ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΠΑΘΑΣ

Στην απόλυτη ερημιά της Χερσονήσου Σπάθας, όπου τα μικρά μοναστήρια του Αγίου Ιωάννη στο Γκιώνα, του Αγίου Παύλου και του Αγίου Γεωργίου στις Μένιες, προκαλεί εντύπωση η καλή ποιότητα της ζωγραφικής, που δείχνει και το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των μοναχών. Και το πρώτο στρώμα του 14ου αιώνα στον αρχικό ναό και το δεύτερο του 15ου αιώνα στην επέκτασή του, είναι έργα ικανών ζωγράφων σε ένα επίπεδο ανώτερο από το μέσο της περιοχής των Χανίων.
Τα έργα αυτά ωστόσο, που έγιναν με τόσες δυσκολίες και ασφαλώς δαπάνες, δεν τα σεβάστηκαν οι διάφοροι, που κατά καιρούς έφταναν στον έρημο αυτό τόπο και φαίνεται πως το θεωρούσαν σαν μεγάλο κατόρθωμα, άξιο να το απαθανατίσουν πάνω στις τοιχογραφίες. Εξηνταέξι χαράγματα από τους τοίχους του μικρού ναού, αντιγράφει ο καθηγητής Δημήτρης Τσουγκαράκης, που μαζί με την Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη μας έδωσαν πέρυσι από τις εκδόσεις της Ακαδημίας Αθηνών το "Σύνταγμα (Corpus) Χαραγμάτων εκκλησιών και μονών της Κρήτης. Τα περισσότερα από οπουδήποτε αλλού. Γραμμένα στα Ελληνικά και κυρίως στα Λατινικά από διάφορους, αναφέρονται στην παρουσία τους εκεί είτε ως προσκυνητές, είτε ως λειτουργοί, είτε ως ναυαγοί, ή σφουγγαράδες. Πολλές οι πληροφορίες σε ονόματα, επαγγέλματα και περιστατικά ανάμεσα στο 1514 και το 1608 κάνουν το ναό ακόμη πιο σημαντικό, αλλά και μας καθησυχάζουν ότι δεν είμαστε μόνοι μας και ότι βανδαλισμοί γινόταν σε όλες τις εποχές. 

Μεταγράφω δυο χαρακτηριστικά χαράγματα, που περιέχονται στην πρώτη φωτογραφία, όπως ακριβώς είναι γραμμένα: " "Hic fuit antonio Gavalla de miser Zuane a di 17 Febrario 1591" (Εδώ βρέθηκε ο Αντώνιος Γαβαλάς γιός του κυρίου Ιωάννη στις 17 Φεβρουαρίου 1591) και "1553 εβρησκόμην/στον ναόν τον αγίων απο/στόλων Πέτρου και/ Παύλου ηθέλησα/εγώ Μανουήλ σκου/ταριότης δια να γρά/ψω".
Μιχάλης Ανδριανάκης