ΑΙ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΙΩΝΑΣ

 Η μονή του Αγίου Ιωάννου βρίσκεται στο ακρωτήριο Ροδωπού στο μικρό οροπέδιο Γκιώνα. Μαζί με τη μονή του Πέτρου και Παύλου, λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, ήκμασαν κατά την όψιμη Ενετική κυριαρχία όπου μετά την άλωση της Κρήτης από τους Τούρκους, παραχωρήθηκαν στη μονή της Οδηγήτριας Γωνιάς, η οποία συγκέντρωσε πλήθος μικρών μοναστηριακών συγκροτημάτων ως μετόχια της.
Η μονή αναφέρεται στην απογραφή των ναών και μονών του έτους 1637 ως μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Χιονά (San Zuanne sto Chiona) της περιοχής Ροδωπού με ετήσια έσοδα εκατό υπέρπηρα και το οποίο είχε δηλώσει κάποιος ιερομόναχος με το όνομα Άνθιμος. Μια άλλη εκδοχή θέλει τη μονή ως «σκήτη» της μονής του Αγίου Παύλου.

Ο ναός κτίστηκε τον 16ο αιώνα ως μονόκλιτος και επεκτάθηκε σταδιακά σε δίκλιτο, παρόλο που έχουν εντοπιστεί αγγεία και νομίσματα του 12ου αιώνα σε μικρή στέρνα μέσα στο ναό. Το δεύτερο κλίτος να είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο και λειτουργείται μόνο στις 6 Δεκεμβρίου. Τριγύρω υπάρχουν ερείπια κτισμάτων από τα κελιά των μοναχών ενώ από δύο μυλόπετρες που υπάρχουν στο χώρο φαίνεται ότι λειτουργούσε ελαιοτριβείο. Το 1995, κατά τις εργασίες συντήρησης βρέθηκαν 7 τάφοι, κάτω από το δάπεδο, μάλλον ιερέων και μοναχών.

Για τον Άγιο Ιωάννη του Γκιώνα υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες, θρύλοι και διηγήσεις θαυμάτων που στερεώσανε τη πίστη του κόσμου. Γι' αυτό κάθε χρόνο, στις 29 Αυγούστου, στο πανηγύρι του Γκιώνα, συγκεντρώνονται χιλιάδες προσκυνητές από όλο το νησί που έρχονται να καταθέσουν τα τάματα τους και διαμένουν στα κελιά. Η λειτουργία της 29ης Αυγούστου στον Γκιώνα γίνεται πάντα τη νύχτα. Αρχίζει στις 2.00 π.μ. και τελειώνει περίπου στις 5.00 το πρωί.

Για τον πλάτανο που υπάρχει έξω από το ναό, ο μοναδικός ίσως σε όλο το Ακρωτήρι της Σπάθας, υπάρχει θρύλος που θέλει ένα καλόγερο του μοναστηριού να φέρνει ένα κλαδί πλατάνου από τα Νωπήγεια. Όταν γύρισε κουρασμένος από το δρόμο και τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, κάρφωσε το ραβδί στο χώμα λέγοντας: «αν είναι ο Άγιος θαυματουργός, ας φυτρώσει αυτό το ραβδί».
 ΠΗΓΗ: Γκιώνας, Τόπος περισυλλογής και προσευχής, έκδοση Ενορίας Αγίου Γεωργίου Ροδωπού, Ροδωπού 2011