Ο παραδοσιακός πολιτισμός, άγραφος στα χαρτιά, ριζωμένος όμως βαθιά μέσα στη λαϊκή παράδοση, μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, ως ιερή παρακαταθήκη με την καθημερινή πράξη μέσα στην οικογενειακή και την κοινωνική ζωή και έτσι κρατά την αδιάκοπη συνέχειά του, ως καθοριστικός τρόπος ζωής.
Η κραυγή που γροικάς δεν είναι δική σου. Δεν μιλάς εσύ. Μιλούν αρίφνητοι (αμέτρητοι) πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. .Πεθυμούν αρίφνητες γενιές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κείτουντε στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνέεις στο χνώτο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη και ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη».
Η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι παντού και πάντα η ίδια. Έχει την αρχή και την προέλευση της στον Αρχιερέα Χριστό, φέρει μαζί της την Αποστολική γνησιότητα και διαδοχή και κηρύσσοντας τις αιώνιες αλήθειες του Ευαγγελίου επιχειρεί τον εκπολιτισμό και καθαγιασμό των ανθρωπίνων γενεών δια μέσου των αιώνων. Στέκει ανάμεσα στην γη και στον ουρανό κι ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο, για να παίρνει απ΄εκείνο το φως και να το φέρνει στον κόσμο κι αντίστροφα πάλιν για να παίρνει από τον κόσμον τον πόνον και την αμαρτίαν και να τα εξαγνίζει στην μεγαλοσύνη του Θεού.
Η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι μεταφυσικόν λειτούργημα, είναι όμως κι ένα εγκόσμιο έργον, έργον που γίνεται ενεργείται σε χώρες και λαούς, σε πολιτισμούς και κοινωνίες ανθρώπων με μύριες τόσες αποχρώσεις.
Γι' αυτό ενώ από το ένα σκέλος της (το μεταφυσικό), η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι σταθερή και αναλλοίωτη από το άλλο, το εγκόσμιο και το ανθρώπινο, γίνεται μεταβλητή και προσαρμοσμένη ανάλογα με τις συνθήκες του τόπου και του χρόνου. Για αυτό κι απάνω δω στο ιστορικό και πολυβασανισμένο νησί της Κρήτης η Ιερωσύνη έχει βέβαια το γενικό Χριστιανικό Ορθόδοξο στιμόνι της, παρουσιάζει όμως και την "τοπική" παραλλαγή της που οφείλεται στις ιδιαίτερες του ιστορικές και γεωφυσικές ακόμη συνθήκες του τόπου.
Η Κρήτη και μετά τον εκχριστιανισμό της πέρασε πολλές περιπέτειες. Σκλαβώθηκε πολλές φορές κι ο λαός της βασανίστηκε, αγωνίστηκε κι αναστήθηκε μέσα από στις φλόγες, στο αίμα και στα κόκαλα του. Κι ο παπάς της Κρήτης στην Τριαδική του υπόσταση (Επίσκοπος, Πρεσβύτερος, Διάκονος) που εγνώριζε και γνωρίζει πάντα πως χρέος του Χριστιανού Ιερωμένου είναι "συγκακουχείσθαι τω λαώ του Θεού η πρόσκαιρον έχουν αμαρτίας απόλαυσιν" στάθηκε πάντα κοντά στον λαό της Κρήτης και έκαμε το ράσο σημαία και γιαταγάνι το Σταυρό του. Αν σκεφτούμε πως από τα δυο χιλιάδες περίπου χρόνια που αριθμεί ως και σήμερα η Χριστιανική μας Κρήτη τα εννιακόσια τα πέρασε σε σκλαβιά και πολέμους με τους Σαρακηνούς, τους Ενετούς τους Τούρκους και τελευταία με την Γερμανοιταλική κατοχή κι αν σκεφτούμε πως τους αγώνες αυτούς η Εκκλησία της Κρήτης πήγαινε πάντα μπροστά τότε μπορούμε να φανταστούμε τι ήταν αυτός ο Κρητικός Παπάς. Η ιστορία της Κρήτης, τα τραγούδια και τα μοιρολόγια της, είναι γεμάτα από κατορθώματα και θυσίες Ιερωμένων και η γη της Κρήτης είναι το ίδιο γεμάτη από Μνημεία και πράγματα που μιλάνε για τον Παπά της Κρήτης. Εδώ είναι ένα μοναστήρι που το κάψανε οι καλόγεροι του και το κάνανε πύργο με πολεμίστρες, εκεί είναι ένας πλάτανος που δεν μαδεί τον χειμώνα γιατί κρεμάσανε ένα Δεσπότη κι αλλού είναι ένας τοίχος με Σταυρούς γιατί εσφάξανε Παπάδες και Διάκους.
Εδώ ένα γούμενος σηκώνει την επανάσταση, εκεί ένας άλλος γίνεται αρχηγός και πληρεξούσιος της και αλλού Δεσποτάδες, Παπαδες, Καλογέροι πολεμάνε σκοτώνουν φυλακίζονται εξορίζονται και κρεμούνται "για την Ελευθερίαν και του "Χριστού την Πίστην την Αγίαν".
Και στον Καπετάν Παπά αυτόν την Κρήτης η Ιερωσύνη μοιράστηκε τουλάχιστον στο δεύτερο μέρος της- το ανθρώπινο- κι έσμιξε με την παλληκαριά και την λεβεντωσύνη της Κρήτης. Το "καλιμαύχιον" έγινε σκούφια και μαύρο κρουσωτό μαντύλι. Τα γένεια κόπηκαν στην παλιά δωρική και Καπετανίστικη φόρμα. Το αντερί έγινε σταυρωτή και πλειό κάτω η βράκα ή η γκυλότα κα τα στιβάνια για το λαγοπερπάτημα του πάνω στ' άγρια βουνά της Κρήτης. Κι απάνω σε αυτήν την λεβέντικη Κρητική φορεσιά τ' άρματα, τα πολυθρούλητα κρητικά άρματα: Τα φυσεκλίκια, οι μπιστόλες, οι σασοποί, τα μαρτίνια, οι γκράδες, το μαυρομάνικο μαχαίρι.
Και πίσω από την λεβέντικη την παλικαρίσια στολή η ψυχή της Κρήτης, η ψυχή των αντρειωμένων, η ψυχή του Διγενή, του Ιππότη, η ψυχή του μάρτυρα και του Απόστολου.
Ο Κρητικός παπάς δεν εδυσκολεύτηκε καθόλου να συνταιριάσει μέσα του με τον αντρειωμένο και τον Απόστολο, τον πολεμιστή και τον θυσιασμένο. Γιατί ένας αληθινός απόστολος έχει πάντα του μια ηρωική ψυχή, δεν φοβάται τον θάνατο και το αιώνιο δόγμα του "όλα ή τίποτα" μπορούσε τόσο εύκολα να γίνει το Κρητικό σύνθημα, "Ελευθερία ή Θάνατος".
Μα για να συμπληρώσουμε την εικόνα του Ιερωμένου που περιγράφουμε πρέπει να προσθέσουμε ακόμη πως ο Παπάς της Κρήτης, ο Καπετάν Παπάς είναι ένας ηθικός και σεμνός άνθρωπος. Η παλληκαριά στην Κρήτη συνδυάζεται πάντα με τον ιπποτισμόν και σεμνότητα. Και ο παπάς της Κρήτης έτσι είναι. Σεμνός, ολιγόλογος, σκεπτικός και συνετός στα λόγια και στα έργα του. Στην λειτουργία του και μπροστά στο θυσιαστήριο του Θεού είναι απλός και δωρικός, του λείπουν ..λαρυγγισμοί και τα θεατρικά καμώματα. Κι έξω πάλιν στο σπίτι του, στον δρόμο και στην παρέα του, είναι το ίδιο σοβαρός, αξιοπρεπείς και σεβάσμιος. Στο χωριό είναι κι ο ίδιος ένας καλός δουλευτής και συχνά τα κτήματα και τα χωράφια του είναι ..πρότυπο στην καλλιέργεια και στην νοικοκυροσύνη. Στους γάμους της Ενορίας του πηγαίνει μπροστά πάνω στ' άλογο και δίπλα στην ελληνική σημαία, συνοδεύει τον γαμβρό και την νύφη και στην βάπτιση το ίδιο κάθεται στο τραπέζι του συντέκνου και την "πρεπίζει" "τάβλα και την συντροφιά". Στις χαρές και στις γιορτές συχνά είναι ο πρώτος που αρχίζει το ριζίτικο τραγούδι και σέρνει τους σεμνούς και παλληκαρίσιους κρητικούς χορούς. Και στον θάνατο πάλι, πρώτος αυτός σκυφτός και θλιμμένος θρηνολογεί με τους ψαλμούς της εκκλησίας τον θάνατο των παλληκαριών και τα κηδεύει κάτω από τους ίσκιους των πρίνων και των κυπαρισσιών στα ιερά χώματα της Κρήτης. Έτσι στην εικόνα του παπά της Κρήτης συναντούμε περισσότερο το γνήσιο Κρητικό ανθρώπινο "αντρίστικο", όπως λέμε στην Κρήτη, τύπο και λιγότερο και λιγότερο προσποιητόν και "φαρισαϊκό" ιερωμένο. Κι αυτό νομίζω δεν είναι ελάττωμα για τον Ιερωμένο. Γιατί πρώτα πρέπει να ναι κανείς άνθρωπος και μετά "άγιος". Και κείνοι τάχα που δεν τους γνοιάζει καθόλου ο άνθρωπος και βιάζονται να παραστήσουν τους αγίους και τους υπερανθρώπους νομίζω πως κάνουν μόνο μια καρικατούρα και την αποστρέφονται σίγουρα κι ο Θεός κι οι άνθρωποι.
Έτσι ήταν περίπου ως τώρα ο Ιερωμένος της Κρήτης, ο Καπετάν Παπάς.
Όμως οι χρόνοι περνούν και οι καιροί αλλάζουν. Οι πόλεμοι περνούν κι αυτοί και λιγοστεύουν κι όπως σαν Χριστιανοί ελπίζουμε και προσδοκούμε γρήγορα θα εξαλειφθούν από την ιστορία του ανθρώπου. Οι κοινωνίες και οι άνθρωποι της εποχής μας μεταφέρουν τους αγώνες και τις μάχες των σε άλλα πεδία και χρειάζονται διαφορετικά άρματα. Το νου, τον λόγο, την επιστήμη, την εργασία και την καλή διάθεση.
Έτσι κι ο Ιερωμένος της Κρήτης προσαρμόζεται στις νέες αυτές συνθήκες και δημιουργεί ένα νέο τύπο, τον κοινωνικό Παπά που μεταφέρει την "Καπετανιά" του σε άλλα επίπεδα αγώνων και διακρίσεων. Είναι ο Παπάς που πρωτοστατεί σε κοινωνικά και πολιτιστικά έργα (παιδείας-φιλανθρωπίας) και δίνει ακόμα στην κοινωνία με την οικογένεια του (ο έγγαμος) και εκλεκτά στελέχη, παιδαγωγούς ιατρούς, αξιωματικούς κλπ.
Όμως ο Καπετάν Παπάς δεν έπαψε να ζει. Στα παλιά Κρητικά σπίτια και στους τοίχους σε κάδρα και παλιές φωτογραφίες, τον συναντούμε με τ' άρματα και τα διπλώματα της ανδρείας του. κι ανάμεσα στους πολλούς κρητικούς παπάδες που ζούνε ακόμη, μπορείς να συναντήσεις ιερωμένους που δεν έχουν ίσως τίποτα να καυχηθούν "για τον Χριστό' μιλούν όμως με περηφάνια και καμάρι για τις μάχες και τα κατορθώματα των πολέμων των. Και τις υπερβολές αυτές που στον Κρητικό παπά, ο πατριώτης κι ο παλληκαράς ξεπέρασαν ίσως το Χριστιανό και τον Απόστολο, νομίζω ότι μπορούμε να τις ερμηνεύσουμε και να τις δικαιολογήσουμε όταν σκεφτούμε τις ιστορικές μας περιπέτειες. Μην λησμονούμε άλλωστε πως στις μεγάλες και κρίσιμες στιγμές των λαών και των ατόμων δεν μπορούμε να τις μετρούμε με το μέτρο και το "κουμπάσο" μιας στενόψυχης φαρισαϊκής ηθικής. Οι άνθρωποι και οι λαοί που κάνουν μεγάλα και τολμηρά βήματα μπορεί κάπου κάπου να κρεμάσουν τα πόδια των και στον γκρεμό και μέσα στην ίδια την άβυσσο.
Και μεις θα ευχηθούμε όποια κι αν είναι από δω και πέρα η μοίρα της Κρήτης, να μη λείψει ποτέ από τις φλέβες της "ο Καπετάν παπάς" ο ιερωμένος εκείνος που θα χει μέσα στην ψυχή του την παλληκαριά της Κρήτης και την "δύναμη του Σταυρού" για να κτυπά όχι πλειά τους Σαρακηνούς και τους Τούρκους, μα να κτυπά τον πολυμήχανον εχθρόν της αμαρτίας και των κοινωνικών αδυναμιών.
+Ειρηναίος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.