20 ΜΑΙΟΥ 1941: MΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΙ- 27 ΜΑΙΟΥ 1941 / 2 ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ ΣΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΙ

 Γράφει ο Κυριάκος Ροδουσάκης
Mέ την ευκαιρία τής Επετείου για τη Μάχη τής Κρήτης παρουσιάζουμε μια πολύ ζωηρή και παραστατική μαρτυρία από την έναρξη τής μάχης και των γερμανικών βομβαρδισμών στο Καστέλλι την 20ή Μαίου 1941, από τη περιγραφή διερχόμενου από το Καστέλλι ήδη από τα τέλη Απριλίου 1941 μαζί με τη σύζυγό του, Έλληνα αξιωματικού κατευθυνόμενου προς την Αίγυπτο, όπως μεταφέρεται στο βιβλίο με τη βιογραφία τού Στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη, πού εξέδωσε ο πρόσφατα εκλιπών υιός τού Στρατηγού, Ιωάννης- Μίνωας Τζανακάκης., καθηγητής. (*ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ-ΖΩΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ* Εκδόσεις ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ Αθήνα 2024) Στη συνέχεια παραθέτουμε 5 φωτογραφίες από τη μεταφορά, προσόρμιση και αποβίβαση στο Καστέλλι την 27η Μαίου, 2 γερμανικών αρμάτων πού μετέφεραν με φορτηγίδα από τον Πειραιά Γερμανοί αξιωματικοί, από το βιβλίο τού Γερμανού ναυτικού συγγραφέα PETERSCHENK ( *ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ 1941-1945* Εκδόσεις EUROBOOKS Aθήνα 2008).

Όπως γράφει ο  συγγραφέας Ιωάννης- Μίνως Τζανακάκης* ο συνταγματάρχης Α. Ρέντης (μάλλον  από τη γνωστή οικογένεια Ρέντη της Κορινθίας) περιγράφει λεπτομερώς (στα απομνημονεύματά του Ρέντη Α.Γ. *Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΟΛΓΟΘΑΝ. ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ* Αλεξάνδρεια 1952) τη διαφυγή του από την Αθήνα και μετάβαση σέ παραλία  τής Πελοποννήσου, από εκεί με πλοιάριο στη δυτική Κρήτη, και την άφιξή στην  κωμόπολη Καστέλι, της Επαρχίας Κισάμου, όπου είχε βρει φιλοξενία με τη σύζυγό του στη  φιλόξενη οικία του ιατρού Ηλία Μαργαρίτη.. 

Τίς μέρες εκείνες, τέλη Απριλίου, ο συνταγματάρχης Α. Ρέντης συναντάται με τον στρατηγό Εμμανουήλ Τζανακάκη, ο  οποίος την εποχή εκείνη διαμένει οικογενειακώς στο Δραπανιά, είχε δε μόλις λάβει τη πρόταση να ορκιστεί ως  Υπουργός Στρατιωτικών στη Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού. Ο συνταγματάρχης Ρέντης περιγράφει λεπτομερώς και τα γεγονότα τής  δολοφονίας του Στρατηγού και Διοικητού της V Μεραρχίας Κρητών Γ. Παπαστεργίου στο  Καστέλλι την 29η  Απριλίου 1941. 

Παρατίθενται κατωτέρω μέρη της περιγραφής του πού αφορούν γεγονότα από τη Μάχη, αλλά και εμπειρίες πού  αποτελούν παράδειγμα του τι  έζησαν και υπέφεραν πολλοί από εκείνους πού ακολούθησαν το δρόμο του, για να μην υποστούν τη γερμανική κατοχή και για να αγωνιστούν στο εξωτερικό με τις συμμαχικές δυνάμεις και την ελεύθερη Κυβέρνηση για την εν καιρώ απελευθέρωση τής πατρίδας μας από τον γερμανικό, ιταλικό και βουλγαρικό ζυγό τής εποχής εκείνης.

Ευρισκόμενος στο Καστέλι Κισάμου την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης, 20η Μαΐου,  αναφέρει: «Στας 6:30 το πρωί έτοιμοι προς αναχώρησιν, πίνουμε τον καφέ μας. Έξαφνα ηκούσθη βόμβος αεροπλάνων όχι συνήθης. Οι καμπάνες κτυπούν συναγερμόν και ο κόσμος τρέχει στα καταφύγια. Δεν επρόκειτο περί συνήθους επιδρομής 1 ή 2 αεροπλάνων, ως καθημερινώς σχεδόν συνέβαινε. Εμέτρησα το πρώτον κύμα, άνω των 50, και ηκολούθουν και άλλα. Αρχίζει κατ' αρχάς σφοδρός βομβαρδισμός της κωμοπόλεως και αμέσως ρίψεις αλεξιπτωτιστών εις τον ανατολικόν χώρον, μεταξύ Καστελιού και Δραπανιά.Το τάγμα Καστελιού διοικούμενον από τον Συν/χην Παπαδημητρόπουλον αποτελούμενον από νεοσυλλέκτους κατά το πλείστον Κορινθίους σπεύδει εις τον χώρον της πτώσεως, και τη συνδρομή των προστρεξάντων γενναίων χωρικών, εξεκαθάρισαν, εις διάστημα ολιγώτερον της μιας ώρας μέχρις ενός τους ριφθέντας αλεξιπτωτιστάς. Ο Ταγ/χης Κουρκούτης μου αφηγείται εν λεπτομέρεια τα της διεξαχθείσης μάχης.

Ερρίφθησαν εν συνόλω 92 αλεξιπτωτισταί, και εις ολιγώτερον της ώρας διάστημα, οι 85 εφονεύθησαν, και 7 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι τη επεμβάσει Νεοζηλανδού αξ/κού. Μου αναφέρει όμως συγχρόνως ότι ούτε έν φυσίγγιον υπάρχει εις το τάγμα, και αν ριφθούν και άλλοι αλεξιπτωτισταί, ασφαλώς θα επεκράτουν, ελλείψει πυρομαχικών (μας). Εγνώριζα ότι υπήρχε μεγάλη έλλειψις οπλισμού και πυρομαχικών, αλλ' όχι και μέχρι του σημείου οι

άνδρες των ταγμάτων νεοσυλλέκτων να έχουν ανά 10 φυσίγγια. Η πανωλεθρία αυτή ασφαλώς εγένετο αντιληπτή υπό των περιιπταμένων αεροπλάνων, και ουδεμία άλλη απόπειρα εγένετο ρίψεως.

    Από την κατεύθυνσιν του Μάλεμε ακούεται ο σάλος της διεξαγόμενης εκεί μάχης. Είναι το αεροδρόμιον, του οποίου υπεραμύνονται οι γενναίοι Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί αποτελεσματικώς. Εις την άμυνάν των αυτήν έχουν συμπαραστάτας το τάγμα Μουρνιών και τους γενναίους Κρήτας χωρικούς προξενούντας κυριολεκτικώς θραύσιν εις τας τάξεις των εισβολέων.

Είναι αφάνταστος η λύσσα με την οποίαν επολέμησαν οι άνθρωποι αυτοί υπεραμυνόμενοι της τιμής των και της ελευθερίας των, και αν υπέκυψαν, τούτο οφείλεται αποκλειστικώς εις την έλλειψιν πυρομαχικών.

    Ο Αντ/χης Σιραδάκης μάχεται εις τις Μουρνιές και επιφέρει πανωλεθρίαν εις τους Γερμανούς. Ο Κουρκούτης συνδέεται τηλ/κώς με τον Σιραδάκην και ζητεί αποστολήν πυρομαχικών. Ο Σιραδάκης υπόσχεται. Εις δευτέραν απόπειραν τηλ/κής συνεννοήσεως οι Μουρνιές δεν απαντούν και η υπόσχεσις πυρομαχικών έμεινεν ανεκτέλεστος. Δεν περιγράφεται η απογοήτευσις και η αγανάκτησις η οποία κατέλαβε τους πάντας και προ παντός τους γενναίους χωρικούς οι οποίοι διησθάνοντο την υποδούλωσιν.

    Εις την περιοχήν Καστελιού ευτυχώς δεν εγένετο άλλη απόπειρα, εξηκολούθησεν όμως ο άγριος βομβαρδισμός του αμάχου πληθυσμού, από χαμηλού δε ύψους επολυβολούσαν τα γυναικόπαιδα που είχον καταφύγει εις τους ελαιώνας. Το τάγμα απεσύρθη προς την ορεινήν περιοχήν. Δεν μου ήτο δυνατόν να το ακολουθήσω, γιατί έπρεπε να έχω μαζύ μου και την Βάσω και εφ' όσον το τάγμα εβάδιζε προς το άγνωστον, και ίσως την αιχμαλωσίαν, αποφασίζω να μείνω. Την επομένην, εκτός του βομβαρδισμού, ουδεμία άλλη ενέργεια εσημειώθη. Παραμένουμε εντός χαράδρας γιατί τα αεροπλάνα ανενόχλητα ίπτανται εις ύψος 50 μ. και πολυβολούν τα πάντα. Ο Νίκος Ξηρουχάκης γνώστης της περιοχής και όλων των καταφυγίων, προτείνει να καταφύγουμε εις την σπηλιά του Αγιάννη. Φθάνουμε κατάκοποι έπειτα από πορείαν 2 ωρών περίπου και ευρισκόμεθα εν πλήρη ασφαλεία.

Εκεί είχον καταφύγει και άλλαι οικογένειαι προ ημών, μας παραχωρούν υποχρεωτικότατα μια καλή θέσι. Πώς μπορούμε να ξεχάσουμε τη συμπάθεια που μας περιέβαλλον οι άνθρωποι αυτοί; Εν ριπή οφθαλμού μας έφτιασαν ένα αναπαυτικό κρεβάτι από χόρτα και αποκαμωμένοι επέσαμε να κοιμηθούμε, εάν επιτρέπεται η λέξις. Μαξιλάρια πέτρες το έδαφος υγρόν και από

πάνω έσταζαν οι σταλακτίτες.

  Δεν ξέρω πώς εξελίσσονται αι επιχειρήσεις εις το υπόλοιπον μέρος της Νήσου, όμως έχων υπ' όψιν μου την έλλειψιν πυρομαχικών και οπλισμού, και την επιμονήν των Γερμανών, οι οποίοι εχρησιμοποίησαν εκατοντάδας αεροπλάνων διά την μεταφοράν στρατευμάτων και υλικού, κατέληγον εις το συμπέρασμα ότι η ατυχής Νήσος θα υπέκυπτε.

  Την 4ην ημέραν (της Μάχης) τμήματα γερμανικού μηχανοκινήτου πεζικού εφάνησαν εκ των υψωμάτων του Δραπανιά και με μέτρα ασφαλείας προχωρούσαν καταστρέφοντες ό,τι εύρισκον εμπρός τους σμήνος δε αεροπλάνων εβομβάρδιζε συστηματικώς το Καστέλι. Αντελήφθησαν το σπήλαιον όπου πολλοί περίεργοι, παρά τας συστάσεις μας εβγήκαν εκ του εμφανούς παρακολουθούντες τας κινήσεις των Γερμανών, και τότε συνέβη εκείνο που εφοβούμην. Οι Γερμανοί αντιληφθέντες την παρουσίαν ατόμων εις το σπήλαιον, ήρχισαν να βάλλουν καταιγιστικώς με όλμους. Θα είχαμε δε να θρηνήσουμε πολλά θύματα, εάν η είσοδος του σπηλαίου δεν ήτο έκκεντρος προς τον άξονα βολής. Πρέπει να φύγουμε. Ο μόνος ο οποίος μπορούσε να μας βγάλη από το αδιέξοδον ήτο ο αγαπητός Νίκος Ξηρουχάκης.

Αποφασίζει να πάμε εις τα Λιμπινιανά». Ο Ρέντης συνεχίζει με λεπτομέρειες τα της πορείας τους πεζή από δύσβατα μονοπάτια, με στάσεις σε χωριά για ανάπαυση, ύπνο και φαγητό, και τελικά, αφού εξασφάλισαν ταυτότητες από γερμανικές αρχές με τα λεωφορεία της γραμμής από τη δυτική έφτασαν στη νοτιοανατολική Κρήτη, αναζητώντας τρόπο διαφυγής προς την Αίγυπτο. Όπως συνέβαινε σε τέτοιες περιπτώσεις από ερημικό όρμο με κατάλληλο καπετάνιο, τις αρχές Οκτωβρίου, επιβιβάστηκαν με τη σύζυγό του και άλλους 10 σε ψαρόβαρκα που έμπαζε νερά και τελικά μετά 5 περίπου μέρες έφτασαν στη Μάρσα Ματρούχ, κοντά σε βρετανικό στρατόπεδο, κι από εκεί, με τη φροντίδα Βρετανών αξιωματικών, στην Αλεξάνδρεια και τελικά στο Κάιρο. Για λίγες μέρες έδωσε εκεί πληροφορίες για την εν Κρήτη

κατάσταση σε Άγγλους του ναυτικού και της ξηράς. Με σχετικό διάταγμα ανεκλήθη στην υπηρεσία και ανέλαβε τα καθήκοντα που όρισε ο αρχιστράτηγος. 

2 γερμανικά άρματα στο Καστέλλι-27 Μαίου 1941
Όπως προαναφέραμε, με την ευκαιρία της Επετείου παρουσιάζουμε επίσης 5 φωτογραφίες που είχαν τραβήξει Γερμανοί στρατιωτικοί, σχετικά με τη μεταφορά, προσόρμιση και αποβίβαση στο Καστέλλι  δύο γερμανικών αρμάτων τύπου. PzKpfwII (panzer) την 27η Μαίου 1941. 

Ύστερα από εντολή τού Γερμανού Ναυάρχου Σούστερ, ο ανθυποπλοίαρχος Εμερσον. επιστράτευσε ένα πορθμείο-φορτηγίδα στον Πειραιά από όπου αναχώρησε στις 26 Μαίου 1941 με τα δύο άρματα. Την επομένη το πορθμείο-φορτηγίδα ρυμουλκούμενο από το ρυμουλκό *Κένταυρος* έφτασε στο Καστέλλι. Αφού διέλυσαν το εμπρόσθιο περιτείχισμα τού καταστρώματος τα άρματα μπόρεσαν να αποβιβαστούν στη ξηρά, στη περιοχή του Τελωνείου όπως διακρίνουμε και στις φωτογραφίες. 

Διακρίνεται και η εκκλησία τού Τιμίου Σταυρού στη παραλία

Τίς επόμενες 3 μέρες τα άρματα προωθήθηκαν προς το Ηράκλειο, ενισχύοντας ουσιαστικά κατά τίς μάχες τους, το 1ο και 2ο Γερμανικό Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών. 

Οι φωτογραφίες και οι παραπάνω σχετικές πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο τού Γερμανού ερευνητή των επιχειρήσεων στη θάλασσα κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο PETER SCHENKμέ τίτλο *ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ 1941-1945* Εκδόσεις *EUROBOOKS* (Ιπποκράτους 112. Μετάφραση Αθ. Κωνσταντίνου,) Αθήνα, 2008.