ΣΗΜΕΡΑ Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΟΙΚΤΟΣ....

ΦΑΛΑΣΑΡΝΑ
Η μελέτη ιστορικών και επιγραφικών μαρτυριών σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες ερευνητικές ανασκαφές στην περιοχή του αρχαίου λιμανιού της Φαλασάρνας, έχουν μέχρι σήμερα αποδώσει ικανά στοιχεία για την μερική αναπαράσταση της ιστορίας της ισχυρότερης, μετά την Κυδωνία, ναυτικής πόλης της δυτικής πλευράς του νησιού. Οι αρχαίοι γεωγράφοι την περιγράφουν ως μια πόλη με οχυρωμένο τεχνικό λιμένα και ναό αφιερωμένο στη Θεά Αρτέμιδα (Σκύλαξ περίπλους 47-Διον. Καλλιφώντις 118), ενώ το όνομα της αναφέρεται σε όλες τις γεωγραφικές πραγματείες της αρχαιότητας (Στράβων 474- Πτολεμαίος ΙΙΙ 15,2 –Σταδιασμός 336). Στην Κρήτη μόνο δυο πόλεις διέθεταν δαπανηρές λιμενικές εγκαταστάσεις, η Κυδωνία και η Φαλάσαρνα. Το λιμάνι της Κυδωνίας έχει καταστραφεί. 
Η προελληνική ονομασία τη θέσης, καθώς και τα διάσπαρτα προϊστορικά κατάλοιπα στη γύρω περιοχή, ενισχύουν την άποψη ότι κατοικήθηκε ήδη από την μινωική περίοδο. Η πόλη αισθάνθηκε την ανάγκη να ισχυροποιηθεί, κατασκευάζοντας περίτεχνα αρχιτεκτονικά έργα εντυπωσιακού μεγέθους, πιθανόν κατά το 335-325 π.Χ, όταν ο Μ. Αλέξανδρος εξαπλωνόταν στα εδάφη της Περσικής αυτοκρατορίας. Μνημειακές κατασκευές υψώθηκαν στην ακρόπολη της Φαλασάρνας πάνω στο φυσικά οχυρωμένο ακρωτήριο Κουτρί, όπως ο ναός της Αρτέμιδος- Δίκτυννας, δημόσια κτήρια, αμυντικά τείχη, πύργοι.
Η βάση του ακρωτηρίου ενισχύθηκε από μακρά οχυρωματικά τείχη μήκους 550 μέτρων κατά τόπους διπλά. Τα τείχη προεκτάθηκαν προς νότο περικλείοντας πιθανά μια προϋπάρχουσα λιμνοθάλασσα και δημιουργώντας ένα οχυρωμένο λιμάνι, που θεωρείτε αριστούργημα της αρχαίας ακτομηχανικής.
Δυο υποθαλάσσια ρήγματα τα οποία συγκλίνουν μεταξύ τους, δημιούργησαν την είσοδο του λιμανιού. Το σημείο της συμβολής των ρηγμάτων αποκόπηκε και λαξεύτηκε σχηματίζοντας τεχνικό κανάλι, δια μέσου του οποίου εισχώρησε η θάλασσα. Το άλλο τμήμα του, που βρισκόταν σε υψηλότερο επίπεδο, χρησιμοποιήθηκε ως τεχνητή δίαυλος γα την ανανέωση των υδάτων της λιμενολεκάνης και ως προστατευτική τάφρος των μακρών τειχών της πόλης.
Στα βόρεια του κυρίως λιμένα εντοπίστηκε δεύτερη τεχνική λεκάνη και θα πρέπει να σχετίζεται με τα ναυπηγεία της Φαλασάρνας, τα οποία όμως δεν έχουν ακόμα εντοπιστεί.
Η προκυμαία αποτελείτο από μεγάλους  παραλληλόγραμμους δόμους και ενδιάμεσους προβόλους, η απόληψη των οποίων κατέληγε σε κυκλικές δέστρες πλοίων.
Κοντά στα λατομεία της ακτής υπάρχει λαξευμένη στο βράχο ιχθυοδεξαμενή διαστάσεων 5Χ5 μ ενώ στο εσωτερικό της οδηγούμαστε με λαξευτές σκάλες. 
Συμπερασματικά οι καλοδουλεμένες οχυρώσεις της Φαλασάρνας μετέτρεψαν την πόλη σε μια κυρίαρχη ναυτική δύναμη στο δυτικό Αιγαίο για 3 αιώνες και ην κατέστησαν το μοναδικό ασφαλές λιμάνι προσέγγισης κατά μήκος θαλασσίου δρόμου 500 μιλίων μεταξύ Πελοποννήσου και βόρειας Αφρικής. Η μεγαλύτερη πηγή εφημερίας υπήρξε η ισχύς του στόλου της, η δεινή γνώση των ναυτικών θεμάτων και η δραστηριότητα των εμπόρων της, που συναλλάσσονταν με όλα τα βασίλεια του Ελληνιστικού κόσμου. Η επιδεξιότητα των ανδρών της κυρίως σε στρατιωτικά θέματα τους κάνει  να υπηρετούν σαν σύμβουλοι (μισθοφόροι) σε ανώτερα κλιμάκια των μεγάλων ελληνιστικών βασιλείων.
Παράλληλα ασκούσαν και πειρατεία αλλά και δουλεμπόριο. Αρχαίοι συγγραφείς όπως ο Πολύβιος (4.8-6.46-8.21), ο Στράβων (10.4- 19.9- 9.10) εξιστορούν τις κρητικές πειρατικές επιδρομές οι οποίες ήταν πολύ αποδοτικές κατά την διάρκεια του 3ου και 2ου αιώνα π.Χ. Ενεπίγραφη στήλη με ανάγλυφη παράσταση πλώρης πολεμικού πλοίου, παρουσιάζει την νύμφη Φαλασάρνη να συνοδεύεται από πλοίο, σύμβολο ισχύος της Φαλασάρνας. 
Η πόλης και τι λιμάνι πρέπει να καταστράφηκαν από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ κατά την διάρκεια της γνωστής εκστρατείας τους για την εκκαθάριση των πειρατών της μεσογείου. Η θέση εγκαταλείφτηκε και τα κτήρια κατέρρευσαν από τον καταστρεπτικό σεισμό που συνοδευόταν με τσουνάμι το 365 μ.Χ. Το λιμάνι σήμερα βρίσκεται 6,6 μέτρα πάνω από τη επιφάνεια της θάλασσας και το λιμάνι 100 μέτρα μέσα σε τόνους προσχώσεων που προκλήθηκαν από το τσουνάμι.
Ελπίδα Χατζηδάκη