ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

 Οδός  Ομογενών Αμερικής στην πόλη της Κίσαμου

Στην κωμόπολη μας ο κάθετος δρόμος που ενώνει την πλατεία Τζανακάκη με την πλατεία Βενιζέλου και οδηγεί προς τα νότια μέχρι το Κέντρο Υγείας και το Α΄Δημοτικό σχολείο ονομάζεται οδός «Ομογενών Αμερικής». Η ονομασία του δρόμου προήλθε επειδή  σε αυτό το δρόμο ήταν κτισμένο το Πολυϊατρείο, όπως έλεγαν τότε το μετέπειτα Νοσοκομείο και σημερινό Κέντρο Υγείας. Αυτό το πολυιατρείο ήταν δωρεά των εξ Αμερικής Ομογενών ευθύς μετά τον πόλεμο και  στα  πλαίσια  της ανασυγκρότησης  της χώρας μας ύστερα από τα δεινά του πολέμου. Οι Έλληνες  ομογενείς της Αμερικής της τότε εποχής ήταν οι πρώτοι μετανάστες  προς την Αμερική μετά το 1900 προς αναζήτηση καλύτερης τύχης, αποτέλεσαν δε την πρώτη μορφή μετανάστευσης. Έφευγαν από την πατρίδα με το υπερωκεάνιο και ύστερα από σαράντα και παραπάνω μέρες έφταναν στην Αμερική κυνηγώντας το μεγάλο όνειρο. Περιθώρια για συχνές επισκέψεις στην πατρίδα δεν υπήρχαν. Επέστρεφαν σε μεγάλη ηλικία ή δεν γύριζαν ποτέ και δημιουργούσαν εκεί βιός και οικογένεια. Κάποιοι επιστρέφοντας εδώ ακόμη και σε μεγάλη ηλικία έφτιαχναν οικογένεια, αφού παντρευόταν κοπέλες  με ελάχιστα οικονομικά παρέμεναν δε πάντα με την προσωνυμία ο «Αμερικάνος». Ξεχώριζαν για το ντύσιμο τους, το κουστούμι, τη γραβάτα, το ρολόι με τη χρυσή αλυσίδα στο τσεπάκι. Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη ....
..«οι Νύφες» πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη, δείχνει μια πραγματικότητα πώς κοπέλες φτωχές έφευγαν στην Αμερική για να παντρευτούν εκείνον που είχε δει τη φωτογραφία τους, της έκανε πρόσκληση και την παντρευόταν.
Οι μετανάστες αυτής της εποχής, ανειδίκευτοι εργάτες χωρίς να γνωρίζουν την ξένη γλώσσα, είχαν δουλέψει πολύ σκληρά, σαν λαντζιέρηδες σε εστιατόρια, στις ράγιες των σιδηροδρόμων, σε τουβλάδικα, σε μεγάλες βιομηχανίες όπως η good year, κ.α. πολλοί στην προσπάθεια τους να επιβιώσουν υπηρέτησαν και στην Αμερικανική Λεγεώνα σαν μισθοφόροι πράγμα που αργότερα τους εξασφάλιζε μια μικρή στρατιωτική σύνταξη.
Αρκετοί διακρίθηκαν, φτιάχνοντας ύστερα από λίγο τη δική τους επιχείρηση ή και επιχειρήσεις. Όλοι κατάφερναν, όμως, να εξασφαλίσουν μια σύνταξη από το αμερικανικό κράτος, η οποία σε τιμές δολαρίου για τα ελληνικά δεδομένα ήταν σημαντική. Γι΄αυτό και αμερικάνος σήμαινε για τον πολύ κόσμο, πλούσιος. 
Οι μετανάστες δεν ξεχνούσαν τους δικούς τους που άφηναν πίσω και ήταν σημαντική η οικονομική βοήθεια σε αυτούς. Εξασφάλιζαν την προίκα της αδερφής, ήταν δε συχνό το δώρο προς την ανηψιά μιας ραπτομηχανής.
Φρόντισαν την εκκλησία του χωριού τους, κόσμησαν το καμπαναριό της με ρολόι, έφτιαξαν βρύσες, σχολεία, ιατρεία και ό,τι άλλο θα διευκόλυνε τη ζωή των χωριανών τους.
Είναι γεγονός, ότι έτρεφαν συμπάθεια και μάλλον ευγνωμοσύνη προς το αμερικανικό κράτος και τόνιζαν την οργάνωση του. Ήσαν ευγενικοί νομοταγείς και τους ενοχλούσε η απειθαρχία που έβλεπαν στη χώρα τους, όταν επέστρεφαν. Γενικά είχαν αποκτήσει μια άλλη θεώρηση ζωής.
Αυτοί οι ομογενείς της τότε  εποχής αποφασίζουν να βοηθήσουν οικονομικά για να ανοικοδομηθεί και στο τότε Καστέλι ένα ιατρείο, για να καλύπτεται δωρεάν η περίθαλψη των ανθρώπων του τόπου, δεδομένου, ότι τα  χρόνια μετά τον πόλεμο δεν υπήρχε η  οικονομική δυνατότητα να επισκέπτονται  οι ασθενείς τους δυο ή τρεις γιατρούς που ιδιώτευαν τότε στο Καστέλι. Οι εργασίες για το Πολύ- ιατρείο άρχισαν περίπου το 1947 και ολοκληρώθηκαν τέλος του 1949. Το κτίριο ανοικοδομήθηκε πάνω σε οικόπεδο που παραχώρησε η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στον οποίο το είχε δωρήσει κάποια ευγενής φιλάνθρωπος κυρία. Η εκσκαφή προσέκρουσε επίσης σε αρχαιότητες, και αξιόλογο αντικείμενο με τη μορφή πουλιού που βρέθηκε  μεταφέρθηκε και βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Χανίων. 
Το πολύ ιατρείο το θυμάμαι σαν παιδί του δημοτικού σχολείου.
Εκεί πηγαίναμε  κλείνοντας το σχολείο τον Ιούνιο για εμβολιασμό. Συνήθως μας έκαναν εμβόλιο για τύφο, ένα εμβόλιο που μετά θυμάμαι να έχω πυρετό, να πρήζεται το χέρι και να πονεί.
Στα μάτια μου φάνταζε ένα πολυτελέστατο κτίριο. Καταρχήν είχε ένα πολύ όμορφο διαμορφωμένο κήπο. Μια μικρή πλατιά σκάλα σε ανέβαζε σε μια μεγάλη μακρόστενη βεράντα. Μια πλατιά σιδερένια πόρτα με κρούστα αδιαφανή σε έβαζε σε ένα μακρόστενο χολ, που στη σειρά είχε δωμάτια όπου μέσα γινόταν ιατρικές υπηρεσίες. Στον πλατύ αυτό διάδρομο ήταν μια σειρά από ωραίους πολυτελείς ξύλινους πάγκους, όπου οι ασθενείς περίμεναν τη σειρά τους να εξεταστούν. Το πάτωμα ήταν ένα ψιλό μωσαϊκό που γυάλιζε και η οροφή άσπρη με μικρές μαύρες πιτσίλες, που δημιουργούσε μια  ευχάριστη ατμόσφαιρα. Ήταν χαρακτηριστική η μυρωδιά καθώς έμπαινες μέσα που μαζί με το φόβο του γιατρού σου χαλούσε τη διάθεση. Είχε μέσα γενικό γιατρό παθολόγο, μαία, νοσοκόμες. Και κάποιες μέρες οδοντίατρο.
Αυτό όμως που αποτελούσε για μας τα παιδιά  χαρά ήταν όταν κάποια Σάββατα (το σχολείο τότε λειτουργούσε και Σάββατο) μας πήγαιναν στο νοσοκομείο όλα τα παιδιά για μπάνιο,αφού μας είχαν από την προηγουμένη παραγγείλει να κρατάμε πετσέτα από το σπίτι μας.
Στο υπόγειο  του κτιρίου που και αυτό σε έβγαζε σε αυλή υπήρχαν σε δύο σειρές  διαμορφωμένες καμπίνες μπάνιου, με ντους και ζεστό νερό να τρέχει από πάνω σου. Φανταστικά πράγματα για την εποχή της σκάφης και του μαστραπά και όχι συχνά. Αφού κάναμε το μπάνιο μας γυρίζαμε στο σχολείο και στη συνέχεια στο σπίτι μας. Προφανώς ήταν μέσα στο πρόγραμμα για την καθαριότητα
Το νοσοκομείο παραδόθηκε στο ελληνικό δημόσιο και ως συνήθως όλη τη δεκαετία του 60, 70 φυτοζωούσε, χωρίς να εμπνέει καμία εμπιστοσύνη πλέον. Τη δεκαετία του 80' με την εισαγωγή του συστήματος υγείας,ανακαινίσθηκε, πήρε τη μορφή που έχει σήμερα, πάλι εξοπλίσθηκε, περιέλαβε ειδικότητες γιατρών και νοσοκόμες, με σύγχρονο ακτινολογικό εξοπλισμό, οδοντιατρείο και δύο οδοντιάτρους. Η περίθαλψη στον τόπο αναβαθμίστηκε.
Ωστόσο στην πορεία στις μέρες μας και πάλι υπάρχουν προβλήματα και πολλές φορές ακούγεται κάτι για κατάργηση του. Δε θέλομε να πιστεύομε κάτι τέτοιο. Θα είναι εγκληματικό όλη αυτή η περιοχή με τόσο κόσμο να μένει χωρίς πρωτοβάθμια περίθαλψη.