μεγάλου κληροδοτήματος που του είχε εμπιστευτεί η οικογένεια τού πλούσιου Λευκάδιου λόγιου Σπυρίδωνος Ζαμπέλιου.
 ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Σέ ό,τι αφορά τα εκκλησιαστικά, ο Παρθένιος Κελαιδής είχε εργαστεί ενεργά για τη καταπολέμηση  τού προσηλυτισμού πού είχε εκδηλωθεί κατά τα χρόνια 1850-1860 στή Κρήτη από καθολικούς ιεραποστόλους. Εργάστηκε επίσης και για την ανασύσταση τής Επισκοπής Κισάμου  μεταβαίνοντας για τό σκοπό αυτό καί στη Κωνσταντινούπολη. Το ταξίδι του έφερε αποτέλεσμα και η Επισκοπή Κισάμου, επανιδρύθηκε 29 χρόνια μετά τή συγχώνευσή της μέ την Επισκοπή Κυδωνίας, (1831) και 39 χρόνια ύστερα από τον απαγχονισμό τού Επισκόπου Κισάμου Μελχισεδέκ. (1821) Κατά τό 1880 ο Παρθένιος εκλέγεται Επίσκοπος Κισάμου, εκλογή την οποία όμως δέν αποδέχεται, επειδή πιστεύει ότι μέ τήν παραμονή του στην Ιταλία, μπορεί να στηρίξει επωφελέστερα το κρητικό ζήτημα. Αγωνίστηκε επίσης, ώστε νά μή κλείσουν ορισμένες μονές Κρήτης, όπως είχε αποφασίσει ο Αρμοστής Πρίγκιπας Γεώργιος. Στο δε λεγόμενο Μητροπολιτικό θέμα, είχε πρωταγωνιστήσει ο Παρθένιος, ώστε η Εκκλησία της  Κρήτης, να μείνει υπό τη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ-ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ  ΜΕ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΓΕΩΡΓΙΟ-ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗ  ΣΥΡΟ (1905)
Με την επιστροφή του στην Ελλάδα ο Παρθένιος συνεργάζεται, παρεμβαίνει και συμβουλεύει  τη Μεταπολιτευτική  Κίνηση τού Μανούσου Κούνδουρου το 1895. Με τίς παρεμβάσεις του  δέ στις Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις, στους ναυάρχους, ιδιαίτερα τον Ιταλό Κανεβάρο στα Χανιά και  τον βασιλέα Γεώργιο καθώς και προς την ελληνική κυβέρνηση Ράλλη στήν Αθήνα, συμβάλλει  αποφασιστικά στην εγκαθίδρυση αυτονομίας στη Κρήτη ύστερα από τήν  Επανάσταση τού  1897 και τη κατοχή Ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Κατά τη περίοδο τής Κρητικής Πολιτείας στη συνέχεια διορίζεται ως εφημέριος τού Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου, μέ τον οποίον όμως σύντομα συγκρούεται, λόγω τής απολυταρχικής διακυβέρνησης τού Πρίγκιπα. Ο Γεώργιος ζήτησε από το Μητροπολίτη Ευμένιο, τον εγκλεισμό τού Παρθένιου στη Μονή τής μετάνοιάς του (Γωνιά). Αλλά με τη βοήθεια φίλων του, ο Παρθένιος διέφυγε στήν Αθήνα σέ σύντομο δέ διάστημα απεβίωσε στη Σύρο. (Αύγουστος 1905) με ανεκπλήρωτο το όνειρο τής Ένωσης. Σημειώνεται ότι ο Παρθένιος Κελαιδής στήριξε μέχρι τέλους τον Ελευθέριο Βενιζέλο στό κίνημα τού Θερίσου.
Γενικότερα, τό βιβλίο του Αιδεσιμολογιώτατου . Αρχιμανδρίτη Συμεών Αυγουστάκη , αποτελεί  μιά ζωντανή, αναλυτική, τεκμηριωμένη βιογραφία ενός γενναίου κληρικού αφιερωμένου στή Κρήτη και στην Εκκλησία. Αλλά αποτελεί και χρήσιμη επίσης για τον αναγνώστη, πυκνή,  επικαιροποιημένη, με πλούσια βιβλιογραφία και πηγές, αναδρομή στη κρητική Ιστορία ενός σχεδόν αιώνα.. Ρίχνει φώς δε και σέ ορισμένα κρίσιμα θέματα πού δεν είχαν προσεγγιστεί σέ βάθος και σέ έκταση μέχρι σήμερα από τους ιστορικούς.  Όπως π.χ. το θέμα τής διαμάχης μεταξύ Ενωτικών και  Αυτονομιστών στη Κρήτη, η οποία (διαμάχη) αποτέλεσε οπωσδήποτε αρνητικό και ανασταλτικό παράγοντα των κρητικών Επαναστάσεων.
Σημειώνεται ότι στους προλόγους τού βιβλίου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κισάμου καί Σελίνου κ.κ. Αμφιλόχιος χαιρετίζει την έκδοση υπογραμμίζοντας τή πολύπλευρη εθνική καί εκκλησιαστική προσφορά του Παρθένιου καθώς καί τή γενικότερη συμβολή τού Ορθόδοξου Κλήρου* για την επιτυχή  έκβαση τής  Ελευθερίας. " Ο Πρόεδρος εξάλλου καί Γενικός Διευθυντής τού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* κ. Νικόλαος Παπαδάκης στο χαιρετισμό του αναφέρεται στη πατριωτική δράση τού Παρθένιου, σέ όλα τα μέτωπα, υπενθυμίζοντας, ότι ο Παρθένιος * και μακριά από τή  Κρήτη διαδραμάτισε ρόλο Πρεσβευτή τής Επανάστασης του Θερίσου". Ο δέ Πρόεδρος τού Συλλόγου μελών Οικογένειας Κελαιδή, Εμμανουήλ Ν. Κελαιδής Πτέραρχος ε.α.. ευχαριστεί όλους τούς συντελεστές τής έκδοσης μέ πρώτον το συγγραφέα της. Εκφράζει δέ τήν υπερηφάνεια τής οικογένειας για τον βιογραφούμενο εκλεκτό ήρωα πρόγονό της. Αναφέρεται δέ και στις τιμητικές αφιερώσεις τού Συλλόγου προς τό Παρθένιο Κελαιδή, όπως δύο εκδόσεις μέχρι σήμερα και δύο προτομές τού Παρθένιου, μία στα Χανιά καί μία στ' Ασκύφου πού στήθηκαν με πρωτοβουλία του Συλλόγου. 
Κυριάκος Ροδουσάκης

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.