Ο κάθε ένας χρεωστεί καλό να ενεργήσει
Πάντοτε την πατρίδα του δια να ωφελήσει.. Αντ. Καμπουροπούλα
........
Η δάφνη οι μυρτιές και οι κουμάροι
Στολίζουνε τα πλάγια μέτοια χάρη
Ο σκίνος κι ελιά συνυφασμένοι
Με ασφαράγγια, αβρωνιές περιπλεγμένοι
………….
Και θώρου κάμπους με βοσκούς
Και με όμορφα κουράδια…..Βουκολικόν Π.Βλαστού
.......
Τι ρι ρι του λέγανε και μου το παντρεύανε
......
Και του δίνανε προικιά ένα κόσκινο φλουριά
…..
άσπρη πέτρα ξέξασπρη απ τον ήλιο ξεξασπρότερη ……..άσματα λαϊκά Π.Βλαστού
Μέσα στις αποδράσεις που επιζητούμε από την πεζή καθημερινότητα είναι και το διάβασμα ενός βιβλίου.
Το βιβλίο σε ταξιδεύει, σε χρόνους ...
..και τόπους και σε ανταμώνει με ανθρώπους και καταστάσεις. Φαντάζεσαι και σκηνοθετείς ο ίδιος αυτά που διαβάζεις. Γι΄αυτό και το βιβλίο, το χάρτινο με την χαρακτηριστική υφή και οσμή δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα ηλεκτρονικό μέσο.
Τέτοιες καλοκαιρινές αποδράσεις αποτέλεσαν για μένα τρία βιβλία αποσυρμένα από το Ιστορικού αρχείου Κρήτης:
1.Η τραγωδία « Η Λάμπρω» εις πέντε πράξεις, Αντωνούσας Καμπουροπούλας, που φέτος εκδόθηκε από τις εκδόσεις ΕΡΕΙΣΜΑ
2. «το Βουκολικόν ή Ροδάρης» Παύλου Γ.Βλαστού
3. «Άσματα λαϊκά Κρητών ή συλλογή κρητικής ποιήσεως ποικίλης» Π.Γ Βλαστού και τα δύο από τις εκδόσεις του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης.
Τα βιβλία αυτά προέρχονται από Κρήτες συγγραφείς του 19ου αιώνα, της τουρκο-κρατούμενης Κρήτης αγνώστους στους πολλούς στην ουσία, και αναφέρονται στην ιστορία της Κρήτης αυτής της εποχής.
Πέρα από το ενδιαφέρον που προκαλεί το βασικό θέμα του κάθε βιβλίου ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η εξαιρετική η εισαγωγή, η επιμέλεια, τα σχόλια και το γλωσσάριο που συνοδεύουν το κάθε βιβλίο γραμμένα από τον αξιόλογο φιλόλογο και ερευνητή κ. Φουρναράκη Κωνσταντίνο, νυν προϊστάμενο του Ιστορικού Αρχείου.
Το παραπάνω δε ενδιαφέρον φορτίζεται με χαρά και συγκίνηση, γιατί ο αγαπητός Κώστας Φουρναράκης, Καστελλιανός, υπήρξε για αρκετό χρόνο μαθητής μας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και για κάποιο διάστημα και καλός συνάδελφος. Δεν παύει δε ποτέ να εκφράζει με το δικό του ευγενικό τρόπο το σεβασμό στο δάσκαλο. Σαν αντίδωρο μας έστειλε και το βιβλίο η «Λάμπρω»
Ο Κώστας Φουρναράκης για πολλά χρόνια υπηρέτησε σαν φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χωρίς να παραμελεί το ερευνητικό του έργο, το οποίο ακούραστα πραγματοποιούσε και απέδιδε καρπούς. Τώρα η απόσπαση του στο Ιστορικό Αρχείο, αποτελεί μια επιτυχημένη επιλογή για το Ιστορικό Αρχείο, καθότι φαίνεται να δίδει μια νέα πνοή σε αυτό με τις επιτυχημένες εκδηλώσεις του, αλλά και προβάλλοντας συνεχώς τα προβλήματα του τόσο σπουδαίου Ιδρύματος
Η τραγωδία «Λάμπρω», που για πρώτη φορά εκδίδεται με δική του πρωτοβουλία είναι γραμμένη από μία γυναίκα την Αντωνούσα Καμπουροπούλα, όπως επιμένει η ίδια, να επωνυμείται, καθ’ότι κόρη του επιφανούς Κρητός Ιωάν. Καμπουράκη, από τα Χανιά, γεννημένη το 1790,αποτελεί μια φωτεινή γυναικεία παρουσία, που ξεχώρισε για την πατριωτική της δράση και το λογοτεχνικό της έργο υπήρξε ο πρόδρομος της φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα. Οι αλλεπάλληλες οικογενειακές δυστυχίες την ωθούν να βρίσκει παρηγοριά σε ένα αρρενωπό γράψιμο. Γράφει ηρωικά και τραγικά γεγονότα τα οποία βίωσε η ίδια στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα που βρέθηκε, ή από διηγήσεις αγωνιστών που άκουσε. Ενδιαφέρουσες αναφορές στην Κίσαμο, Γραμβούσα, Εμμ.Τομπάζη, επίσκοπο Μελχισεδέκ, Ξέπαπα, Θέρισο κ.α
Αγωνίστηκε για την προβολή της γυναίκας την οποία θεωρεί, ότι η ανδρική φιλαυτία παραμερίζει. Πέραν όλων αυτών στην « Λάμπρω» απαντώνται, εκτός του παραδείγματος «ηθικοτάτου έρωτος» ήθη και έθιμα της εποχής
Τα άλλα δύο βιβλία είναι γραμμένα από τον Παύλο Βλαστό. Είναι έργα που δείχνουν βασικά, ότι μετά την πτώση του Χάνδακα το 1660 στους Τούρκους η αναγεννησιακή δημιουργία της Κρήτης που φάνηκε κατά την Ενετοκρατία με τον Ερωτόκριτο, την Ερωφίλη και την Πανώρια συνεχίζεται και στην Τουρκοκρατία μέσα από την ποιμενική ποίηση και στηρίζεται στην Κρητική λογοτεχνική παράδοση και σαφώς επηρεάζεται από αυτή.
Ο Παύλος Βλαστός από το Αμάρι Ρεθύμνου, Κρήτας ευγενής, Βυζαντινής καταγωγής έμαθε τα πρώτα γράμματα από τον εγγράμματο, έμπορο πατέρα του. Στο δημοτικό και στο Ελληνικό σχολείο έχει δασκάλους τον μουσικοδιδάσκαλο Κ. Ψαρουδάκη και τον Παρθένιο Περίδη. Ο πατέρας του δε θέλει να συνεχίσει σπουδές στο Γυμνάσιο της Αθήνας και σε Πανεπιστήμιο, φοβούμενος την αλλοτρίωση του νεαρού Κρητικού από τον "ψευδοπολιτισμό" και την "αθείαν". Τελειοποιεί την ψαλτική και διορίζεται νηπιαγωγός και δεξιός ψάλτης στον Άγιο Μηνά Ηρακλείου.
Το βασικότερο όμως είναι ότι αφοσιώνεται στην συλλογή τραγουδιών, ιστοριών, ποιημάτων, ηθών εθίμων θρύλων και κάθε τι που αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης. Πεθαίνοντας μας άφησε ένα πλουσιότατο αρχείο παραχωρημένο στο Ιστορικό Αρχείο με συμβολαιογραφική πράξη. Δίκαια θεωρείται ο πατέρας της Κρητικής λαογραφίας. Είναι όμως και ποιητής πρωτότυπων έργων όπως το: «Βουκολικόν ή Ροδάρης» (=έμπειρος βοσκός)
Μέσα από το έργο του αυτό απηχεί με τον αμεσότερο τρόπο το λόγο και τη σκέψη των απλών ανθρώπων της υπαίθρου οι οποίοι καθώς έρχονται σε επαφή με τον κόσμο που μας περιβάλλει, το θαύμα της φύσης ,πλάθουν με τη φαντασία τους ιστορίες με τις οποίες ερμηνεύονται τα ανεξήγητα.
Ειδυλλιακά ποιμενικά τοπία, έθιμα των ποιμένων, ιστορικές αναφορές για τον αγώνα των κρητικών να ελευθερωθούν από τους διάφορους κατακτητές, τεκμηριώνουν τον έρωτα στην ελευθερία. Σαρακηνοί, Ενετοί, ο Γετήμ Αγάς, εξισλαμισμοί, βιαιότητες αλλά και αγνοί έρωτες με νεράιδες, δοξασίες, νεραιδοσπηλιές, η γριά Πανούκλα, η Αγία Καλή, η νεράιδα η Ογλήγορη, ο κουραδάρης που ερμηνεύει το όνειρο, οι όρκοι, τα ξόρκια, το τραγούδι για τη ζωοκλοπή, η Αγία Ελένη που δεν έχει δική της λειτουργία, το πέρασμα του Αποστόλου Παύλου από την Κρήτη ,στοιχεία που έπαιξαν ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού της υπαίθρου, αλλά και πλουτίζουν την παράδοση μας.
Τέλος καταπληκτική είναι η περιδιάβαση στο βιβλίο του Π. Βλαστού, χειρόγραφο, γραμμένο με τα καλλιγραφικά του γράμματα,(και έτσι έχει εκδοθεί) με νανουρίσματα, ταχταρίσματα, γυμνάσματα, προβλήματα, γρίφους, λογοπαίγνια, αινίγματα και γλωσσοδέτες, κάλαντα και θρήνους για το Χριστό.
Μας μεταφέρει τους μεγαλύτερους στα παιδικά μας χρόνια που μας τα έλεγαν οι μαμάδες μας, οι γιαγιάδες, θείοι και θείες από τα χωριά μας.
Ο κ. Φουρναράκης σημειώνει τονίζοντας: πόσο σημαντικός παράγοντας υπήρξε η προφορική παράδοση στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην αγροτική κοινωνία της Κρήτης, γι αυτό και είναι ιδιαίτερα συγκινητικό που το βιβλίο «βουκολικόν» το αφιερώνει στην γιαγιά του την Αργυρώ μια αγράμματη και αφανή κρητικιά, γιατί ήταν, βαθύτατα καλλιεργημένη στην ανθρωπιά και γιατί του στάθηκε η πρώτη τροφός στην κρητική λαογραφία.
Κώστα ευχαριστούμε για την προσφορά σου στην παιδεία και τον πολιτισμό της Κρήτης.
Δεσποτάκη Πευκιανάκη Ευτυχία –φιλόλογος.
Πάντοτε την πατρίδα του δια να ωφελήσει.. Αντ. Καμπουροπούλα
........
Η δάφνη οι μυρτιές και οι κουμάροι
Στολίζουνε τα πλάγια μέτοια χάρη
Ο σκίνος κι ελιά συνυφασμένοι
Με ασφαράγγια, αβρωνιές περιπλεγμένοι
………….
Και θώρου κάμπους με βοσκούς
Και με όμορφα κουράδια…..Βουκολικόν Π.Βλαστού
.......
Τι ρι ρι του λέγανε και μου το παντρεύανε
......
Και του δίνανε προικιά ένα κόσκινο φλουριά
…..
άσπρη πέτρα ξέξασπρη απ τον ήλιο ξεξασπρότερη ……..άσματα λαϊκά Π.Βλαστού
Μέσα στις αποδράσεις που επιζητούμε από την πεζή καθημερινότητα είναι και το διάβασμα ενός βιβλίου.
Το βιβλίο σε ταξιδεύει, σε χρόνους ...
..και τόπους και σε ανταμώνει με ανθρώπους και καταστάσεις. Φαντάζεσαι και σκηνοθετείς ο ίδιος αυτά που διαβάζεις. Γι΄αυτό και το βιβλίο, το χάρτινο με την χαρακτηριστική υφή και οσμή δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανένα ηλεκτρονικό μέσο.
Τέτοιες καλοκαιρινές αποδράσεις αποτέλεσαν για μένα τρία βιβλία αποσυρμένα από το Ιστορικού αρχείου Κρήτης:
1.Η τραγωδία « Η Λάμπρω» εις πέντε πράξεις, Αντωνούσας Καμπουροπούλας, που φέτος εκδόθηκε από τις εκδόσεις ΕΡΕΙΣΜΑ
2. «το Βουκολικόν ή Ροδάρης» Παύλου Γ.Βλαστού
3. «Άσματα λαϊκά Κρητών ή συλλογή κρητικής ποιήσεως ποικίλης» Π.Γ Βλαστού και τα δύο από τις εκδόσεις του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης.
Τα βιβλία αυτά προέρχονται από Κρήτες συγγραφείς του 19ου αιώνα, της τουρκο-κρατούμενης Κρήτης αγνώστους στους πολλούς στην ουσία, και αναφέρονται στην ιστορία της Κρήτης αυτής της εποχής.
Πέρα από το ενδιαφέρον που προκαλεί το βασικό θέμα του κάθε βιβλίου ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η εξαιρετική η εισαγωγή, η επιμέλεια, τα σχόλια και το γλωσσάριο που συνοδεύουν το κάθε βιβλίο γραμμένα από τον αξιόλογο φιλόλογο και ερευνητή κ. Φουρναράκη Κωνσταντίνο, νυν προϊστάμενο του Ιστορικού Αρχείου.
Το παραπάνω δε ενδιαφέρον φορτίζεται με χαρά και συγκίνηση, γιατί ο αγαπητός Κώστας Φουρναράκης, Καστελλιανός, υπήρξε για αρκετό χρόνο μαθητής μας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και για κάποιο διάστημα και καλός συνάδελφος. Δεν παύει δε ποτέ να εκφράζει με το δικό του ευγενικό τρόπο το σεβασμό στο δάσκαλο. Σαν αντίδωρο μας έστειλε και το βιβλίο η «Λάμπρω»
Ο Κώστας Φουρναράκης για πολλά χρόνια υπηρέτησε σαν φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χωρίς να παραμελεί το ερευνητικό του έργο, το οποίο ακούραστα πραγματοποιούσε και απέδιδε καρπούς. Τώρα η απόσπαση του στο Ιστορικό Αρχείο, αποτελεί μια επιτυχημένη επιλογή για το Ιστορικό Αρχείο, καθότι φαίνεται να δίδει μια νέα πνοή σε αυτό με τις επιτυχημένες εκδηλώσεις του, αλλά και προβάλλοντας συνεχώς τα προβλήματα του τόσο σπουδαίου Ιδρύματος
Η τραγωδία «Λάμπρω», που για πρώτη φορά εκδίδεται με δική του πρωτοβουλία είναι γραμμένη από μία γυναίκα την Αντωνούσα Καμπουροπούλα, όπως επιμένει η ίδια, να επωνυμείται, καθ’ότι κόρη του επιφανούς Κρητός Ιωάν. Καμπουράκη, από τα Χανιά, γεννημένη το 1790,αποτελεί μια φωτεινή γυναικεία παρουσία, που ξεχώρισε για την πατριωτική της δράση και το λογοτεχνικό της έργο υπήρξε ο πρόδρομος της φεμινιστικής συνείδησης στην Ελλάδα. Οι αλλεπάλληλες οικογενειακές δυστυχίες την ωθούν να βρίσκει παρηγοριά σε ένα αρρενωπό γράψιμο. Γράφει ηρωικά και τραγικά γεγονότα τα οποία βίωσε η ίδια στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα που βρέθηκε, ή από διηγήσεις αγωνιστών που άκουσε. Ενδιαφέρουσες αναφορές στην Κίσαμο, Γραμβούσα, Εμμ.Τομπάζη, επίσκοπο Μελχισεδέκ, Ξέπαπα, Θέρισο κ.α
Αγωνίστηκε για την προβολή της γυναίκας την οποία θεωρεί, ότι η ανδρική φιλαυτία παραμερίζει. Πέραν όλων αυτών στην « Λάμπρω» απαντώνται, εκτός του παραδείγματος «ηθικοτάτου έρωτος» ήθη και έθιμα της εποχής
Τα άλλα δύο βιβλία είναι γραμμένα από τον Παύλο Βλαστό. Είναι έργα που δείχνουν βασικά, ότι μετά την πτώση του Χάνδακα το 1660 στους Τούρκους η αναγεννησιακή δημιουργία της Κρήτης που φάνηκε κατά την Ενετοκρατία με τον Ερωτόκριτο, την Ερωφίλη και την Πανώρια συνεχίζεται και στην Τουρκοκρατία μέσα από την ποιμενική ποίηση και στηρίζεται στην Κρητική λογοτεχνική παράδοση και σαφώς επηρεάζεται από αυτή.
Ο Παύλος Βλαστός από το Αμάρι Ρεθύμνου, Κρήτας ευγενής, Βυζαντινής καταγωγής έμαθε τα πρώτα γράμματα από τον εγγράμματο, έμπορο πατέρα του. Στο δημοτικό και στο Ελληνικό σχολείο έχει δασκάλους τον μουσικοδιδάσκαλο Κ. Ψαρουδάκη και τον Παρθένιο Περίδη. Ο πατέρας του δε θέλει να συνεχίσει σπουδές στο Γυμνάσιο της Αθήνας και σε Πανεπιστήμιο, φοβούμενος την αλλοτρίωση του νεαρού Κρητικού από τον "ψευδοπολιτισμό" και την "αθείαν". Τελειοποιεί την ψαλτική και διορίζεται νηπιαγωγός και δεξιός ψάλτης στον Άγιο Μηνά Ηρακλείου.
Το βασικότερο όμως είναι ότι αφοσιώνεται στην συλλογή τραγουδιών, ιστοριών, ποιημάτων, ηθών εθίμων θρύλων και κάθε τι που αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης. Πεθαίνοντας μας άφησε ένα πλουσιότατο αρχείο παραχωρημένο στο Ιστορικό Αρχείο με συμβολαιογραφική πράξη. Δίκαια θεωρείται ο πατέρας της Κρητικής λαογραφίας. Είναι όμως και ποιητής πρωτότυπων έργων όπως το: «Βουκολικόν ή Ροδάρης» (=έμπειρος βοσκός)
Μέσα από το έργο του αυτό απηχεί με τον αμεσότερο τρόπο το λόγο και τη σκέψη των απλών ανθρώπων της υπαίθρου οι οποίοι καθώς έρχονται σε επαφή με τον κόσμο που μας περιβάλλει, το θαύμα της φύσης ,πλάθουν με τη φαντασία τους ιστορίες με τις οποίες ερμηνεύονται τα ανεξήγητα.
Ειδυλλιακά ποιμενικά τοπία, έθιμα των ποιμένων, ιστορικές αναφορές για τον αγώνα των κρητικών να ελευθερωθούν από τους διάφορους κατακτητές, τεκμηριώνουν τον έρωτα στην ελευθερία. Σαρακηνοί, Ενετοί, ο Γετήμ Αγάς, εξισλαμισμοί, βιαιότητες αλλά και αγνοί έρωτες με νεράιδες, δοξασίες, νεραιδοσπηλιές, η γριά Πανούκλα, η Αγία Καλή, η νεράιδα η Ογλήγορη, ο κουραδάρης που ερμηνεύει το όνειρο, οι όρκοι, τα ξόρκια, το τραγούδι για τη ζωοκλοπή, η Αγία Ελένη που δεν έχει δική της λειτουργία, το πέρασμα του Αποστόλου Παύλου από την Κρήτη ,στοιχεία που έπαιξαν ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού της υπαίθρου, αλλά και πλουτίζουν την παράδοση μας.
Τέλος καταπληκτική είναι η περιδιάβαση στο βιβλίο του Π. Βλαστού, χειρόγραφο, γραμμένο με τα καλλιγραφικά του γράμματα,(και έτσι έχει εκδοθεί) με νανουρίσματα, ταχταρίσματα, γυμνάσματα, προβλήματα, γρίφους, λογοπαίγνια, αινίγματα και γλωσσοδέτες, κάλαντα και θρήνους για το Χριστό.
Μας μεταφέρει τους μεγαλύτερους στα παιδικά μας χρόνια που μας τα έλεγαν οι μαμάδες μας, οι γιαγιάδες, θείοι και θείες από τα χωριά μας.
Ο κ. Φουρναράκης σημειώνει τονίζοντας: πόσο σημαντικός παράγοντας υπήρξε η προφορική παράδοση στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην αγροτική κοινωνία της Κρήτης, γι αυτό και είναι ιδιαίτερα συγκινητικό που το βιβλίο «βουκολικόν» το αφιερώνει στην γιαγιά του την Αργυρώ μια αγράμματη και αφανή κρητικιά, γιατί ήταν, βαθύτατα καλλιεργημένη στην ανθρωπιά και γιατί του στάθηκε η πρώτη τροφός στην κρητική λαογραφία.
Κώστα ευχαριστούμε για την προσφορά σου στην παιδεία και τον πολιτισμό της Κρήτης.
Δεσποτάκη Πευκιανάκη Ευτυχία –φιλόλογος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.