ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΓΡΑΜΒΟΥΣΑΣ.

Το νησί της Γραμβούσας με το απάτητο κάστρο του στην κορυφή είναι ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ιστορίας του τόπου μας. Είναι κτισμένο από τους Βενετούς ανάμεσα στα 1579 με 1584 σε σχέδια και επίβλεψη του Latino Orsini (γνωστού και από άλλα φρούρια της Κρήτης) πάνω στις αρχές του σε εξέλιξη τότε προμαχωνικού συστήματος, προσαρμοσμένο πάνω στο απότομο έδαφος της νησίδας. Ο λόγος που κτίστηκε ήταν να προστατέψει το πρώτο σχετικά ασφαλές λιμάνι που συναντούσε κάποιος που ερχόταν από τα δυτικά και έπαιξε το ρόλο του στα χρόνια της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Παρέμεινε στα χέρια των Βενετών και μετά την κατάληψη της υπόλοιπης Κρήτης μαζί με τα φρούρια στις νησίδες Σούδα και Σπιναλόγκα και παραδόθηκε στους Τούρκους το 1692 μετά από προδοσία του Βενετού φρούραρχου. 

Το 1825 καταλήφθηκε από τους κρητικούς επαναστάτες, που εγκατέστησαν εκεί για ένα διάστημα την Επαναστατική Επιτροπή Κρήτης. Προκειμένου να συντηρηθούν στράφηκαν στην πειρατεία, αδιακρίτως εθνικότητας πλοίων, γεγονός που προκάλεσε την εκδίωξή τους το 1828 από τον αγγλικό και γαλλικό στόλο, με τη σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας και παρέμεινε την τουρκική κατοχή.
Σήμερα αποτελεί μαζί με την όμορφη παραλία του Μπάλου ένα από τους πιο επισκέψιμους τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης. Κάποιες προσπάθειες για οργάνωση του χώρου σε επισκέψιμο αρχαιολογικό, που ξεκίνησαν στη δεκαετία του 1990, προσέκρουσαν στις αντιδράσεις του τοπικού Δήμου. Με επίκληση του γεγονότος ότι η νησίδα είχε παραχωρηθεί σαν βοσκότοπος, ξεκίνησε ένα δικαστικό αγώνα και έτσι το νησί παρέμεινε στα χάλια του με το κάστρο να να ερειπώνεται, αφού ναυάγησαν προς όφελος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, των βοσκών και των "ιδιοκτητών" της, οι προσπάθειες του Υπουργείου Πολιτισμού να οργανώσει το χώρο και να ωφεληθεί και Ο Δήμος από την εκμετάλλευση του κυλικείου που κτίστηκε και παραμένει έκτοτε κλειστό.Ελπίζω κάποια στιγμή να αλλάξει η νοοτροπία αυτή και να αναδειχτεί ο τόπος όπως πρέπει. Κάτι καλό ακούγεται από το Δασαρχείο.

Φωτογραφίες από διαφάνειες του αρχείου μου (1987). Φαίνονται από ψηλά τα ερείπια πρόχειρων οικισμών από τα χρόνια της Επανάστασης, η βενετσιάνικη εκκλησία της Ευαγγελίστριας (η Παναγία η "Κλεφτρίνα" των "Γραμπουσιανών" το 1825) και η βενετσιάνικη πυριτιδαποθήκη που έγινε τζαμί με την προσθήκη τρούλου στην απότομη δυτική πλευρά.