ΑΝΤΩΝΗΣ Γ. ΜΠΑΣΑΚΗΣ (1885-1958)

Ο Ψαραντώνης του Πλατάνου με τα ζύγια (ζίλια) του.  

Γράφει ο Θανάσης Δεικτάκης στο βιβλίο του:

- Για τον γραφικό Ψαραντώνη έχω ασχοληθεί και στο βιβλίο μου “Γελάτε Κρητικά!" (Εκδ. 1994). Το “ψαριλίκι" το κληρονόμησε μιας και του άρεσε σε κάθε λέξη να βάζει σαν πρώτο συνθετικό το “ψαρό" (ψαρογάιδαρος, ψαρόψωμο, βάλε μια ψαροκρασιά, κ.λπ.). Οι παλιοί κάτοικοι του Πλατάνου Κισάμου διηγούνται πολλά από τα εύθυμα και αφελή καμώματά του και θα διηγούνται για πολλά χρόνια ακόμη. Μα και τώρα λίγα συμπληρωματικά γιατί εδώ θα ασχοληθούμε με τη μουσική τέχνη του. Πολύ φτωχός μα και αφελής, κουτοπόνηρος, γραφικός, παράξενος όλα τα συνδύαζε. Ταυτισμένος με τις βράκες και το ξέστρωτο γαϊδουράκι του. Με τα πανηγύρια για να διασκεδάζει και τις κηδείες για να τρώει και να παίρνει τα ρούχα των πεθαμένων. Κάποτε πήγε σε μια κηδεία. Τότε μοιράζανε σαρδέλλες. Μάλιστα θυμάμαι, άμα ήθελε να πειράξουνε κανένα γέρο του λέγανε: 

 - Σαρδέλλα γροικώ! Το έθιμο κράτησε μέχρι το 1975 περίπου. 

Ο Ψαραντώνης λοιπόν έμεινε από τους τελευταίους να συλλυπηθεί το γιο του νεκρού. Ο λόγος ήταν για να πάρει τα περισσεύματα. Ξετέλεψε κουτσοπίνοντας μ' ένα λιμάρι σαρδέλες στα χέρια του. Έδωσε το χέρι του και είπε: 

 - Ε, ε, καλά περάσαμε στην κηδεία του πατέρα σου. 

 Είχε γεράσει μα δε σκεφτόταν το θάνατο. Μετρούσε τους βρακοφόρους του χωριού του και λογάριαζε πως θ’ αποκτήσει ολωνών τα ρούχα και τα στιβάνια. Όλοι θα πρωταποθαίνανε! Και κάποιοι νεώτεροί του!  

Μα ας έρθουμε στη μουσική πλευρά του μακαρίτη. Ο Ψαραντώνης έπαιζε τα ζύγια! Έτσι τα ‘λεγε και κείνος και οι χωριανοί του. Ζύγια. Είναι τα ζίλια. Ανακάλυψα πως ανήκουν στα ιδιόφωνα παραδοσιακά όργανα. (Καθημερινή 18.1.98). Ζίλια=μεταλλικά κύμβαλα. Τα γράφω ζύγια γιατί δε μου πάει ζίλια! Όργανα ρυθμικής συνοδείας. Ο Ψαραντώνης τα έτριβε και τα χτυπούσε. Τα ανεβοκατέβαζε συνοδεύοντας το βιολί και το λαγούτο. Παθιαζότανε, τα ‘βάζε κοντά στ’ αυτιά του και τραγουδούσε. Τραγουδούσε ψιλά σαν να τσίριζε. Να θύμιζε κάπως το θρυλικό Τσέγκα; Δεν πιστεύω να πληρωνόταν. Του αρκούσε ένα καλό γεύμα στο γάμο μα και στο πανηγύρι. Ο συγχωριανός του ο Καρεφυλλομανώλης (1910- 1995) γνωστός και σημαντικός λαουτιέρης έλεγε πως συντονιζόταν απόλυτα στο ρυθμό των οργάνων..