Η επίσκεψη Λαβρόφ στην Αθήνα και το νήμα των παραδοσιακών φιλικών ελληνορωσικών σχέσεων

Του Κυριάκου Ροδουσάκη
Πρέσβυς ε.τ.
Τέως Πρέσβης της Ελλάδας στην Μόσχα
Με την ευκαιρία της επίσημης επίσκεψης τού Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα, πιστεύεται και ελπίζεται ότι μπορεί να επανασυνδεθεί το νήμα των παραδοσιακών φιλικών και ειλικρινών σχέσεων Ελλάδας – Ρωσίας, ύστερα από την τελευταία αμοιβαίως επιζήμια και ανώφελη στασιμότητα.
Η ανάγκη επανασύνδεσης είναι φανερή ειδικότερα μάλιστα στις μέρες μας, κατά τις οποίες εκτυλίσσονται ή διεκτραγωδούνται πλείστα γνωστά όσα, τόσο στο στενότερο γειτονικό ελληνικό χώρο, όσο και στο περιφερειακό περίγυρο.
Η Ρωσία ασφαλώς διαθέτει έγκυρη γνώση και γνώμη, καθώς  και πολύτιμη για την Ελλάδα πληροφόρηση σχετικά με όλα τα διαδραματιζόμενα στην Περιοχή π.χ. στην γειτονική  Λιβύη, την Συρία, ή στον φλεγόμενο θύλακα τού Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η Ρωσία είναι ασφαλώς εταίρος της Άγκυρας, συνεργαζόμενη, έστω με εγγενείς δυσκολίες, με την Τουρκία σε διάφορα πεδία, φροντίζοντας πάντως να υπογραμμίζει ότι δεν  απεμπολεί βασικές θέσεις της, άμεσα συνδεόμενες με τα εθνικά δίκαια και διεθνή κεκτημένα Ελλάδας και Κύπρου. 
Η αυτοπρόσωπη π.χ. από πλευράς τού κ. Σεργκέι Λαβρόφ, η επανεπιβεβαίωση της παραδοσιακής ρωσικής θέσης υπέρ τής πάγιας ρωσικής στήριξης των ψηφισμάτων τού ΟΗΕ για το Κυπριακό κατά την τελευταία επίσκεψη τού Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών στην Λευκωσία, αποτελεί ένα απτό παράδειγμα. Ας σημειωθεί με την ευκαιρία, ότι τα ψηφίσματα τού ΟΗΕ για το Κυπριακό έχουν διασωθεί, ύστερα από αποκλειστική ρωσική παρέμβαση σε κρίσιμες στιγμές, όταν ορισμένες φορές, "είχαν ξανατεθεί πάνω στο τραπέζι από την αρχή" όλα τα θέματα του Κυπριακού. Η πρόσφατη επίσημη επίσης κατηγορηματική ρωσική διακήρυξη για την, χωρίς όρους, θέση υπέρ τού κυριαρχικού δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ν μίλια, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, αποτελεί άλλο ένα δείγμα τής παγιότητας και σταθερότητας των ρωσικών θέσεων, ανεξάρτητα από την εκάστοτε συγκυρία και παρά την εύλογη ευαισθησία τής Ρωσίας για το συγκεκριμένο θέμα:
Την απρόσκοπτη δηλαδή ναυσιπλοΐα, κατά μήκος τής γραμμής, Μαύρη Θάλασσα, Στενά, Αιγαίο, Ανατ. Μεσόγειος κ.ο.κ. Ας σημειωθεί πάντως ότι και η Ελλάδα, και τούτο έχει δηλωθεί επίσημα επανειλημμένα, κατά τους σχεδιασμούς και τις διαπραγματεύσεις της με την Τουρκία λαμβάνει πάντα υπόψη της και την Ρωσική ευαισθησία για απρόσκοπτη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο.                                       
Με την αναβάθμιση των σχέσεων και την αποκατάσταση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και επαφών, η Αθήνα θα μπορέσει να ενημερώσει σε όλη την έκταση και να καταστήσει κοινωνό και την Μόσχα (ως Πρωτεύουσα παραδοσιακής φιλικής Χώρας, μόνιμου μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας και μέρους τής ίδιας Γεωγραφικής Περιοχής) όλων των σοβαρών και έντονων ελληνικών ανησυχιών και προβληματισμών, σχετικά με την τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως δε, σχετικά με το γιγαντιαίο και επιδεικτικό Εξοπλιστικό Πρόγραμμα τής Τουρκίας, θέμα όχι του απώτερου Μέλλοντος, που θα πρέπει να απασχολεί το σύνολο τουλάχιστον της Γειτονικής Περιοχής και όχι μόνο την Ελλάδα.
ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΓΙΑ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ
Η ελληνική πλευρά δείχνει ότι επιθυμεί την επανεκκίνηση των διμερών Ελληνο-Ρωσικών σχέσεων, με  όλη την παλαιότερη γνώριμη δυναμική τους, σε όλους τους τομείς, πτυχές και εκφάνσεις τους: Πολιτική, οικονομική, πολιτιστική, θρησκευτική. Αμέσως μετά την νέα μετασοβιετική εποχή (1989) οι Ελληνικές Κυβερνήσεις (κυρίως Κ. Μητσοτάκη, Ανδ. Παπανδρέου, Κ. Σημίτη, Κ. Καραμανλή ) ανέπτυξαν δυναμική και δημιουργική σχέση με την Μόσχα και καλλιέργησαν αμοιβαία επωφελείς σχέσεις σε τομείς όπως η ενέργεια, το εμπόριο, ο τουρισμός, οι πολιτιστικές ανταλλαγές και προώθηση της συνεργασίας μεταξύ ΕΕ αλλά ακόμη και ΝΑΤΟ με την Ρωσία. Ήδη από το 1995 ο τότε Υπουργός Εξωτερικών και μετέπειτα Πρόεδρος τής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας είχε συναντήσεις στην Αθήνα και την Μόσχα για θέματα συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, με τον Ρώσο ομόλογό του Αντρέι Κόζυρεφ.
Για συνεργασία με το ΝΑΤΟ είχαν οργανώσει ημερίδα στην Αθήνα οι αρμόδιες Διευθύνσεις των Υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Ρωσίας τον Απρίλιο τού 2007. Ορόσημο βέβαια απετέλεσε η υπογραφή τής "Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας μεταξύ των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των Κρατών Μελών τους αφενός, και τής Ρωσικής Ομοσπονδίας αφετέρου," στην Κέρκυρα στις 24 Ιουνίου 1994, παρουσία τού Προέδρου τής Ρωσικής Ομοσπονδίας Μπόρις Γιέλτσιν, του Πρωθυπουργού τής Ελλάδας Ανδρέα Παπανδρέου και αξιωματούχων τής Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η Συμφωνία  ήταν επίτευγμα της Ελληνικής Προεδρίας, του α εξαμήνου 1994, με βασικό αρχιτέκτονα τον τότε αρμόδιο Υφυπουργό Θεόδωρο Πάγκαλο και τούς συνεργάτες του, με πρώτο τον πρόωρα αδικοχαμένο Γιάννο Κρανιδιώτη. Η Συμφωνία αυτή συνεχίζει να αποτελεί και σήμερα την βάση των σχέσεων ΕΕ-Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Στις μέρες μας και μακριά από το πνεύμα ευφορίας εκείνης τής περιόδου, δεσπόζουν δυστυχώς τα σημαντικά εμπόδια και επιζήμια αποτελέσματα και για τις δυο πλευρές, πού έχουν επιφέρει οι κυρώσεις της ΕΕ εις βάρος τής Ρωσίας, κυρίως στον τομέα των εμπορικών ανταλλαγών, του Τουρισμού και της Ενέργειας. Οι κυρώσεις έχουν στερήσει την χώρα μας και από την παρουσία καλών και δοκιμασμένων φίλων της Ελλάδας,όπως η πρώην Πρέσβης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα Κυρία Βαλεντίνα Ματβιγένκο και ο πρώην Πρέσβης τής Ρωσίας στην Κύπρο, κ. Γκιόργκι Μουράτοφ. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει βέβαια και η παράλειψη ή η αδυναμία ελληνικής αντίδρασης στο πλαίσιο της ΕΕ, ειδικότερα σε περιπτώσεις όπως η μόλις προχθεσινή άμεση και με συνοπτικές διαδικασίες επιβολή νέων κοινοτικών κυρώσεων, εις βάρος Ρώσων αξιωματούχων και του Προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο, την ίδια στιγμή πού το αντίστοιχο ελληνικό και κυπριακό αίτημα επιβολής κοινοτικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας, αντιμετώπιζε τις γνωστές υπεκφυγές, στρεψοδικίες και αναβλητικότητα από τούς άλλους Εταίρους και την Προεδρία. Ανεξάρτητα από την αδυναμία της Ελληνικής πλευράς αξιοσημείωτη είναι και η αντίληψη της ΕΕ, και ιδιαίτερα της σημερινής Προεδρίας η οποία «βλέπει» πολιτικό πρόβλημα μόνο στο Μίνσκ και όχι και στην Άγκυρα, τις ίδιες ακριβώς μέρες, που τα άνθος των αξιωματικών της Τουρκικής πολεμικής αεροπορίας όδευε προς τις Τουρκικές φυλακές.
ΝΕΟΣ ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
 Είναι προφανές ότι τόσο η Ελλάδα, όσο και οι άλλες χώρες ζουν κάτω από το νέφος ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, ο οποίος υποτίθεται ότι θα εξέλιπε οριστικά το 1989, αλλά αναβίωσε και πάλι με αποκορύφωμα την Ουκρανική Κρίση τού 2014. Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί μέσα στις συμπληγάδες του νέου αυτού Ψυχρού Πολέμου. Θα ήταν ευχής έργον ασφαλώς αν θα μπορούσε μαζί με άλλους εταίρους και φίλους να συμβάλει στην εξάλειψη ή έστω στην εκτόνωσή του. Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από το ίδιο το ελληνικό παρελθόν. Το νέο Ελληνικό Κράτος γεννήθηκε μέσα από τούς αγώνες των Ελλήνων αλλά και από τους ανταγωνισμούς των Μεγάλων τής Εποχής και μέσα από μία διαχρονική Ευρωπαϊκή  ανησυχία για το ενδεχόμενο ρωσικής καθόδου στην ζεστή μεσογειακή θάλασσα. Οι Ελληνες ηγέτες και Κυβερνήσεις τού  νέου Ελληνικού Κράτους του 19ου αιώνα, αντιμετώπισαν κατά βάση με επιτυχία, αλλά και με απογοητεύσεις, όπως στον Κριμαϊκό Πόλεμο, τους ανταγωνισμούς αυτούς. Μέχρι ενωτική Οικουμενική  Κυβέρνηση, την επονομαζόμενη Κυβέρνηση των 5 Πρωθυπουργών σχημάτισαν (1877) υπό τον γηραιό ήρωα Κωνσταντίνο Κανάρη πριν από το Συνέδριο τού Βερολίνου (1878) για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του Ρωσοτουρκικού Πολέμου(1877) και την "Μεγάλη Βουλγαρία" της Συνθήκης  τού Αγίου Στεφάνου (1878). Με την συνδρομή της Αγγλίας επέτυχαν την προσάρτηση Θεσσαλίας και Επτανήσων.
Αλλά και μετά την τελευταία Μεταπολίτευση, τόσο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με τον Γεώργιο Ράλλη όσο και ο Ανδρέας Παπανδρέου προχώρησαν σε φιλικές και παραγωγικές σχέσεις με την Μόσχα μέσα στο αποκορύφωμα τού Ψυχρού Πολέμου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μάλιστα, με την "Πρωτοβουλία των Έξη", την αιρετική του στάση στα πλαίσια της Συμμαχίας, την ανάπτυξη σχέσεων και με άλλα κράτη τού Ανατολικού στρατοπέδου, ευνόητο ότι είχε προσεγγίσει στενότερα με την Ρωσία. Το 1979 υπογράφηκε στην Μόσχα η συμφωνία προθέσεως προμήθειας Ρωσικού αερίου από τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή και ανανεώθηκε το 1985 από τον Ανδρέα Παπανδρέου πάλι στην Μόσχα.
Την ψυχροπολεμική εκείνη περίοδο, σημαντική γέφυρα μεταξύ των δύο λαών, αποτέλεσε με την δράση του και τις πυκνές ανταλλαγές, και ο υψηλού κύρους Ελληνοσοβιετικός Σύνδεσμος, τις γραμμές του οποίου πλαισίωναν σοβαροί εκπρόσωποι τής Ελληνικής Διανόησης, της Εκκλησίας και των Επιχειρήσεων.
ΘΕΤΙΚΑ ΡΩΣΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ
 Παρά το αποθαρρυντικό αυτό σημερινό ευρωπαϊκό περιβάλλον, την ίδια αμοιβαία επιθυμία για μια νέα αρχή στις Ελληνορωσικές σχέσεις έχει σηματοδοτήσει και η Ρωσική πλευρά. Ήδη κατά την επίδοση  των διαπιστευτηρίων τής νέας Πρέσβειρας της Ελλάδας, Κατερίνας Νασίκα στην Μόσχα τον Δεκέμβριο 2019, ο Πρόεδρος Πούτιν επιφύλαξε εξαιρετικά φιλική υποδοχή στην νέα Πρέσβη και την Χώρα μας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ενισχύσεως και διευρύνσεως των  διμερών Ελληνορωσικών σχέσεων. Το επίσημο ρωσικό μήνυμα επίσης ύστερα από τον θάνατο τού ήρωα αγωνιστή Μανώλη Γλέζου, υπερέβαινε την σημασία και συμβολισμό ενός συνηθισμένου συλλυπητηρίου μηνύματος.
Η μόλις προχθεσινή επίσκεψη ακόμη τού Ρώσου Πρωθυπουργού κ. Μιχαήλ Μισούστιν στο Άγιον Όρος υπογραμμίζει και συμβολίζει την διαχρονική ευλάβεια και αφοσίωση με την οποία περιβάλλει το Αγιώνυμο Όρος, η παλλόμενη ορθόδοξη ρωσική ψυχή. Αξιοπαρατήρητος και όχι τυχαίος είναι και ο προχθεσινός ελλιμενισμός τού ρωσικού ανθυποβρυχιακού "ADMIRAL KULAKOV" στον Πειραιά, όπως και επίκαιρη αλλά και αιχμηρή υπόμνηση του Μηνύματος του Ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών για την καταβύθιση του Τουρκοαιγυπτιακού Στόλου στο Ναυαρίνο από τις 3 Δυνάμεις, με την ευκαιρία τής Επετείου της ομώνυμης Ναυμαχίας. (20 Οκτωβρίου 1827)
ΠΡΟΤΑΣΗ Κ. ΛΑΒΡΟΦ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΥΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ 1821
Θερμή υπήρξε και η υποδοχή τού Υπουργού Εξωτερικών κ. Ν. Δένδια από τον Ρώσο ομόλογό του κ. Σ. Λαβρόφ  κατά τήν επίσκεψη του κ. Υπουργού Εξωτερικών στην Ρωσική Πρωτεύουσα τον Μάρτιο. Επίσκεψη που ανταποδίδεται τώρα από τον κ. Λαβρόφ, ο οποίος πρότεινε ήδη στον κ. Δένδια, την οργάνωση κοινών ελληνορωσικών εορτασμών με την ευκαιρία της Πανηγυρικής Επετείου τής Επανάστασης 1821. Δεν θα μπορούσαμε πραγματικά να φανταστούμε εορτασμό της Μεγάλης αυτής Ελληνικής Επετείου, χωρίς την συμμετοχή της φίλης αυτής Χώρας, που κάτω από το "Ελληνικό Σχέδιο" της Μεγάλης Αικατερίνης φιλοξένησε χιλιάδες Ελληνες από τούς οποίους αναδείχτηκαν οι Φιλικοί, οι Πρίγκιπες αξιωματικοί, αγωνιστές και Ιερολοχίτες, φωτισμένοι διδάσκαλοι του Γένους, Ελληνες διπλωμάτες στο Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών οι οποίοι αποκάλυψαν με τις εκθέσεις τους τα δεινά του καταδυναστευόμενου Ελληνισμού αμέσως μετά την Επανάσταση, και από τούς κόλπους των οποίων προήλθε ο πρώτος μαρτυρικός Κυβερνήτης τής Ελλάδας. Επίσης είναι η Χώρα προέλευσης των Μεγάλων πατριωτών Ευεργετών του Έθνους ηπειρωτικής κυρίως καταγωγής.
Με πρωτοβουλία τού τότε (1995) Υπουργού Εξωτερικών και μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια βρέθηκαν και αναστηλώθηκαν από την Ελληνική Πρεσβεία Μόσχας, οι τάφοι με τα ονόματα των Μεγάλων αυτών Ηπειρωτών, Ευεργετών του Έθνους, στο παλαιό Κεντρικό Νεκροταφείο της Ρωσικής Πρωτεύουσας. Κάτω από την Ρωσική σημαία άνθισαν ακόμη και πρόκοψαν στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα οι νησιώτες Ελληνες ναυτικοί, οι κατοπινοί μπουρλοτιέρηδες του Αγώνα. Αλλά στην Ρωσία η Ελληνική Επανάσταση βρήκε και θερμούς φιλέλληνες, μέσα από τον κύκλο των λεγόμενων Δεκεμβριστών και τον
ποιητικό κύκλο του Πούσκιν που ύμνησαν τον Αγώνα των Ελλήνων και θρήνησαν για τις θυσίες τους, αλλά και για τον θάνατο του ποιητικού τους Ινδάλματος, του Λόρδου Βύρωνα, όπως μας τα παραδίδει στην πολύτιμη συλλογή της με της θαυμάσιες μεταφράσεις από Έλληνες έγκριτους μεταφραστές των Ρώσων αυτών φιλελλήνων ποιητών, η εξαίρετη Κυρία των Γραμμάτων κυρία Σόνια Ιλίνσκαγια (Σόνιας Ιλίσκαγια: « Η Ελληνική επανάσταση του 1821 στον καθρέφτη της Ρωσικής ποίησης» Εστία 2001. 

Ας μην λησμονούμε ακόμη, πώς με το Πρωτόκολλο τής Αγίας Πετρούπολης (4 Απριλίου 1826) σημειώθηκε και η πρώτη απόπειρα  αναγνώρισης τής Ελλάδας ως ανεξάρτητης οντότητας (Μεσολάβηση Ρωσίας-Αγγλίας μεταξύ Επαναστατημένων Ελλήνων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με σκοπό την ίδρυση ανεξάρτητου Κράτους) για να αναγνωριστεί αργότερα οριστικά και ολοκληρωτικά η ανεξαρτησία της με τα Πρωτόκολλα τού Λονδίνου της 3ης Μαρτίου τού 1830. Αυτονόητο είναι το ενδιαφέρον των πρακτικών αυτών των διαβουλεύσεων και των σχετικών διεργασιών και ανταγωνισμών των Δυνάμεων πού θα πρέπει να έρθουν στο φως με την ευκαιρία της Επετείου. Ανεκτίμητος είναι και ο σχετικός πλούτος των Ρωσικών Αρχείων πού θα πρέπει να διερευνηθούν επίσης με την ευκαιρία τής Επετείου, σχετικά με το Πρωτόκολλο της Αγίας Πετρούπολης, την Ναυμαχία του Ναυαρίνου τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1829, την «Συμφωνία της Αδριανούπολης 1829» και τις άλλες διαβουλεύσεις πού οδήγησαν στην επισφράγιση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας.

Εκτός όμως από την Ιστορία και το παρελθόν, με την αναβίωση των Ελληνορωσικών σχέσεων, θα έρθουν πάλι σε επαφή και σε κάθε είδους ανταλλαγές οι δύο Ορθόδοξοι Λαοί, Ελληνικός και Ρωσικός, με την αυθόρμητη και ανυπόκριτη φιλική τους διάθεση και αλληλοεκτίμηση. Όπως επίσης θα εμφανιστεί η πολυάριθμη και ανθούσα σήμερα  οικονομικά, Ελληνική Κοινότητα τής Ρωσίας, στα ίχνη των παλαιών κοινοτήτων πριν την Επανάσταση, πού μπορεί να αποτελέσει άλλη μία στέρεα γέφυρα μεταξύ των δύο Κρατών. Αυτά ακριβώς,- παραδοσιακοί δεσμοί μεταξύ Ρωσικού και Ελληνικού λαού καθώς και ο δυναμικός σημερινός Ελληνισμός της Ρωσίας είναι δύο συγκριτικά πλεονεκτήματα και πολύτιμα κεφάλαια. πού εμπλουτίζουν πάντα την μακρόχρονη Ελληνορωσική Σχέση.