ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Τον Αύγουστο που μας πέρασε, συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από την εκδημία του καθηγητή-ακαδημαϊκού και πρώην Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνου Σβολόπουλου,(1938-2019) πολυγραφότατου, και εξαντλητικού αναλυτή όλων των περιόδων και ιστορικών ορόσημων του νέου Ελληνικού Κράτους.  Από το πλουσιότατο έργο του ευπατρίδη (για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν) και ακάματου εκείνου ιστορικού ερευνητή, κρίνεται σκόπιμο να σταθούμε σε δύο από τα πολλά βιβλία του. Το πρώτο, σημαντικό για την μεταβατική περίοδο της κρητικής ιστορίας, νεανικό βιβλίο του Κ. Σβολόπουλου: ( *Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΙΣΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΟΝ ΚΡΗΤΗΝ. 1900-1906*   Α έκδοση ΙΚΑΡΟΣ 1974 Αθήναι Β' Έκδοση ΙΚΑΡΟΣ και Εθνικό Ιδρυμα *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ * 2005 Αθήναι) και το δεύτερο βιβλίο λόγω κυρίως της πικρής Μνήμης του 1922. (* Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ. Κριτική επαναψηλάφιση*. Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ και Εθνικό Ίδρυμα *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* 2005 Αθήναι). 

Ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος και πραγματική αυθεντία για τα θέματα αυτά αγαπητός Νίκος Παπαδάκης (ύστερα από τη μακρόχρονη στράτευσή του, για τη δημιουργία και λάμψη τού ίδιου τού Ιδρύματος, όσο και για τη συγγραφή της μοναδικής βιογραφίας του Εθνάρχη, Ανθρώπου και Πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου- έργο ζωής του συγγραφέα και πολύτιμη προσφορά στην Ελληνική Ιστορία) προλογίζει, προσθέτοντας και το δικό του φως, τα δυο  αυτά βιβλία τού ακαδημαϊκού καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου.

            ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 

 Στο πρώτο βιβλίο επιχειρείται από το συγγραφέα η πρώτη συστηματική, επιστημονική  καταγραφή της αποφασιστικής αυτής φάσης τού κρητικού ζητήματος, με την αξιοποίηση του μέχρι τότε διάσπαρτου αρχειακού υλικού και παράθεση όλης της ραγδαίας αλληλουχίας των γεγονότων:  Από την πολιτική ρήξη Βενιζέλου-Πρίγκιπα Γεωργίου, τις άκαρπες κρούσεις του Πρίγκιπα στις Ευρωπαϊκές Αυλές, μέχρι την Επανάσταση και τελική επικράτηση του κινήματος τού Θερίσου, όπου εκδηλώθηκαν και οι πρώτοι επιτυχημένοι διπλωματικοί ελιγμοί τού Ελευθερίου Βενιζέλου με τούς Προξένους των Προστατίδων Δυνάμεων. Το περιεχόμενο του βιβλίου είχε προέλθει  από το Αρχείο του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, την ταξινόμηση του οποίου είχε αναλάβει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 60, ο νέος τότε επιστήμονας Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Περιείχε κυρίως την αλληλογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου με τον εκπρόσωπο τής Επανάστασης του Θερίσου στην Αθήνα, Κλέαρχο Μαρκαντωνάκη. Μεγάλη συνεισφορά τού βιβλίου αποτελούν και οι πληροφορίες  για τις σχετικές αντιδράσεις των Ευρωπαϊκών Προστατίδων Δυνάμεων στο κρητικό ζήτημα. Με όλη τη νεανική του ενέργεια, ο συγγραφέας είχε ερευνήσει επισταμένα, τα αρχεία των Υπουργείων Εξωτερικών και  Άμυνας κυρίως Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας και  Ιταλίας αλλά και του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, του Ιστορικού Αρχείου στα Χανιά, ιδιωτικά Αρχεία όπως του Μοάτσου, Φούμη και άλλων.

Ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος ασχολήθηκε εκτενέστατα στη συνέχεια με το μεταρρυθμιστικό έργο και την εξωτερική πολιτική τού Ελευθερίου Βενιζέλου, με βιβλία όπως τα *12 μελετήματα για τον Ελευθέριο Βενιζέλο* και *Σαράντα χρόνια από τον θάνατό του* όπως και μελέτες για τη Συνθήκη της Λωζάννης ή για το μεταρρυθμιστικό έργο 1928-32 για το Βαλκανικό Σύμφωνο ή  και με τη συμμετοχή σέ συλλογικά έργα όπως *Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Κύπρος*κ.ά. 

         

                   ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Στο δεύτερο βιβλίο, ο συγγραφέας ασχολείται με το πολυσυζητημένο θέμα της επέκτασης της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία, Με τα εργαλεία της ιστορικής επιστήμης, μελετά όλες τις πλευρές και απόψεις, ανατέμνει όλες τίς συμμαχικές συγκυρίες, καθώς και τις θέσεις και υπολογισμούς των Συμμάχων, που έδωσαν στην Ελλάδα τη συμμαχική εντολή για τη κατάληψη και διοίκηση του σαντζακίου της Σμύρνης. Αναφέρεται σέ όλους τούς κινδύνους που διέτρεχε ο ελληνικός πληθυσμός τής Μικράς Ασίας, ο οποίος είχε ανάγκη ασφαλούς προστασίας, ύστερα από τίς βιαιότητες καί τούς απειλητικούς σχεδιασμούς των Νεότουρκων. Γεγονός πού αποτελούσε το βασικό λόγο ανησυχίας της ελληνικής πλευράς και των σχετικών αποφάσεων Βενιζέλου. Αναλύει  ακριβώς τους οραματισμούς και σχεδιασμούς τού Ελευθερίου Βενιζέλου, και την αποτελεσματική εκ μέρους του προβολή των ελληνικών δικαίων όπως αναγνωρίστηκαν από τη Συνθήκη των Σεβρών. Εξετάζει ακόμη μια μια και όλες τις αντίθετες με την επέκταση ελληνικές και ξένες γνώμες και φόβους. Οι φόβοι αυτοί δεν επαληθεύτηκαν από την εξέλιξη των γεγονότων, όπως έδειξαν η υπεροχή και οι επιτυχίες τού Ελληνικού Στρατού, καθώς και η σταθερή στήριξη  των Συμμάχων Δυνάμεων. Τη  συμμαχική κάλυψη εξασφάλιζε η διπλωματική ικανότητα και το τεράστιο κύρος του Ελευθερίου Βενιζέλου, μέχρι την απροσδόκητη ήττα των εκλογών τής 1ης Νοεμβρίου 1920. Μετά την επιστροφή του *γερμανόφιλου* Κωνσταντίνου άρχισε η μεταστροφή των Συμμάχων. Κατά την αποχώρηση Βενιζέλου πάντως, τόσο οι καθαρά στρατιωτικοί, όσο και οι διπλωματικοί συσχετισμοί ήταν σαφώς υπέρ της Ελλάδας σύμφωνα με το συγγραφέα.

                           ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Παρόμοιες έγκυρες ιστορικές πραγματείες, όπως αυτή τού καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, θα αποτελέσουν ασφαλώς χρησιμότατη συνεισφορά στις σχετικές δημόσιες συζητήσεις που αναμένονται σε μεγάλη έκταση τον επόμενο χρόνο. Πολλοί καλούν για αναστοχασμό με την ευκαιρία των 100 χρόνων από την ήττα, όπως πράττουμε φέτος μετά τα 200 χρόνια από τη νίκη. Το έγκυρο ΒΗΜΑ έγραφε στο τελευταίο του φύλλο ότι πρέπει να συζητήσουμε σε βάθος σχετικά, τον επόμενο χρόνο Μνήμης. Είναι ενδεικτικό ότι έχουν αρχίσει ήδη να κυκλοφορούν και  σχετικά βιβλία, τα οποία μιλούν για το *λάθος* και τις *ευθύνες* του Ελευθερίου Βενιζέλου. (Π.χ. βλ. Παρουσίαση από Υφυπουργό Παιδείας Άγγελο Συρίγο στα ΝΕΑ 28/7/2021  τού βιβλίου Κώστα Σταματόπουλου *1922 ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ* Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ)  Αλλά και σε  προπερυσινή ημερίδα στις  Μουρνιές, του ίδιου του Ιδρύματος* ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* διαβάσαμε ότι ομιλητής, πρώην Υπουργός, ομίλησε μεν για τα επιτεύγματα του Ελευθερίου Βενιζέλου,* αλλά και για το  *λάθος* του στη Μικρά Ασία*. Είναι φανερό, ότι το Ίδρυμα Μελετών *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* θα πρέπει να παρέμβει ενεργά στην αναμενόμενη ζωηρή όπως διαφαίνεται, συζήτηση.. Είναι θετικό ότι ο Γενικός Διευθυντής του, Νίκος Παπαδάκης όπως μαρτυρεί ο πρόλογός του στο βιβλίο του καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, καθώς και το εκτεταμένο σχετικό κεφάλαιο στη βιογραφία τού Εθνάρχη, διαθέτει στέρεες, ιστορικά τεκμηριωμένες απόψεις, και σχετικές απαντήσεις για την απόφαση της επέκτασης της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία. Όπως ακόμη και για την ήττα του 1922, που συνέβη δύο χρόνια μετά την αποχώρηση και ερήμην του Αρχιτέκτονα της επέκτασης Ελευθερίου Βενιζέλου.

Κλείνοντας, ο καθηγητής-ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος έχει γράψει επίσης και για διάφορες ιστορικές περιόδους μετά την Ελληνική Ανεξαρτησία, όπως και για άλλες, πλην Ελευθερίου Βενιζέλου, ιστορικές πολιτικές προσωπικότητες τόσο του 19ου αιώνα (όπως των Ρήγα Φεραίου, Αλέξανδρου Υψηλάντη, Ιωάννη Καποδίστρια,  Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, Χαρίλαου Τρικούπη) όσο και του 20ού αιώνα (όπως Ιωάννου Μεταξά, Παναγιώτη Κανελλόπουλου και Κωνσταντίνου Καραμανλή,) έχει ερευνήσει συστηματικά και το Αρχείο Κωνσταντίνου Καραμανλή το οποίο δημοσίευσε σε μεγάλο αριθμό τόμων. Υπήρξε δε συνιδρυτής και Πρόεδρος του Ιδρύματος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ. Εκτός από τον θαυμασμό με τον όγκο και το βάθος του ιστορικού του έργου, ο ευπατρίδης καθηγητής,-ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος κατακτούσε πάντα τούς συνομιλητές και ακροατές του τόσο με την ευγένεια και προσήνειά του, όσο και με τη γενναιόδωρη φιλική του διάθεση. Το ίδιο γενναιόδωρη είναι και η σεβαστή σύζυγος του εκλιπόντος καθηγητή και ακαδημαϊκού, κορυφαία Κυρία του ελληνικού θεάτρου, κυρία Κατερίνα Χέλμη, ακριβή συνοδοιπόρος ενός μακροχρόνιου συζυγικού βίου, αφιερωμένου ταυτόχρονα στη θεραπεία Ιστορικής Επιστήμης και Θεατρικής Τέχνης.

*Κυριάκος Ροδουσάκης.

*Διπλωμάτης, διατέλεσε διευθυντής του Διπλωματικού Γραφείου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, πρέσβης της Ελλάδας στη Ρωσία, την Κύπρο και την Ιαπωνία, και διευθυντής της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών.