Ο ΜΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΣΧΑ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ

Tου Κυριάκου Ροδουσάκη

Πρέσβεως E.T

Πρώην Πρέσβεως της Ελλάδας στη Μόσχα (1994-1997)

Από το 1995 μέχρι τό 2000 Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής τού εμβληματικού Θεάτρου Μπολσόι στή Μόσχα είχε αναλάβει ο διάσημος χορευτής Βλαντιμίρ Βασίλιεφ (γεν. 1940 στη Μόσχα), ο οποίος υπήρξε και πρώτος χορευτής στο ρόλο τού Ζορμπά στο ομώνυμο μπαλέτο τού Μίκη Θεοδωράκη στην αρένα τής Βερόνας (1988) στην Αργεντινή και αλλού. Ο Βασίλιεφ αποτελεί για τούς Ρώσους ένα θρύλο τού ανδρικού χορού, στο ύψος του Νουρέγιεφ καί τού Μπαρίσνικοφ. Δεν έχει εμφανιστεί πολύ έξω από τη Ρωσία και δεν είναι το ίδιο γνωστός στο εξωτερικό, αλλά η ισότιμη καλλιτεχνική αξία του είναι αναμφισβήτητη. Είχε λάβει πρώτος και τη διάκριση του Καλύτερου χορευτή στον Κόσμο. Ο Βασίλιεφ ενσάρκωσε από την αρχή στο Μπολσόι το νέο ιδεώδες τού αρρενωπού χορευτή, ιδιαίτερα ονομαστός ως ιδανικός Σπάρτακος στο ομώνυμο μπαλέτο τού Χατσατουριάν μέ το φημισμένο άλμα του και τις χαρακτηριστικές στροφές του. Με τη κορυφαία επίσης χορεύτρια σύζυγό του Εκατερίνα Μαξίμοβα, πρώτη  χορεύτρια και εκείνη του Μπολσόι αποτέλεσαν για τριάντα χρόνια το μαγικό χορευτικό ζευγάρι του Μπολσόι σέ ιστορικούς χορευτικούς ρόλους.

Ο Βασίλιεφ, έτρεφε  απέραντο θαυμασμό και σεβασμό προς τον Μίκη Θεοδωράκη με τον οποίον είχαν μοιραστεί θριάμβους με το μπαλέτο* Ζορμπάς* στην αρένα τής Βερόνας με 18.000 θεατές και σέ άλλα θέατρα σέ Ευρώπη καί Αμερική.  .

ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΒΑΣΙΛΙΕΦ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΟΙ,
ΜΟΣΧΑ 1995-2000  
ΧΟΡΕΥΤΗΣ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΖΟΡΜΠΑ ΣΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΜΠΑΛΕΤΟ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

    ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΒΡΑΔΥΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗΣ ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ

    ΜΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

 Σέ διαδοχικές συζητήσεις μας με το Βασίλιεφ καταλήξαμε πώς σέ ένα κλασικό λυρικό θέατρο όπως το Μπολσόι θα άρμοζε μια βραδιά αφιερωμένη στη μεγάλη Ελληνίδα-ίνδαλμα Μαρία Κάλλας, η οποία είχε φανατικούς θαυμαστές και στη Ρωσία, όπως και παντού. Τελικά, κατά μια ανεπιθύμητη ασφαλώς σύμπτωση, η Τρίτη βράδυ 30ής Ιανουαρίου 1996 (ημερομηνία που έμελλε να σημαδευτεί από τη κρίση των Ιμίων)  προγραμματίστηκε καί αναγγέλθηκε  ως* βραδιά Κάλλας* στο Μπολσόι με οργάνωση τού Θεάτρου Μπολσόι και της Ελληνικής Πρεσβείας Μόσχας. Με δική του πρωτοβουλία ο Βασίλιεφ είπε να καλέσουμε και το Μίκη να διευθύνει ένα κομμάτι δικό του σέ ένα μέρος τής εκδήλωσης, όπως και έγινε. Ο Μίκης δέχτηκε και ήρθε μέ τή σύζυγό του Μυρτώ στη Μόσχα για την εκδήλωση.

                                   ΚΡΙΣΗ ΙΜΙΩΝ

 Όσο πλησίαζε πάντως η βραδιά της εκδήλωσης, είχαν αρχίσει δε και οι δοκιμές του Μίκη με τούς άλλους καλλιτέχνες, όπως και η οργάνωση τής δεξίωσης στην Πρεσβεία προς τιμήν του, τη παραμονή τής βραδιάς Κάλλας, τα νέφη τής κρίσης των Ιμίων πύκνωναν όπως και οι Τουρκικές προκλήσεις και απειλές. Το Υπουργείο από την Αθήνα είχε διαβιβάσει  ήδη εντολές στις Πρεσβείες για σχετικά επείγοντα διαβήματα προς τα ομόλογα Υπουργεία  Εξωτερικών. Από την Δευτέρα 29 και ιδιαίτερα Τρίτη 30 Ιανουαρίου πρωί έγιναν δύο διαβήματα από τον υπογράφοντα προς τούς αρμόδιους Ρώσους  Υφυπουργούς Εξωτερικών (τον ένα αρμόδιο για περιοχή Ελλάδας και τον άλλο για περιοχή Τουρκίας) με έγγραφα υπομνήματα που επεξηγούσαν την τουρκική πρόκληση και απειλή και με αίτημα για παρέμβαση και έκδοση σχετικής επίσημης ρωσικής δήλωσης. Στον μοσχοβίτικο τύπο και πρακτορεία δόθηκαν επίσης ανάλογα δελτία τύπου, έγιναν δε και προφορικές παρεμβάσεις προς γνωστούς δημοσιογράφους και επεξηγήσεις σχετικά με τις τουρκικές προκλήσεις.

ΛΑΜΠΡΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΛΥΡΙΚΕΣ ΦΩΝΕΣ ΜΠΟΛΣΟΙ- ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΦΙΝΑΛΕ ΜΕ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Η εκδήλωση πάντως -αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας-  το ίδιο βράδυ υπήρξε λαμπρή και άρτια οργανωμένη από τον Βασίλιεφ και τούς συνεργάτες του, ένα άψογο πραγματικά καί υψηλότατου επιπέδου αφιέρωμα  προς τη μεγάλη ντίβα. Το μεγαλύτερο μέρος κάλυψαν οι καλύτερες λυρικές γυναικείες φωνές τού Μπολσόι, κυρίως με άριες από το ρεπερτόριο της Μαρίας Κάλλας, όπως Νόρμα τού Μπελίνι,  Μήδεια τού Κερουμπίνι, Τόσκα τού Πουτσίνι, Τραβιάτα και Τροβατόρε του Βέρντι, Κάρμεν τού Μπιζέ κ.ά.. Το τελευταίο μέρος έκλεισε μέ την  θεαματική όπως πάντα διεύθυνση τού Μίκη Θεοδωράκη, κυρίαρχου με το ανάστημά του και τη κίνηση της μπαγκέτας του, μέσα στην ιστορική κατάμεστη  αίθουσα του Μπολσόι, με μια ημίωρη μελωδία ήρεμη, με ελεγειακή απόχρωση. Κατά την ώρα της εκτέλεσης τής συνθέσεως του Μίκη, ο Βασίλιεφ είχε σχεδιάσει και μια ταυτόχρονη χορογραφική παρουσία-παραπομπή στη ζωή τής Μαρίας Κάλλας. Την συναρπαστική πραγματικά  χορογραφική εκτέλεση, εναρμονισμένη με τούς αναβαθμούς της μουσικής τού διευθύνοντος συνθέτη, είχε αναθέσει ο Βασίλιεφ στήν πρώτη χορεύτρια τού Μπολσόι, μια εντυπωσιακή όμορφη χορεύτρια, ασυνήθιστα ψηλή, ο πατέρας τής οποίας υπήρξε διάσημος πρώτος χορευτής του Μπολσόι στα χρόνια του, όπως έλεγαν εκείνο το βράδυ. Οι κινήσεις της αποτύπωναν όλες τίς διακυμάνσεις τής ζωής της μεγάλης ντίβας, από το θρίαμβο και την αποθέωση, μέχρι το τέλος και τη τελική έκλειψη. Με το τέλος τής μελωδίας και το κλείσιμο τής εκδήλωσης, κατέβηκε αυτόματα η μορφή της Μαρίας Κάλλας από την κορυφή τής σκηνής πού ήταν αναρτημένη κατά τη διάρκεια τής εκδήλωσης και η χορεύτρια  πού μόλις είχε τελειώσει τη χορογραφική της εκτέλεση, άδραξε την εικόνα τής ντίβας και την ασπάστηκε. Το χειροκρότημα και οι εκδηλώσεις όλου τού θεάτρου υπήρξαν ενθουσιώδεις. Οι εκδηλώσεις θαυμασμού προς τον Μίκη φάνηκαν και κατά τη διάρκεια τής δεξίωσης πού ακολούθησε στο φουαγιέ τού θεάτρου, όπου παρευρίσκονταν προσκαλεσμένοι κορυφαίοι εκπρόσωποι τού πολιτικού, καλλιτεχνικού και διπλωματικού κόσμου της Ρωσικής Πρωτεύουσας. Η παρουσία τού Μίκη υπήρξε ασφαλώς ο βασικός συντελεστής τής λαμπρότητας και επιτυχίας τού μουσικού αφιερώματος προς τη Μαρία Κάλλας στο Μπολσόι. Το δε φωτεινό παγκόσμιο εκτόπισμα και των δύο μαζί- Μαρίας Κάλλας και Μίκη Θεοδωράκη- είχαν χαρίσει εκείνο το βράδυ, εξαιρετική πρόσθετη λάμψη στη διαχρονική ακτινοβολία τής Ελλάδας, σε ένα πολιτιστικό Κέντρο με υψηλό καλλιτεχνικό και αισθητικό κριτήριο όπως η Μόσχα, κατά την ώρα μάλιστα μας εθνικά κρίσιμης περίστασης.

                         ΕΠΙΣΗΜΗ ΡΩΣΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΙΜΙΑ

Την επομένη Τετάρτη 31 Ιανουαρίου το πρωί αναχώρησε ο Μίκης για την Αθήνα με τη σύζυγό του, στη συνέχεια δε τής αποφράδας εκείνης μέρας η κρίση έφτασε στο τραγικό αποκορύφωμά της. Η Τσιλέρ με τα Ίμια ανατίναζε το κλίμα *Μη Πολέμου* όπως λεγόταν τότε, πού είχαν καλλιεργήσει με τον Οζάλ από το 1988, οι Ανδρέας Παπανδρέου και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης στη συνέχεια, εξουδετέρωνε δε και όλες τις κινήσεις φιλίας μεταξύ των δύο λαών, ελληνικού και τουρκικού, όπως εκείνη τού Μίκη με τον Τούρκο μουσικό Λιβανελί.

Το Ρωσικό Υπουργείο των Εξωτερικών, ύστερα από τα στερεότυπα γνώριμα από τη σοβιετική εποχή ερωτήματα (*η κρίση δεν αφορά διαφορά μεταξύ συμμάχων νατοικών κρατών*?) δημοσίευσε τελικά μια άκρως ικανοποιητική για την ελληνική πλευρά δήλωση με σαφείς αιχμές κατά τής τουρκικής επιθετικότητας. Ακόμη και σήμερα θέλει να πιστεύει ο υπογράφων, ότι στην έκδοση της δήλωσης αυτής συνετέλεσε και η ατμόσφαιρα τής λαμπρής βραδιάς Κάλλας στο Μπολσόι με τη παρουσία και της δημοφιλούς ανέκαθεν στη Ρωσία προσωπικότητας του Μίκη Θεοδωράκη.

                        ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ ΑΡΓΟΤΕΡΑ.   

Ύστερα από μερικούς μήνες, ο Μίκης Θεοδωράκης ήρθε και πάλι στη Ρωσία μαζί με τη σύζυγό του Μυρτώ, στην Αγία Πετρούπολη αυτή τη φορά, για να ηχογραφήσει την Λειτουργία τού Ιωάννη Χρυσοστόμου με τη χορωδία τού θεάτρου Μαριίνσκι. Χωρίς υποχρεώσεις και εκδηλώσεις τώρα, με όλη την ατμόσφαιρα τής κοιτίδας τής Οκτωβριανής Επανάστασης με τίς σκιές του Μουσόργκσκι, του Σοστακόβιτς καί τού Ντοστογιέφσκι να πλανώνται στον ουρανό τής Αγίας Πετρούπολης, ο Μίκης με την ανεξάντλητη μνήμη του ξεδίπλωσε, πολλές από τίς αναμνήσεις του. Κυρίως από τα ταξίδια του στη Σοβιετική Ένωση για να συμφιλιώσει Ζαχαριαδικούς και αντιπάλους, όπως και στη Μόσχα με τον Γιάννη Ρίτσο το 1977 για να παρουσιάσει την Πρώτη Συμφωνία του, διηγούμενος και όλα τα παράλληλα ενδοκομματικά παρασκήνια τής περιόδου.

                                  ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ ΜΟΥΣΙΚΕΣ  

Από τα μουσικά περιέγραφε, μεταξύ άλλων τη συνεργασία με το Σεφέρη και τη περιέργεια και αρχική απορία τού σοβαρού Πρέσβη- Ποιητή για το πώς και σέ ποιο βαθμό αποδέχεται το κοινό τή μελοποιημένη ποίησή του και μάλιστα το κοινό των νυχτερινών κέντρων της Αθήνας, όπου *Το περιγιάλι το κρυφό* πάντως, ήταν ήδη στο στόμα όλων. Ο συνθέτης έφερε ο ίδιος τον έκπληκτο ποιητή στα νυχτερινά αυτά αθηναίικά κέντρα για να διαπιστώσει επί τόπου και να χαρεί πού τραγουδιέται η ποίησή του από το κόσμο. Αναφέρθηκε ακόμα στους Αμερικάνους του Χόλυγουντ και στις δελεαστικές προσφορές τους για συνεργασία με μεγάλα συμβόλαια και μόνιμη εγκατάσταση στην Αμερική ύστερα από τη καταπληκτική  επιτυχία τού Ζορμπά, προτάσεις τίς οποίες όμως απέρριψε ο Μίκης γιατί είχε αποφασίσει να επιστρέψει οριστικά στην Ελλάδα από το Παρίσι.. Μίλησε επίσης για τη μουσικότητα τού ρωσικού λαού με τίς ηλικιωμένες αλλά και νεότερες Ρωσίδες να ψάλλουν ομαδικά, όλες με δεύτερες και τρίτες φωνές με χορωδιακή αρμονία μέσα στις ρωσικές εκκλησίες

                                         ΚΡΗΤΙΚΗ ΡΙΖΑ.

Στις οικογενειακές καί κρητικές αναδρομές του εξάλλου, ιδιαίτερη ήταν η αναφορά τού Μίκη στον υπομονετικό αλλά καί φιλοσοφημένο κρητικό πατέρα του  Γεώργιο Θεοδωράκη, φύλακα άγγελο κατά τη περιπετειώδη πορεία τού επαναστάτη γιού του Μίκη. Μιλώντας με την ευκαιρία για τή δίχρονη νεανική παραμονή του στη Κρήτη 1949-50 μετά τη Μακρόνησο, ο Μίκης αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια ενός γάμου στο Κολυμπάρι Κισάμου, έξω από τα Χανιά, μέσα από τούς ρυθμούς τού συρτού και τού χορού τής νύφης όλη τη μέρα και όλο το βράδυ, θεμελίωσε ένα από τούς βασικούς πυλώνες (την κρητική ρίζα) της μουσικής του έμπνευσης. Αυτή η έμπνευση αποτυπώθηκε με τον* Χορό Χανιώτικο* για πιάνο και ορχήστρα με την Αλίκη Βατικιώτη στο πιάνο πρώτα στο Ωδείο Χανίων ήδη το 1951, με την ένταξη τού ίδιου χορού αργότερα το 1961 με λαϊκή ορχήστρα στη ταινία ΣΥΝΟΙΚΙΑ Τ' ΟΝΕΙΡΟ με τον Αλέκο Αλεξανδράκη να χορεύει τον κρητικό χορό. Ασφαλώς δε και με τη πληθωρική παρουσίαση τού κρητικού χορού από τον Αντονυ Κουήν στό θρυλικό ΖΟΡΜΠΑ τού Κακογιάννη αργότερα Η σύνδεση πάντως του μεγάλου συνθέτη με την Κρήτη δεν είχε σχέση μόνο με την ισχυρή έστω μουσική κρητική έμπνευση. Η συζήτηση πού έγινε τίς μέρες αυτές για την έγγραφη μάλιστα επιθυμία τού Οικουμενικού Μίκη να ταφεί στη Κρήτη, δείχνει πώς ο δεσμός του με τη πατρώα  Γη ήταν πολύ βαθύτερος, υπαρξιακός θα λέγαμε, καθώς συνδέεται ασφαλώς και με τούς αγαπημένους του γονείς καί αδελφό Γιάννη πού αναπαύονται στο γενέθλιο Γαλατά Χανίων

                        ΜΟΝΙΜΟ ΣΥΜΒΟΛΟ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΥΣΗ

 Προνομιακές πραγματικά είναι παρόμοιες στιγμές προσωπικής πνευματικής απόλαυσης  από την επαφή και συνομιλία με το πνεύμα μιας μοναδικής, ιστορικής, χαρισματικής Προσωπικότητας και Ιδιοφυίας, σμιλεμένης στο αμόνι της πάλης και τού αγώνα, πού κυριάρχησε για πολλές αδιάκοπες δεκαετίες στο πολιτικό, αγωνιστικό και πνευματικό προσκήνιο τής Χώρας. Οι ευτυχείς αυτές αναμνήσεις κάτω από τη φιλόξενη Ρωσική σκέπη,, 25 ήδη χρόνια πριν, ας αποτελέσουν σπονδή Μνήμης, Θαυμασμού και Τιμής προς τον αιώνιο Αγωνιστή και ανεπανάληπτο Δημιουργό Μίκη Θεοδωράκη, μόνιμο πλέον σύμβολο, παράδειγμα και έμπνευση και για τίς επερχόμενες γενιές Ελλήνων και για τούς καινούργιους αγώνες των νέων καιρών πού τούς περιμένουν.