ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΦΩΚΑ ΣΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ

Από την διπλωματική εργασία του Γιάννη Φαντάκη σχετικά με τα Βυζαντινά χωριά των επαρχιών Κισάμου και Σελίνου, που θεωρείτε πολύ πιθανόν να φτιάχτηκαν ή να εγκαταστάθηκαν στρατιώτες του Νικηφόρου Φωκά μετά την απελευθέρωση!!!!! της Κρήτης το 961μ.Χ. απο τους Σαρακηνούς.
Αρµενοχωριό: (βλ. χάρτη ) Οικισµός στην σηµερινή κοινότητα Σφακοπηγαδίου. Αναφέρεται στο Κατάστιχο των Φεούδων της Κισάµου τον 14ο αιώνα. Ίσως να πρόκειται γι αυτόν τον οικισµό που αναφέρεται και σε έγγραφο του νοταρίου P. Scardon του Χάνδακα το 1271. ∆εν είναι όµως βέβαιο ότι εννοείται το συγκεκριµένο χωριό ή άλλο µε ίδιο όνοµα. Με βάση την ετυµολογική ανάλυση του ονόµατος, θα µπορούσε να λεχθεί ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για εγκατάσταση Αρµενίων στρατιωτών του Νικηφόρου Φωκά µετά το 961. Παρόµοια τοπωνύµια είναι διάσπαρτα σ’ όλη την Κρήτη και παρέχουν µια σχετικά ασφαλή τοποθέτηση των οικισµών αυτών τουλάχιστον στην αρχή της δεύτερης βυζαντινής περιόδου της Κρήτης

Βουλγάρω: (βλ. χάρτη ) Χωριό που όπως δηλώνεται και απ’ την ονοµασία του, πιθανόν να κατοικήθηκε από Βούλγαρους στρατιώτες που έφερε µαζί του ο Νικηφόρος Φωκάς το 961.
116 Πάντως το χωριό συναντάται και στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρµας Κισάµου στις αρχές του 14ου αιώνα. Στην ίδια κοινότητα επίσης και κοντά στο εν λόγω χωριό βρίσκεται ο οικισµός Λατζιανά όπου υπήρχε και το µοναστικό κέντρο της Αγ. Βαρβάρας του οποίου ο µισοκατεστραµένος σταυροειδής εγγεγραµµένος ναός σώζει ελάχιστα λείψανα ωραίας ζωγραφικής που δείχνει σοβαρές επιδράσεις από το κέντρο. Αν και υποστηρίζεται ότι είναι κτίσµα του 14ου αιώνα, υπάρχει και η άποψη ότι ίσως πρόκειται για έργο των µέσων του 11ου αιώνα. Υπό αυτές τις συνθήκες η ύπαρξη του χωριού αυτού από τη βυζαντινή περίοδο φαίνεται σχεδόν βέβαιη. 

Τοπόλια : (βλ. χάρτη) Χωριό που αναφέρεται για πρώτη φορά σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256 µε το όνοµα Βopolia. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για παλαιότερο οικισµό. Μάλλον πρόκειται για εγκατάσταση Σλάβων στρατιωτών του Νικηφόρο Φωκά. Το όνοµα του οικισµού είναι σλαβικό και δηλώνει είδος λεύκας (τοπόλι). Παρόµοια τοπωνύµια υπάρχουν και σ’ άλλα µέρη της Ελλάδας, στην Ευρυτανία (Τοπολιανά), στην Αχαΐα (Τοπόλοβα) αλλά και στην Βουλγαρία όπουΤοπόλιτσα ονοµάζεται παραπόταµος του Έβρου. Το όνοµα αυτό πάντως συναντάται και στις τρεις ενετικές απογραφές µε το σηµερινό του όνοµα. Σύµφωνα µε τα στοιχεία αυτά πρόκειται για επίσης βυζαντινό οικισµό. ∆εν είναι άλλωστε τυχαίο ότι µόλις 3 χµ. παρακάτω βρίσκεται το χωριό Βουλγάρω όπου επίσης εικάζεται ότι πρόκειται για εγκατάσταση Βούλγαρων στρατιωτών του Φωκά. Στο ίδιο χωριό και στο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, έχουν ανακαλυφθεί νοµίσµατα και κεραµική της ρωµαϊκής περιόδου. Ίσως τούτο να δηλώνει ότι η θέση κατοικούνταν και πριν την δεύτερη βυζαντινή περίοδο. 

*Σκλαβοπούλα: τη 2) Παρά το γεγονός ότι αναφέρεται στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρµας Αρνάς των αρχών του 14ου αιώνα, ίσως να χρονολογείται πολύ παλαιότερα, δηλαδή να πρόκειται για εγκατάσταση  Σλάβων στρατιωτών του Νικηφόρου Φωκά (Σκλάβοι, όπως τους
αποκαλούσαν οι Βυζαντινοί).