ΣΑΣΜΟΣ

Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ορεσίβιος γέροντας με το παχύ μουστάκι ξέρει να μετρά τις λέξεις. Τι κι αν δεν τελείωσε το δημοτικό, στα σοκάκια των Λιβαδίων μπορεί με τις κουβέντες του να πείθει.
«Εδώ είμαστε ορεινοί, έχουμε το φιλότιμο αλλά και τον εγωισμό και δεν ανεχόμαστε να μας προσβάλει ο άλλος. Έτσι δημιουργούνταν καταστάσεις και γίνονταν πολλές φορές και φόνοι», λέει όταν τον συναντάμε σε ένα καφενείο του χωριού, μόνο, να κοιτάζει στον ορίζοντα.
Στα 85 του χρόνια, ο Χρήστος Χνάρης υπήρξε κτηνοτρόφος και διετέλεσε πρόεδρος του τοπικού αγροτικού συνεταιρισμού. Οι Λιβαδιώτες όμως τον είχαν ξεχωρίσει για την ψυχραιμία του. Από τη δεκαετία του ’60 του ζητούσαν να παρεμβαίνει για να αμβλύνει διαφορές. Κατέχει σε αυτό το χωριό της Κρήτης τον ρόλο του «μεσίτη»: εδώ και μισό αιώνα μεσολαβεί και συμφιλιώνει αντιμαχόμενες πλευρές για να μη μιλήσουν τα όπλα.
Σε κάθε γειτονικό οικισμό υπάρχουν......
.... τουλάχιστον δυο-τρεις άντρες σαν κι αυτόν που λειτουργούν ως ειρηνοποιοί. Ένας ξυλοδαρμός, μια ζωοκλοπή ή καταπάτηση εδαφών, κάποια παρεξήγηση, ακόμα και το σκαμπίλι ενός παιδιού, θα μπορούσε να θεριέψει σε αλυσιδωτές συγκρούσεις, εάν οι «μεσίτες» δεν αναλάμβαναν την αποκλιμάκωση. Μόνο σε περίπτωση φόνου δεν μπορεί να γίνει συμφιλίωση.
Στα Λιβάδια, στα γειτονικά Ανώγεια και σε άλλα κρητικά χωριά οι συμβιβασμοί που επιτυγχάνουν «μεσίτες» σαν τον Χνάρη αποκαλούνται «σασμοί». Είναι μια διαδικασία που το ξεκίνημά της χάνεται στα βάθη του χρόνου και διατηρείται μέχρι τις μέρες μας. Ένας πολύπλοκος θεσμός που έχει ριζώσει στο θυμικό των ντόπιων και συχνά δρα παράλληλα με την αυτεπάγγελτη λειτουργία των Αρχών, ή επηρεάζει αποφάσεις δικαστηρίων. Ακόμα και σε περιπτώσεις ξυλοδαρμού ο σασμός προλαμβάνει την καταγγελία στις Αρχές.
Νομικοί της Κρήτης εκτιμούν ότι κάθε χρόνο με τις ενέργειες των συμφιλιωτών αποτρέπονται δεκάδες νέα κακουργήματα. Πριν από τρία χρόνια στο Αμάρι Ρεθύμνου, σε συμπλοκή δύο οικογενειών, ένας άντρας πυροβόλησε και τραυμάτισε έναν άλλο στο γόνατο. Οταν έφτασε η ώρα της εκδίκασης, οι οικογένειες είχαν ήδη συμφιλιωθεί. Το δικαστήριο επέβαλε μικρότερη ποινή στον κατηγορούμενο για πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης και όχι για απόπειρα ανθρωποκτονίας.
Άλλες φορές οι «μεσίτες» καλούνται να παίξουν τον ρόλο του διαπραγματευτή, αναζητώντας φυγόδικους ή έχουν τελέσει συμβιβασμούς και μέσα στις φυλακές. Ο Κοτζαμπασάκης πάντως δεν βλέπει ανταγωνιστικά με το επάγγελμά του τον θεσμό του σασμού. Ο «μεσίτης» άλλωστε δεν αναλαμβάνει ρόλο δικαστή. Δεν μοιράζει ενοχές. Γεφυρώνοντας τις δύο πλευρές φροντίζει να μη θίξει τον εγωισμό τους και να μη σπιλώσει την εικόνα τους στην υπόλοιπη κοινωνία. «Προέχει η κοινωνική ειρήνη. Δεν έχει αξία να αναλάβεις μια φορά, μια υπόθεση, που μπορεί να είναι οικογενειακή τραγωδία», λέει.
ΠΗΓΗ