ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΝΑΟ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ

Επετειακό αφιέρωμα της Δεσποτάκη Ευτυχίας
(Εκατό πενήντα χρόνια από την ανοικοδόμηση του)
Μέρος 2ο
ΕΔΩ το 1ο μέρος
Κατασκευάζονται οι πρώτες, χριστιανικές εκκλησίες επιμήκη οικοδομήματα οι λεγόμενες βασιλικές.
Στην Κίσαμο, στο παλιό Καστέλι υπήρχε τέτοια βασιλική της οποίας τα ερείπια δεν έχουν ανασκαφεί, οι πληροφορίες περιηγητών είναι ασαφείς, εν τούτοις οι αρχαιολόγοι προσδιορίζουν, ότι ο χώρος της ήταν απέναντι από το νυν επισκοπείο, και προς δυσμάς. Εξ άλλου έχομε πολλά δείγματα της Χριστιανικής Κισάμου, όπως το  κοιμητήριο προς δυσμάς και δίπλα από την ιδιοκτησία του κ. Ραισάκη.
Από τη βυζαντινή περίοδο η ευρύτερη περιοχή της Κισάμου έχει πολλά μνημεία, όπως ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, η γνωστή ροτόντα στο χωριό Επισκοπή, η Αγία Βαρβάρα στα Λατζιανά κ.α.
Κατά την περίοδο της Αραβοκρατίας η δραστηριότητα της εκκλησίας της Κρήτης περιορίζεται, έως και ανακόπτεται. Πιθανολογείται ότι τότε καταστράφηκε και η υπάρχουσα παλαιοχριστιανική βασιλική.

Η έδρα της επισκοπής μεταφέρεται από το Καστέλι στην Επισκοπή Κισάμου όπου και ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Παρατηρείται αποχριστιανισμός των κατοίκων μέχρι την περίοδο του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, περί το 860 και εξής, όπου φτάνει στην Κρήτη, απεσταλμένος από την πολιτική του αυτοκράτορα για τόνωση της πίστης ο Νίκων ο μετανοείτε και στην Κίσαμο ο Άι- κυρ- Γιάννης ο Ξένος, ο οποίος προσφέρει έργο σημαντικό πνευματικό και κοινωνικό μέσα στην Κίσαμο προάγει τον μοναχισμό, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή και είναι γνωστοί οι ναοί και τα μοναστήρια που έχει ανοικοδομήσει.
Μετά την άλωση της Κων/λης από τους Φράγκους το 1204 και την κατάληψη της Κρήτης από τους Βενετούς η εκκλησία Κρήτης Λατινοκρατείται, η Φραγκοκρατείται. Αυτή η περίοδος είναι σκληρότερη για τους ορθόδοξους Χριστιανούς και στην ιστορική πορεία αποδείχθηκε στυγνότερη και από την Τουρκοκρατία. Η επισκοπή της Κισάμου γίνεται λατινική με τοποτηρητή από την Κάντια. Όπως πληροφορούμαστε από τα αρχεία της Βενετίας έχει μια σειρά Λατίνους επισκόπους, περίπου τριάντα τον αριθμό, οι οποίοι συνήθως δε διαμένουν στην Κίσαμο, αλλά ως φεουδάρχες διοικούν και εισπράττουν και η εκκλησία και οι χριστιανοί περνούν δύσκολες ώρες. Τόσο οι Κρήτες χριστιανοί όσο και η ορθόδοξη εκκλησία χάνουν τα κτήματα τους, υφίστανται βαρύτατη φορολογία, ο κλήρος και η ορθόδοξη παράδοση περιφρονείται. Η εκκλησία στην ουσία διαλύεται.

το πρώτο φρούριο της πόλης

Εξαίρεση αποτέλεσε προς το επιεικέστερο η περίοδος που επίσκοπος Κισάμου είναι ο Παλαιόκαπας, Χανιώτης, ευγενής με σπουδές στην Πάδοβα ο μόνος ορθόδοξος, ουνίτης την ιδεολογία. Γονική την οποία κληροδότησε στην επισκοπή Κισάμου, υπό τον όρο με τα χρήματα να σπουδάζουν 16 Κρητικοί και οκτώ από την άλλη Ελλάδα στην Πάδοβα. Είχε τεράστια περιουσία.
Οι Βενετοί ανοικοδομούν σε όλες τις πόλεις φρούρια, καστέλια όπως και στην Κίσαμο, το Καστέλι εξ ου και το όνομα της πόλης μέχρι πρότινος. Και σε αυτό  το φρούριο, του οποίου σπαράγματα και σε κακή κατάσταση σώζονται σήμερα αναφερθήκαμε προηγουμένως ομιλούντες για εγκληματική
καταστροφή. Μέσα λοιπόν, σε αυτό το Καστέλι υπάρχουν 7 πέτρινες εκκλησίες, που εξυπηρετούσαν και τα δύο δόγματα και το ορθόδοξο και το καθολικό.
Μετά το 1660 και την παράδοση της Κρήτης από τους Βενετούς στους Τούρκους, οι Τούρκοι επεκτείνουν το φρούριο, με νέο περίβολο, που στα τούρκικα πλέον λέγεται Ιτς Καλέ, και στην ομιλούμενη  θα παραμείνει για μας ο Καλές. Οι εκκλησίες αυτές περιλαμβάνονται μέσα και έξω από τον Καλέ. Σε μία από αυτές προστίθεται μιναρές και μετατρέπεται σε τζαμί. Ήταν ναός της Αγ. Τριάδας στην αρχή της οδού Αρετά, ανάμεσα στα σπίτια Παπαδάκη και Νικηφοράκη, όπου και υπάρχει ένα μικρό εικονοστάσι. Παρατηρείται ότι σε τόπους που η παράδοση αναφέρει ότι υπήρχε εκκλησία αλλά καταστράφηκε, οι άνθρωποι ευλαβώς ανήγειραν μικρά εικονοστάσια. Στα νοτιοδυτικά του φρουρίου υπήρχε η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ναός βυζαντινός την οποία αναφέρει και ο περιηγητής Gerola. Στην νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας σήμερα Τζανακάκη υπάρχει μέχρι και σήμερα η εκκλησία του Μιχ. Αρχαγγέλλου, κτισμένη από το 1595, στην οποία με επιγραφή αναφέρεται ο κτήτορας, η συμβία του και η προγονή του.

Ο Τίμιος Σταυρός στο τελωνείο, επίσης οικοδομήθηκε  γύρω 60 σε χώρο που προϋπήρχε ναός όπως υποδήλωνε και το υπάρχον εικονοστάσι. Και πιθανόν είναι ο ναός του οποίου  ερείπια αναφέρουν περιηγητές  ότι συναντούν στην παραλία Στην Καμάρα  ήδη το 1834 υπάρχει, μοναστήρι, και η εκκλησία ο Άγιος  Αντώνιος στον οποίο μάλιστα υπήρχε και το νεκροταφείο του Καστελιού και το οποίο μετά το 1900 ο Επίσκοπος Άνθιμος Λελεδάκης μεταφέρει στον Παρθενώνα.
Στον Πύργο υπάρχει  επίσης ναός του Αγίου Γεωργίου.
Όπως και μικρός ναός του Αγ.Νικολάου μέσα σε γειτονιά πίσω από το ιατρείο του ιατρού Σκουλάκη. Ευρίσκεται στην αυλή της οικογένειας Κοντογιάννη, υπό τη διακονία και φροντίδα της οποίας ήταν για πολλά χρόνια μετά από την ανακάλυψη του, καθώς ήταν στάβλος και αχυρώνας.
Στα βόρεια και ανατολικά έξω του φρουρίου, στην αρχή της οδού Καμπούρη δεξιά σε ένα στενό και  σε χώρο σπηλαιώδη έχοντα σχέση με ιδιοκτησίες της παλαιάς οικογένειας Μαρή, υπήρχε η εκκλησία του Χριστού. Λίγο παρακάτω άλλωστε υπάρχει η Βρύση, γνωστή με το όνομα του «Μαρή η Βρύση». Να σημειωθεί ότι η οδός Καμπούρη ήταν η παλιά αγορά επί Τουρκοκρατίας, μέχρι δε τη δεκαετία του 60,ονομαζόταν «κάτω αγορά». Ήδη το 1415 αναφέρει ο Μπουολντεμόντι ο περιηγητής ότι παρατήρησε να κτίζεται ναός, έχων κίονας από πορφυρίτη και αρκετοί υποθέτουν οτι πρόκειται περί της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
Μετά τη φραγκοκρατία και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετά το 1660 η επισκοπή Κισάμου ανασυστήνεται με πρωτοβουλία των Τούρκων και διατηρείται πλέον σε όλη τη διάρκεια της αλλά και την περίοδο της κρητικής πολιτείας 1898-1912.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ