ΠΕΡΙΤΕΧΝΑ ΤΕΜΠΛΑ

ΣΚΑΡΑΚΗΣ -ΒΙΟΛΑΚΗΣ

Το “Χάτι Χουμαγιούμ”, που υπέγραψε ο σουλτάνος το 1856, επιτρέποντας στους Κρητικούς να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, πυροδότησε ένα οργασμό ναοδομίας σε ολόκληρη την Κρήτη.
Οι παλιοί μαστόροι ξαναβγάλανε από τις κασέλες τα εργαλεία και τα σκαρπέλα και πέσανε στη δουλειά…«Μεθαύριο θα αρχίσουμε να πελεκούμε το σταυρό του τέμπλου», είπε με σοβαρό ύφος στον παραγιό του ο πρωτομάστορας νιταδώρος (ξυλογλύπτης), καθώς έκανε τις τρύπες πάνω στο ανθιβόλιο (στάμπο). «Για τούτο να ξέρεις πως αύριο είναι μέρα νηστείας». Με τέτοια ευλάβεια και ταπεινότητα δημιουργούσαν τα αριστουργήματά τους εκείνοι οι πρωτομάστορες, που είχαν κληρονομήσει μια τέχνη παλιά που ερχόταν από το Βυζάντιο και την ένιωθαν αγιασμένη. 
Η ξυλογλυπτική των τέμπλων ήταν μια περίπλοκη δουλειά που απαιτούσε πολύ μόχθο και κυρίως πολλή υπομονή. Ο πρωτομάστορας με τους βοηθούς έπρεπε να αναζητήσουν αρχικά τα κατάλληλα ξύλα από ευθυτενείς κορμούς κυπαρισσιών, τους οποίους έκοβαν το Γενάρη στη λίγωση του φεγγαριού.

Ακολουθούσαν η αποφλοίωση -“ξεχόντρισμα”-με τα σκεπάρνια, η αποξήρανση σε στεγασμένο χώρο, το σκίσιμο και ο τεμαχισμός με πριόνια. Έπειτα πότιζαν τα ξύλα με ελαιόλαδο ή λινέλαιο και τα πλάνιαραν με τη ρουκάνα.
Μέγας μάστορας της Κισάμου ήταν ο αξέχαστος Βιολάκης.