200 ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ

Μετά το άδοξο τέλος της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη, και την παρολίγον εμφύλια σύρραξη, φαίνεται καθαρά οτι σημασία όπως και σήμερα παίζει το αρχηγιλίκι. Δυστυχώς η Κρήτη θα μπορούσε να είναι ελεύθερη απο τότε και αυτό φάνηκε τα πρώτα χρόνια όπου δεν υπήρχε αντίσταση απο τους Τούρκους. Όλα αυτά σήμερα που μας φαντάζουν λίγο άγνωστα κάποιοι προσπαθούν να τα εκμεταλλευτούν και να παρουσιάσουν οτι οι αγώνες και η θυσίες έγιναν μόνο απ αυτούς. Αντίθετα εμείς οι Κισαμίτες, τότε αλλά και τώρα, απλά ακολουθούμε και παρακολουθούμε τα γεγονότα και δεν παρεμβαίνουμε ενώ όπως φαίνεται υπάρχουν στοιχεία και θα μπορούσαμε να τα εκμεταλλευτούμε. 

Στο τέλος της ιστορίας του ο Γιάννη Ανδρουλάκης γράφει για αυτά τα γεγονότα που μας στέρησαν την ελευθερία το 1821 και ήρθε σχεδόν μετά από ένα αιώνα.

- Ύστερα από τις επιτυχίες των Τουρκοαιγυπτίων υπό τον Χουσεΐν, ούτε ο Αρμοστής Τομπάζης, αλλά ούτε οι Σφακιανοί, οι οποίοι πάντα μέχρι τότε ήταν οι μαχιμότεροι των Κρητών, ξεπέρασαν τις περιστάσεις.
Οι Σφακιανοί με τον Ρούσο Βουρδουμπά, στις κρίσιμες αυτές περιστάσεις προσπαθούσαν να διασφαλίσουν από τον Αρμοστή τα προνόμια, τα οποία είχαν αποσπάσει με αγώνες από τους κατά καιρούς κατακτητές, για να συνεχίσουν τον αγώνα. Ο Ρούσος Βουρδουμπάς απαιτούσε  την αρχιστρατηγία, άλλως απειλούσε, ότι η επαρχία του θα προσκυνούσε.
Δεν μπορούσαν να εννοήσουν οι Σφακιανοί, ότι τα προνόμια και η ατέλεια, καθώς και η φαινομενική αυτονομία σε τίποτε άλλο δεν αποσκοπούσε, παρά στη διάσπαση της ενότητας του Ελληνισμού, περί του οποίου δεσμού μέχρι τότε συγκεχυμένη εικόνα, όπως προκύπτει από τα γεγονότα, είχαν.

Εξ άλλου, και το ίδιο το πολίτευμα, που ψήφισαν στην Αρκούδαινα Ρεθύμνης, δεν επέτρεπε τουλάχιστον θεωρητικά την αφαίρεση αυτής της εξουσίας από τον Αρμοστή.
Ο Τομπάζης πάλι ήταν μεν καλοκάγαθος, αλλά παρέμενε ένας ναυτικός-έμπορος, ο οποίος πάνω στο ελαφρό καράβι του, κατά τον Γρηγ. Παπαδοπετράκη, διακινδύνευε επί του ασφαλούς. Δεν ήταν στην εμπειρία του η διεξαγωγή αγώνα στην στεριά. Δεν κατόρθωσε να συγκεντρώσει τις ελληνικές δυνάμεις όλης της Κρήτης αθρόες και να εξουδετερώσει σε δύσβατα μέρη τον αντίπαλο, εκεί, όπου ούτε το πυροβολικό, αλλά και το ιππικό θα μπορούσε να μην ήταν αποτελεσματικό.
Πέραν, όμως, από τις ευθύνες όλων στην Κρήτη, και η Κεντρική Διοίκηση της Ελλάδος δεν διέθετε ούτε πραότητα, αλλά ούτε και εθνική επάρκεια: από το 1823 έως το 1824 η Πελοπόννησος δεν είχε πειραχθεί από τους εχθρούς, όμως και ο Θ. Κολοκοτρώνης και οι νησιώτες προσπαθούσαν να αλληλοεξουδετερωθούν, και το ναυτικό της Ελλάδος είχε περιπέσει σε αδράνεια. Οι κινήσεις και οι παρασκευές του εθνικού στόλου είχαν φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο και οι ιδιωτικοί πόροι των νησιών είχαν εξαντληθεί.
Έτσι ανενόχλητα εκτελέστηκε η συμφωνία της αυτοκρατορίας με τον Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου για την υπαγωγή δηλαδή της Κρήτης στην κυριαρχία του δεύτερου.

Αν και νικούσαν λοιπόν οι Ελληνες στην Κρήτη αρκετές φορές τους Τούρκους δεν κατέστη δυνατόν να αξιοποιηθούν οι επιτυχίες τους.