ΣΤΟΥ ΑΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΣΤΟ ΚΟΥΝΕΝΙ

Στις δυτικές εσχατιές της Κρήτης, μέσα σε κατάφυτη ρεματιά, βρίσκεται το χωριό Κούνενι. Λίγο έξω από τον οικισμό, προς τα δυτικά, κοντά στο ρέμα, είναι ή εκκλησία του Μιχαήλ Αρχάγγελου του Αστράτηγου, όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι, μονόκλιτη απλή αίθουσα, εσωτερικών διαστάσεων 3,00X5,75, κτισμένη με μια απόκλιση, περίπου 20 μοιρών, προς βορράν. Τοίχοι και καμάρα έχουν κατασκευαστεί από αργολιθοδομή. Οι αλλεπάλληλες

επισκευές των όψεων έχουν επιφέρει κάποια αλλοίωση στην εξωτερική μορφή του κτίσματος, αν και πιστεύω πώς ή σημερινή του γυμνότητα δεν μπορεί να διαφέρει ουσιαστικά από την λιτότητα εκείνη πού χαρα­κτηρίζει όλους τους παρόμοιους ναούς της Κρήτης, « απεριόριστου αρι­θμού», όπως σωστά παρατηρεί ό Gerola. Μόνος πλούτος ήταν και εξακολουθεί να παραμένει ο εσωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος. Πρέπει μάλιστα να τονιστεί και τούτο : πω; είναι από τα ελάχιστα ζωγραφισμένα μνημεία τής Κρήτης, απ' τις τόσο σπάνιες εξαιρέσεις, πού διατήρησαν μέχρι σήμερα σε μια καλή, σχετικώς, κατάσταση τις τοιχογραφίες τους.
Εκείνο πού έχει υποστεί ανεπανόρθωτη φθορά, είναι ή μεγάλη επιγραφή, πάνω από την πόρτα τής εισόδου, μήκους όσο και του δυτικού τοίχου ( 3,00 μ. ). Φαίνεται πώς με την αντικατάσταση και την ενίσχυση τού ξύλινου υπέρθυρου, πού θα έγινε πριν πολλά χρόνια, καταστράφηκε ένα μεγάλο τμήμα και μάλιστα το πιο σημαντικό, όπου ή χρονολογική ένδειξη.
Τα υπολείμματα τής επιγραφής δημοσιεύονται από τον Gerola 4. Δέκα τρία αγιογραφικά θέματα είναι ζωγραφισμένα πάνω στην κυρτή επιφάνεια της οξυκόρυφης καμάρας. Τα δώδεκα είναι τοποθετημένα δεξιά και αριστερά του άξονα και χωρίζονται με βαθυπόρφυρες ταινίες, που 'χουν το συνηθισμένο πλάτος των 3 εκατοστών, ενώ το δέκατο τρίτο πιάνει ολόκληρο τμήμα προς ανατολάς, μπροστά στην κόγχη του Ιερού. Σημειώνω ακόμα πώς τα ένδεκα πρώτα θέματα από το δωδεκάορτο θα είχαν μια απόλυτα συμμετρική διάταξη, αν δεν παρεμβαλλότανε, στη νοτιοδυτική γωνία.
Μάλιστα όπως αναφέρει στην συνέχεια, ο Λασσιθιωτάκης, στις αγιογραφίες υπάρχουν και δυο σκηνές που δεν συναντούνται πουθενά αλλού και είναι "περίεργες" ο Αρχάγγελος μπρος από τα τείχη της Ιεριχούς, και το θαύμα των Χωνών!!