ΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΤΟΥ BASILICATA

Isola di Candia a' Creta. 1618

Σχετικά με την σύγχυση που εμφανίζεται μεταξύ ΒΑSILICATA και άλλων χαρτογράφων, θέμα στο οποίο αναφέρεται η προχθεσινή σχετική σου ανάρτηση, τούτο εξηγείται σύμφωνα με τους πιο έγκυρους μελετητές, απλώς από το γεγονός, της καθολικής αντιγραφής του BASILICATA από άλλους χαρτογράφους, χωρίς αναφορά στην αρχική πηγή. Ο BASILICATA σίγουρα είναι το πρωτότυπο, είναι το ορόσημο, είναι ο ογκόλιθος, αποτελεί το 'ποιοτικό άλμα' στην κρητική χαρτογραφία, όπως έχει γραφεί και ο πιο ακριβής και αναλυτικός χαρτογράφος τόσο των παραλίων, όσο και της κρητικής  ενδοχώρας. Είχε μείνει από τα νεανικά του χρόνια, στην Κρήτη, πάνω από σαράντα χρόνια, ως μηχανικός της Ενετικής Δημοκρατίας.
Είχε συνδεθεί και αγαπήσει το νησί, (ενώ οι περισσότεροι άλλοι εργάζονται στην Βενετία, Ολλανδία, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, κλπ χωρίς να έχουν έρθει στην Κρήτη), και γνώριζε από στεριά και θάλασσα κάθε πτυχή του εδάφους και κάθε πτύχωση παραλίας. Με τον BASILICATA πρώτη φορά οι χάρτες της Κρήτης αποδίδουν το πραγματικό σχήμα τής νήσου. 

Πλατανιάς Spiaggia all'Incontro di. S.Todoro.

Οι τέσσερις βασικές συλλογές χειρόγραφων χαρτών της Κρήτης του BASILICATA (1612, 1618/1619, 1629, 1637 και μια μικρότερη πού φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου,) εμπλουτίζονται  κάθε φορά με πληθώρα νέων τοπωνυμίων και πληροφοριών σχετιζόμενων και με την άμυνα του νησιού, εν όψη του επερχόμενου οθωμανικού κινδύνου. Η αίσθηση της προετοιμασίας αλλά και του φόβου για τον Μεγάλο Πόλεμο διατρέχει όλη την χαρτογραφία του  BASILICATA, σχεδιάζει και τον μικρότερο όρμο η αμυντική θέση. Το τελευταίο εξάλλου και πιο πλήρες χειρόγραφό του (1637) λίγο απέχει από τις πρώτες τουρκικές κατακτήσεις στην Κρήτη, (1645)
Οι χάρτες τού BASILICATA απετέλεσαν την βάση του έργου χαρτογράφων της Κρήτης όπως, ο Giorgio Corner, ο Ercole Nani, o Marco Boschini, o V. Coronellι και στην συνέχεια άλλων εκπροσώπων τής ευρωπαϊκής χαρτογραφίας, πέραν της ιταλικής.

Κόλπος Κισάμου Golfo, et Spiaggie del Chissamo

Όπως αναφέρει σχετικά με τον πληθωρικό και παραγωγικό χαράκτη Marco Boschini, ο Χρ. Ζαχαράκις στην έκδοσή του "ΚΡΗΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΘΕΣΙΣ" (Τέσσερις αιώνες έντυπης χαρτογραφίας της Κρήτης. Έκδοση "Μικρός Ναυτίλος" Ηράκλειο Κρήτης 2004) :*Το έργο τού Boschini αποτέλεσε τον πρώτο δίαυλο, μέσα από τον οποίο οι χειρόγραφοι και περιορισμένης κυκλοφορίας χάρτες της Κρήτης τού Basilicata (ο οποίος προόριζε τους χάρτες του αποκλειστικά για ορισμένους Ενετούς ευγενείς) πέρασαν στον χώρο της *μαζικής* διάδοσης της έντυπης χαρτογραφίας.

Κόλπος Κισάμου ίσως του Boschini

Και οι τέσσερις βασικοί χάρτες τού Boschini βασίζονται σαφέστατα  στην απεικόνιση της Κρήτης από τον Basilicata τού 1629. Έτσι η ακτογραμμή είναι σχεδόν πανομοιότυπη, η κάθετη αναγραφή των παράκτιων τοπωνυμίων επαναλαμβάνεται, ενώ τα 276, από τα 368 ονόματα στον χάρτη τού Basilicata και τα 357 στον χάρτη του Boschini, συμπίπτουν. Πολύ πιθανόν ο δεύτερος χάρτης στην χθεσινή ανάρτηση να είναι τού Boschini, ή κάποιου πάντως πού αντέγραφε τον Basilicata.
Σε ό,τι αφορά τις αντιγραφές αυτές, η καθηγήτρια Στέλλα Χρυσοχόου στο βιβλίο της "Ο ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ FRANCESCO BASILICATA ΣΤΗΝ ΓΕΝΝΑΔΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ" (Σύλλογος Φίλων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Αθήνα 2001) γράφει: Όλα τα στοιχεία επιβεβαιώνουν, κατά κάποιο τρόπο, την αντιγραφή των σχεδίων από τον ένα ή τον άλλο χαρτογράφο ή εκδότη εκείνη την εποχή, χωρίς την υποχρέωση αναφοράς των πηγών τους. Το έργο τού Basilicata  έμεινε στην αφάνεια για δυο περίπου αιώνες, ένας από τους λόγους, ότι τα έργα του δεν τυπώθηκαν ποτέ. Επί πλέον η πατρότητα των έργων του πέρασε αυτόματα στον Boschini. Το τέλος επίσης της βενετικής κυριαρχίας στην Κρήτη και η λήθη που κάλυψε τα πάντα για το χαμένο "Βασίλειο" μετά το 1669 ήταν γενικότερος λόγος της λήθης στην οποία περιέπεσε και ο BASILICATA μέχρι πού τον ανέσυρε την επιφάνεια ο Gerola στις αρχές, του περασμένου αιώνα.
Κατά την Σ. Χρυσοχόου σε ό,τι αφορά Κίσαμο και Γραμβούσα, οι
έντονες, λεπτομερείς,παραστατικές απεικονίσεις τού Βasilicata για τον Κόλπο της Κισάμου, και τα επανειλημμένα σχεδιάσματα της Γραμβούσας μαρτυρούν και αποδεικνύουν, την σημασία τού τόπου- εισόδου τής Κρήτης για την άμυνά της.
Πιο αναλυτικά η Βάσω-Δανέζη Λαμπρινού, επιμελήτρια (μαζί με τον
καθηγητή Ν. Παναγιωτάκη) της σημαντικής εκδόσεως BASILICATA Το
Βασίλειο τής Κρήτης. Cartae Regnum. Χάρτες του Βασιλείου.Βενετία 1618*( Έκδοση *Μικρός Ναυτίλος* Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηράκλειο 1994) γράφει για την πλούσια σχεδιαστική, χρωματική και ονοματολογική απεικόνιση της Κισάμου από τον Basilicata: Στο σχέδιο για την Κίσαμο, τα αναπεπταμένα ιστία μεγάλου στόλου πού πλησιάζει προς την ακτή σε διάταξη μάχης,αποκαλύπτει την ανησυχία του Basilicata για την ασφάλεια της περιοχής και την σημασία της για την άμυνα του "Βασιλείου".
Η Κίσαμος είναι και επί των ημερών του γονιμότατη, διαρρέεται από
ποταμούς και χειμάρρους και προ πάντων μπορεί να προσφέρει αγκυροβόλιο και ευκολίες αποβάσεως στις εχθρικές δυνάμεις. Για τούτο προφανώς και η χωρογραφία της είναι λεπτομερέστατη. Αποτυπώνεται η μορφολογία των ακτών, των μικρών λιμένων και των βραχονησίδων, καθώς και των νησίδων της άγριας ( salvaticae) και τής ήμερης (domestici) Γραμβούσας. Κατά τον Basilicata, οι δύο νησίδες θεωρούνται "Η αρχή του Βασιλείου". Στην μεγαλύτερη εξ αυτών εναποθέτει ο Basilicata τις ελπίδες του για τον ανεφοδιασμό του Βασιλείου και την αποστολή βοηθείας στο εσωτερικό του σε περίπτωση πολέμου. Ο λιμένας της κατά την εκτίμησή του, είναι ο σπουδαιότερος προμαχών του Βασιλείου.
Κυριακός Ροδουσάκης
πρέσβης