Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΠΑΝΤΑΣ ΜΑΣ

 Η Φιλαρμονική της Κισάμου.
Γράφει η Ευτυχία Δεσποτάκη

Η αρχή της δεκαετίας του 1960 μας βρίσκει μαθητές των πρώτων τάξεων του εξαταξίου Γυμνασίου τότε, να ζούμε την εφηβεία μας, με όλους τους περιορισμούς και τις ελευθερίες της τότε εποχής, να πασχίζομε για μόρφωση, ονειρευόμενοι, ένα καλύτερο μέλλον. Η Κίσαμος, -το τότε ονομαζόμενο Καστέλλι- δήμος, παρά τον μικρό αριθμό κατοίκων, ειναι μια ημιαστική ή ημιαγροτική περιοχή, που περιέχει γεωργικές εκτάσεις με αμπέλια και ελιές, αλλά έχει και μια πλούσια αγορά με πολλά εμπορικά μαγαζιά στο κέντρο της παλιάς πόλης και μια μικροαστική κοινωνία με αρκετή εσωστρέφεια. Ήδη απο τις αρχές του 20ου αιώνα έχει δημοτικό σχολείο, οκτατάξιο Γυμνάσιο, και γύρω στο 50 αποκτά και δεύτερο δημοτικό  σχολείο. Επίσης απο πολύ παλιά είναι έδρα Επισκοπής, Μητρόπολης όπως λέγεται σήμερα. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια  βάση ύπαρξης και πνευματικής ζωής στον τόπο.
Αποτέλεσμα η δημιουργία τριών  συλλόγων, του Φιλολογικού συλλόγου «Κισαμικός», του Συλλόγου Γυναικών «Κοινωνική Πρόνοια» και του Αθλητικού συλλόγου «Κισαμικός».
Η κοινωνική ζωή είναι συνάρτηση των θρησκευτικών, εθνικών, οικογενειακών εορτών και γεγονότων.Παραδοσιακοί μουσικοί του βιολιού και του λαούτου κυρίως κάλυπταν τις μουσικές ανάγκες των εκδηλώσεων. Οι παρελάσεις των σχολείων μας κατά τις εθνικές γιορτές εκαλύπτοντο απο την σφυρίχτρα του δασκάλου και του γυμναστή,αρκετές φορές πάλι οι ίδιοι οι μαθητές τραγουδούσαν κάποιο εμβατήριο, παρελαύνοντας για να διατηρούν το σωστό βήματισμό. Λίγο αργότερα η παρέλαση υποστηριζόταν απο ένα  απλό  τύμπανο,όπου ένας μαθητής του  εξαταξίου Γυμνασίου είχε μάθει να παίζει με τη βοήθεια Γυμναστή. Η λιτάνευση της εικόνας του πολιούχου μας και η περιφορά του επιταφίου μας γινόταν μόνο με τις ψαλμωδίες των ιερέων και των ψαλτών μας, που όμως απο ό,τι θυμάμαι ήταν εκλεκτοί και διακεκριμένοι. Η επαφή μας με τη μουσική ήταν κάποια χορωδία  στο σχολείο,απο κάποιο δάσκαλο ή καθηγητή, που ήταν καλλίφωνος, χωρίς  όμως,ειδικότητα μουσικής. Η άλλη επαφή ήταν με το ραδιόφωνο - για όσους είχαν την τύχη να έχουν αυτό το μέσο- και κάποιοι άλλοι είχαν κάποιο πρόγονο που έπαιζε βιολί ή λαούτο.
Στην εποχή για την οποία μιλούμε, επίσκοπος στην Μητρόπολη μας είναι ο μακαριστός Ειρηναίος, ο οποίος παράλληλα με το θρησκευτικό έργο του, αναπτύσσει ένα μεγάλο ανθρωπιστικό έργο με ιδιαίτερο βάρος στην εκπαίδευση και ευρύτερα στην παιδεία, παράλληλα με τα σχολεία που λειτουργούν. Κύριο μέλημα του η στέγαση των παιδιών απο μακρινά χωριά που έρχονται στο Γυμνάσιο.

Επί των ημερών του κατά την εορτή του Αγίου  Σπυρίδωνος, πολιούχου της πόλης μας, προσκαλούσε απο τα Χανιά  την φιλαρμονική μπάντα της Ε΄μεραρχίας ή του ναυτικού για να συνοδεύσει με μουσική  την λιτάνευση της εικόνας σε όλη την αγορά. Ιδιαίτερη ήταν η αίγλη  που αποκτούσε όλη η τελετή. Στα μάτια μας δε και στα αυτιά μας ήταν κάτι το πρωτόγνωρο  και φαντασμαγορικό, καθώς περιστοιχίζαμε την εικόνα  όλα εμείς τα παιδιά των σχολείων, οι πρόσκοποι, και οι οδηγοί .
 Το 1962, ο Μακαριστός επίσκοπος Ειρηναίος, έχοντας την αγωνία για την πολιτιστική και πνευματική ανύψωση του τόπου και των ανθρώπων του και κυρίως των νέων παιδιών σκέπτεται την δημιουργία μιας φιλαρμονικής, μιας μπάντας  δικής μας, για τον τόπο μας. Σκοπός να αποκτήσουν οι νέοι μας νέα ακούσματα, να δουν νέα όργανα, να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο της μουσικής και να ζωντανεύουν και οι όποιες  εκδηλώσεις μας. Έτσι απευθυνόμενος και πάλι στην Μεραρχία ζητά ένα δάσκαλο της μουσικής στρατιωτικό που  να έρχεται απο τα Χανιά, αν είναι δυνατόν  κάποιες μέρες να διδάσκει τα παιδιά. Ευσεβάστως προς τον επίσκοπο, η Μεραρχία αποδέχεται και ορίζει υπεύθυνο τον αξιωματικό κ. Γομπάκη, ο οποίος αναλαμβάνει το όλο έργο, αρχίζοντας απο την οργάνωση της ομάδας των μικρών μουσικών.

Σε συνεργασία με τα σχολεία επιλέγονται μαθητές που εκδήλωσαν ενδιαφέρον, αγόρια, ηλικίας από 10 -17 ετών και με προτίμηση όσο το δυνατόν μικρότερα για να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη θητεία τους στη φιλαρμονκή. Όλη την ευθύνη και τα όποια έξοδα ανελάμβανε η  μητρόπολη γι αυτό και η μπάντα έφερε την επωνυμία «Η Μπάντα της μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου. Τούτο αποτελούσε μια εξαίρεση γιατί συνήθως την πρωτοβουλία και τη δημιουργία φιλαρμονικών παντού την είχαν ο στρατός και οι δήμοι. Να κάνομε μια παρένθεση για να σημειώσομε, ότι η μπάντα έλκει την καταγωγή απο την Ευρώπη την εποχή του Μεσαίωνα, είναι  ένα μουσικό σύνολο απο σάλπιγγες και κλαρίνα, αρχικά, και  είναι η επονομαζόμενη στρατιωτική φαμφάρα, η οποία σιγά-σιγά επεκτείνεται με περισσότερα όργανα. Στην Ελλάδα εμφανίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα,επηρεάζει την παραδοσιακή μουσική, καθώς νέα όργανα  προστίθενται. Το ρεπερτόριο είναι κυρίως εμβατήρια για εθνικές και θρησκευτικές γιορτές. Στη συνέχεια η μπάντα μπαίνει μέσα στην κοινωνία, καθώς κάθε Κυριακή έπαιζε διάφορα τραγούδια στις πλατείες για να διασκεδάσει τον κόσμο.
Με έξοδα, λοιπόν της μητρόπολης αγοράστηκαν τα πρώτα βασικά όργανα,πνευστά και κρουστά. Τρομπέτα, τρομπόνι, κλαρίνο,σαξόφωνο, κορνέτα  φλάουτο, γκράν κάσα, πιατίνια.
Για λόγους οικονομίας  επιστρατεύτηκαν και οι μηχανικοί της νεοιδρυθείσας Τεχνικής  Σχολής που με τις οδηγίες του Γερμανού μηχανικού  Κλάους κατεσκευάστηκαν απο υδροσωλήνες τα αναλόγια για τις παρτιτούρες, αλλά και μεταποιούσαν και το μεγάλο τύμπανο σε ντραμς,.. όταν έπρεπε να εκτελεσθεί ευρωπαϊκή μουσική, όπως μου  διηγείται  γελώντας παλιό μέλος  της ομάδας.
Τα μαθήματα κατά καιρούς γίνονται σε διάφορους χώρους,καθώς δεν υπήρχε μόνιμη στέγη για  μουσική. Οι μουσικοί μας είναι περιφερόμενοι. Στην αρχή  στο χώρο του τυπογραφείου, που η μητρόπολη είχε ιδρύσει για την έκδοση του περιοδικού «Χριστός και  Κόσμος»,όπου το σημερινό Φαλδάμειο, στη συνέχεια στις εγκαταστάσεις στην Τεχνική σχολή, ύστερα στην παρακείμενη στη μητρόπολη οικία Μπαξεβάνη,ενοικιασμένη απο τη μητρόπολη, και τέλος  κάτω απο το  ενοριακό κέντρο του Αγίου Σπυρίδωνος. .
Μέσα σε λίγο καιρό,απαστράπτοντα τα πελώρια όργανα  άρχισαν να ζωντανεύουν στα χέρια των μαθητών. Κάποιες φορές ήταν τόσο μικρόσωμοι οι μαθητές- επροτιμώντο μαθητές των τελευταίων τάξεων του δημοτικού και των πρώτων του Γυμνασίου- και τα όργανα δυσανάλογα μεγάλα που απορούσες πως θα τα καταφέρουν. Οι μαθητές  ενθουσιάζονται καθώς διαβάζουν ένα νέο κώδικα και μυούνται  στη μουσική. Το ρεπερτόριο τους, στην αρχή, είναι κάποια εμβατήρια, για να συνοδευσουν την παρέλαση, ο εθνικός μας ύμνος, το σιωπητήριο, για το διάστημα ενός λεπτού σιγή κατά την κατάθεση των στεφάνων, η μελωδία για τις λιτανεύσεις τα κάλαντα και παραδοσιακή χοροί. Ήδη ο χρόνος έχει προχωρήσει και πλησιάζει  η εθνική  μας  γιορτή ,  του  Ευαγγελισμού
Ήδη έχουν παραγγελθεί και οι στολές, τις οποίες ράβει δωρεάν ο κ. Αντώνης ο Κατσικανδαράκης, άριστος ράφτης της εποχής με ραφείο στην κεντρική αγορά του Καστελλιού.
Δε μπορείτε να φαντασθείτε την υπερηφάνεια των νεαρών μουσικών μας όταν φόρεσαν την ειδική στολή και τον θαυμασμό, εμάς των υπολοίπων παιδιών, αλλά και του κόσμου μπροστά στην εμφάνιση αυτού του συνόλου. 
Εκείνη τη στολή  με την πράσινη τσόχα, τα χρυσά κουμπιά και τα κίτρινα σιρίτια, αλλά και τα πράσινα καπέλλα που θύμιζαν το καπέλο του Ρομπέν, αλλά χωρίς φτερό. Κι εκείνος ο  αρχηγός με το μαγικό ραβδάκι που πήγαινε μπροστά....
Η φιλαρμονική μας είναι έτοιμη. Η 25 Μαρτίου έφτασε και η παρέλαση στο Καστέλλι θα γίνει πρώτη φορά με τη συνοδεία της  μουσικής. Τώρα  η αγωνία ότι θα χάσομε το βήμα μας έχει εκλείψει. Πρώτη απο τα τμήματα περνά η μπάντα μας.
Αντώνης Μαρεντάκης με την μπαγέτα του διευθύνει  πρώτος  και ακολουθούν Ανουσάκης  Μανώλης , Μαρακάκης, Μιχάλης, Καμηλάκης Γιάννης, Κοκκινάκης Γιώργος,τα αδελφια Χριστοδουλάκια, ο Γιώργος Χριστοδουλάκης, ο Σημαντηράκης Σπύρος, ο Γοναλάκης  Μιχάλης, ο Μπατσάκης Μανώλης, ο Σκουνάκης ο Αντώνης.
Η μικρή μας πόλη είχε αποκτήσει καινούριες φωνές, μουσικές φωνές, που τις άκουγες  και κάποιες ώρες συνήθως τα απογεύματα αργά  ή τα βραδάκια όλο και απο κάποια γειτονιά  να ακούγονται απο κάποια κορνέτα ή σάλπιγγα, καθώς κάποιο παιδί που έμενε εκεί έκανε πρόβα για να μάθει το μουσικό κομμάτι που είχαν στο μάθημα...κι ήταν τόσο γλυκιά αυτή η μελωδία, αν και αρκετές φορές τόσο  παράφωνη,μέχρι να καταφέρει το σωστό, αυτός που μελετούσε. 
Ωστόσο ο δάσκαλος της μουσικής αλλάζει συχνά. Ο επόμενος δάσκαλος είναι ο αξιωματικός κ. Κατσικάκης. Ο καινούριος δάσκαλος επεκτείνει το ρεπερτόριο και εισάγει τη διδασκαλία ευρωπαϊκής χορευτικής μουσικής. Έτσι τα παιδιά σιγά σιγά μαθαίνουν να παίζουν έντεχνα τραγούδια και Ευρωπαϊκούς χορούς  ταγκό και Βάλς, κάτι που τα ευχαρίστησε ιδιαίτερα και τους κινούσε και νέο ενδιαφέρον. Αλλά τώρα πλέον προσκαλούνται  να παίζουν σε διάφορες χοροεσπερίδες τόσο στο Καστέλλι,όσο και και σε διάφορα χωριά της Κισάμου και του  Σελίνου.Τον Κατσικάκη διαδέχεται ο αξιωματικός κ. Παπουτσάκης που και αυτός, αφού προσφέρει πολλά μετατίθεται.

Το 1972 η μπάντα  του Καστελλιού αποκτά ένα καινούριο δάσκαλο, μουσικό  μόνιμο αξιωματικό της Μεραρχίας  Χανίων.Είναι ο Σπύρος ο Κουτσογιαννάκης γέννημα θρέμμα  του τόπου μας, ο ίδιος παλιός μαθητής  της  μπάντας. Ο Σπύρος Κουτσογιαννάκης μικρό παιδί, καθώς έμενε κοντά στον Άγιο Σπυρίδωνα και άκουγε τα μεγαλύτερα παιδιά της μπάντας που έκαναν φασαρία  με τα όργανα εκεί κάτω απο το ενοριακό κέντρο που έκαναν μάθημα όλο και πήγαινε να βλέπει τι γίνεται  στο μαγικό αυτό κόσμο, που όλο και τον κέρδιζε. Ύστερα από λίγο γίνεται και αυτός μαθητής, με ξεχωριστό μεράκι για τη μουσική. Μεγαλώνοντας  και τελειώνοντας το σχολείο, κατά προτροπή του  μουσικού δασκάλου κ.  Παπουτσάκη υπηρετεί στο στρατό σαν μουσικός και στη συνέχεια παραμένει μόνιμος αξιωματικός της  μουσικής. Τύχη αγαθή  για τον τόπο μας. Ο Σπύρος αφοσιωμένος στη μουσική Τέχνη, ευγνώμων στον γενέθλιο τόπο και τις συνθήκες που του προσδιόρισε ο Θεός και η Τύχη θα αποτελέσει πλέον την ψυχή της Φιλαρμονικής της Κισάμου. Χάρη στο  Σπύρο η μουσική μας μπάντα δε διαλύθηκε ποτέ γιατί πάντα φρόντιζε να έχει προζύμι, μαθητών αλλά και ενηλίκων,επαγγελματιών, κάποιες φορές, και καλή συνεργασία με όλους. Η φιλαρμονική  πέρασε και δύσκολες μέρες. Καθώς δεν υπήρχε μόνιμος δάσκαλος, δεν υπήρχε μόνιμη στέγη, η αναχώρηση του μακαριστού Ειρηναίου στη  Γερμανία, η μη μόνιμη επιχορήγηση απο φορέα, ήταν  οι αιτίες. Αρχές του 80 ζήτησε ο Δήμος απο τον Ειρηναίο να του παραχωρήσει την μπάντα. Ο επίσκοπος  δεν είχε λόγους να αρνηθεί, αφού ο κύριος  σκοπός του είχε επιτευχθεί και ο σπόρος που είχε ρίξει έπιασε. Έκτοτε η μπάντα αρχίζει να αναφέρεται ως φιλαρμονική του Δήμου και  επαφίεται στην συνεργασία και τον πατριωτισμό των εκάστοτε δημάρχων. Αν σήμερα υπάρχει φιλαρμονική υπάρχει χάρη στο Σπύρο τον  Κουτσογιαννάκη που επί σαράντα επτά χρόνια δεν την εγκατέλειψε ποτέ, που δεν κουράστηκε να πηγαινοέρχεται απο τα Χανιά, ακόμα και δυο φορές την ημέρα, όταν οι συνθήκες το απαιτούσαν. Ούτε χρήματα υπολόγισε, ούτε κόπο ούτε χρόνο. Συνεργαζόμενος με τη μητρόπολη, με το Δήμο με τα σχολεία,ανανεώνει την μουσική ομάδα, δεκάδες παιδιά περνούν απο τα χέρια του και λαμβάνουν το δώρο της μουσικής, δωρεάν, όπως κι εκείνος δωρεάν έλαβε. Κοσμεί και υποστηρίζει όλες τις εκδηλώσεις. Παρελάσεις, στις εθνικές γιορτές, λαμπαδηφορίες τα βράδια των εθνικών εορτών, λιτάνευση των Αγίων, με κορυφαία του πολιούχου μας Αγίου Σπυρίδωνος και την περιφορά του Επιταφίου. Υποδοχές επισήμων, τελετές εγκαινίων, ναυτική εβδομάδα. Από τις κορυφαίες εκδηλώσεις  ήταν η    συμμετοχή  στις γυμναστικές επιδείξεις του 1974 στο Γυμνάσιο. Επίσης αξέχαστο μένει σε όλους μας, το Εωθινό κάθε αυγή των εθνικών εορτών, λίγο πριν να ξημερώσει που η μπάντα επαιάνιζε και συνόδευε το τραγούδι των παιδιών, «ξυπνάτε με το αγέρι της αυγής κι η μούσα μας χαρούμενη  προσμένει...». Με ιδιαίτερη χαρά μέχρι και σήμερα περιμένουμε την μπάντα για τα κάλαντα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς που  ξεκινώντας απο τη Μητρόπολη διασχίζει όλη την πόλη, ανταλλάσσοντας ευχές με τους ανθρώπους του τόπου. Εκατοντάδες εκδηλώσει συλλόγων όχι μόνο στην Κίσαμο, αλλά και στο σέλινο η μπάντα, κοσμεί και ζωντανεύει.
Ο Σπύρος δεν διδάσκει απλά, έχει μια ιδιαίτερη αγαπητή σχέση με τους μαθητές του και τους κάνει να αγαπήσουν τη μουσική,να αγαπήσουν το τραγούδι και να το μοιραστούν με τον κόσμο. Πολλά απο τα παιδιά της μπάντας,σταδιοδρόμησαν στη μουσική, φτιάχνοντας σχήματα μουσικά και παίζοντας επαγγελματικά. Αλλά ο Σπύρος δεν παίζει μόνο μουσική δεν  διδάσκει μόνο μουσική.Στα χρόνια της ωριμότητας ο Σπύρος συνθέτει συμφωνική  μουσική για πνευστά, και στόχος είναι η μπάντα μας να αποδίδει και συμφωνική μουσική. Παράλληλα η αγάπη του αυτή για τη μουσική τώρα  τον κάνει να ανοίξει και το κεφάλαιο της άλλης θαυμαστής μουσικής της  Βυζαντινής, απ όσο η σεμνότητα του με αφήνει να γνωρίζω. Εξ άλλου συζητώντας μαζί του έχεις τόσα να μάθεις για τα ωφελήματα της μουσικής που και μουσική να μη γνωρίζεις, σε κάνεις να ακούς παντού γύρω σου μουσική και αρμονία.
Η μπάντα, η Φιλαρμονική μας, και τα πρώτα ακούσματα απο αυτήν πέραν απο όλα τα παραπάνω αποτελεί μια γλυκιά ανάμνηση σε όλους εμάς τους μεγαλύτερους. Πολύ περισσότερο κατέχει χωριστή θέση στην καρδιά των πρώτων μαθητών και φυσικά και όσων ακολούθησαν. Οι πρώτοι μαθητές αρκετοί διακεκριμένοι στην κοινωνία μας, μεγάλοι πια,δεν έπαψαν ποτέ σε κάθε  ευκαιρία να παίζουν. Ένας απο αυτούς ο  άλλος Σπύρος, ο συντοπίτης μας ο Σπύρος ο Σημαντηράκης, απο τα πρώτα παιδιά της μπάντας του δημοτικού ακόμη,διακεκριμένος διδάκτορας της Ιατρικής στη Γερμανία σήμερα δεν εγκατέλειψε ποτέ την κορνέτα του, ούτε λόγω Γερμανίας, ούτε λόγω Ιατρικής. «Είναι η  ξεκούραση μου όταν σταματώ τη δουλειά μου», ομολογεί. Και πάντα μόλις επιστρέφει στην πατρίδα  θα βρει την ευκαιρία να συνομιλήσει μαζί μας και με την κορνέτα του όπως και τότε. 
Θεωρώ ότι σαν κοινωνία πρέπει να είμαστε ευγνώμονες προς όλους εκείνους τους μουσικούς δασκάλους που κάτω απο δύσκολες συνθήκες δούλεψαν, και οργάνωσαν το πρωτόγνωρο για μας μουσικό σύνολο. Μακαρίζομε τον αοίδιμο επίσκοπο Ειρηναίο και γι αυτή του την έμπνευση προσφοράς στον τόπο μας. Μακαρίζομε και όσους η τύχη επεφύλαξε να παίζουν μουσική σήμερα στο άλλο ημισφαίριο της ζωής. Τέλος πολλαπλά ευγνώμονες στο Σπύρο Κουτσογιαννάκη για την πολύχρονη προσφορά του στον τόπο μας, τη διδασκαλία της μουσικής  προς τα παιδιά, τα όμορφα ακούσματα που μας χάρισε και που ζωντανά τα ακούμε ακόμα  στα αυτιά μας σε ώρες αναπολήσεων έχομε να πούμε  αυτό που ο Χριστός είπε στους μαθητές του. «Υμείς έστε το άλας της γης..» Και ο Σπύρος με τη μπάντα υπήρξε το αλάτι που νοστίμευε την πόλη μας. Επίσης λέει ο Ευαγγελιστής. «‘Ος αν ποιήσει και διδάξει μέγας κληθήσεται». Και εμείς σαν κοινωνία καταθέτομε ότι ο Σπύρος  Κουτσογιαννάκης και «εδίδαξε και εποίησε».
Ευχή μας πολύχρονος, υγιής και ευτυχής,να συνεχίζει το έργο της μουσικής αρμονίας ....... επ΄αγαθώ της ψυχής της κοινωνίας.....