ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗΣ

Mustapha Khasnadar
Της Βάλιας Παπαναστασοπούλου
Κατά έναν περίεργο τρόπο η ιστορία της Χίου της Οθωμανικής περιόδου συνδέεται με εκείνη της Τυνησίας της ίδιας περιόδου. Κοινός παρονομαστής των δύο χωρών αποτελεί ένα πρόσωπο. Πρόκειται για τον Mustafa Khaznadar ή αλλιώς Γεώργιο Χαλκιά-Στραβελάκη.
Η πρώτη μου επαφή με το πρόσωπο του Mustafa Haznadar υπήρξε τυχαία και εντελώς ανυποψίαστη. Μία επιχρωματισμένη φωτογραφία του στα υπόγεια της Ιστορικής Βιβλιοθήκης «Κοραής» στη Χίο και μία επιγραφή στα ελληνικά που βρίσκεται στο πνευματικό κέντρο του ελληνορθόδοξου ναού του αγίου Γεωργίου της Τύνιδας στάθηκαν ικανά να πυροδοτήσουν την έναρξη μίας έρευνας γύρω από το πρόσωπο του Γεωργίου Στραβελάκη.
Τα πρώιμα χρόνια
Η μοίρα του Γεωργίου Στραβελάκη ή Χαλκιά....
... υπήρξε απόλυτα συνδεδεμένη με την καταστροφή της Χίου από τους Τούρκους το 1822. Ο Στραβελάκης γεννήθηκε το 1817 στα Καρδάμυλα της Χίου από Έλληνες γονείς. Το ελληνικό του όνομα ήταν Γεώργιος Στραβελάκης-Χαλκιάς. Οι γονείς του υπήρξαν ο Στεφανής Στραβελάκης και η Ειρήνη. Τον Ιανουάριο του 1822, οι Χιώτες εξεγέρθησαν εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας διεκδικώντας την απελευθέρωσή τους. Το αποτέλεσμα ήταν ο σουλτάνος να στείλει στη Χίο έναν στρατό αποτελούμενο από 10.000 στρατιώτες, προκειμένου να καταπνίξει την εξέγερση. Οι συνέπειες της επανάστασης είναι γνωστές και υπήρξαν τραγικές για τους κατοίκους της Χίου, καθώς περίπου είκοσι χιλιάδες κάτοικοι σφαγιάσθηκαν, ενώ πολλά γυναικόπαιδα μεταφέρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα 
Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα της γενικής καταστροφής, ο Γεώργιος Στραβελάκης ακολουθεί τη μοίρα των συμπατριωτών του. Για τα γεγονότα της αιχμαλωσίας του και της τελικής κατάληξής του στην Τυνησία έχουμε μία πολύτιμη ελληνική πηγή. Πρόκειται για την μαρτυρία της Χατζηευγενίας Στραβελάκη, της νύφης του τρίτου αδελφού του Γεωργίου Στραβελάκη, του Κωσταντή, ο οποίος διέφυγε της σφαγής και παρέμεινε στην Χίο.
Η Χατζηευγενία διηγείται πως, όταν ο τουρκικός στρατός έφτασε στη Χίο, ο Στεφανής Στραβελάκης κατέφυγε στο νεκροταφείο της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας στα Καρδάμυλα.

«Τότες στα ’21 ήταν κρυμμένοι στην Αγιά-Μαρίνα ο πατέρας του πεθερού μου, ο Στεφανής ο Στραβελλάκης, εις τα μνήματα μέσα της εκκλησιάς. Ήταν δική του η εκκλησιά».
Οι Τούρκοι ζήτησαν από τους Έλληνες που κρύβονταν να παραδοθούν και να προσκυνήσουν. Μεταξύ αυτών που κατέβηκαν για να παραδοθούν ήταν και η γυναίκα του Στεφανή Στραβελάκη, η Ειρήνη, μαζί με τα δύο της μεγαλύτερα παιδιά, τον Γιώργο και τον Γιάννη, ενώ δεν πήρε μαζί της τον τρίτο γιο της, τον Κωστάκη.
«Η μητέρα του πεθερού μου τότες επήρεν τα δύο παιδιά, το Γιώργη και τον Γιάννη και επήγεν να προσκυνήσει. Ο Κωνσταντής, ο πιο μικρός, έμεινε».
Ο Γιάννης ήταν 14 και ο Γιώργος 5 ετών. Ο μεγαλύτερος μάλιστα έψελνε στην εκκλησία, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πληροφορία πως επρόκειτο για πολύ όμορφα παιδιά, γεγονός που ίσως απέβη καθοριστικό για τη μετέπειτα εξέλιξη της ζωής τους.
«…και τα δύο ομορφόπαιδα σαν αγγελούδια»
Τα γυναικόπαιδα τελικά αιχμαλωτίστηκαν και οδηγήθηκαν στη Χώρα. Περνώντας από την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, ο πατέρας τους, ο οποίος είχε κρυφτεί στο νεκροταφείο, βλέποντας τα παιδιά του και τη γυναίκα του αιχμαλώτους, αποκαλύφθηκε και παρακάλεσε τους Τούρκους να τους αφήσουν, ανταλάσσοντας τον εαυτό του στη θέση τους. Παρ’ όλα αυτά, επειδή οι διαταγές ήταν ρητές, δεν εισακούστηκε και σφαγιάσθηκε επιτόπου. Τα παιδιά και η μητέρα τους οδηγήθηκαν αρχικά στη Σμύρνη, όπου και παρέμεινε η μητέρα και ακολούθως τα δύο αδέλφια πωλήθηκαν και οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Στην Πόλη τα παιδιά πωλήθηκαν εκ νέου σε απεσταλμένους του μπέη της Τύνιδας Hussein (1824-1835) στον οποίο και εστάλησαν ως δώρο.
Είναι χαρακτηριστική στην αφήγηση της Χατζηευγενίας Στραβελάκη η αγωνία της μητέρας των δύο αγοριών, η οποία τους έδινε ευχή και κατάρα να μην τουρκέψουν και να μην χωρίσουν ποτέ. Μάλιστα, έχει διασωθεί ένα μοιρολόι που τους έλεγε: «Τούτην τη νύχταν κι άλλη μια 
             θα σας θωρρώ, κι απέκει πια… 
             ω Γιώργη μου και Γιάννη μου, 
             πανώριο μου ζευγάρι»
Βέβαια, παρ’ όλα αυτά η ζωή τα έφερε διαφορετικά και τα δύο παιδιά αναγκάστηκαν να αλλάξουν όνομα και θρησκεία ζώντας μέσα στην αυλή των μπέηδων της Τύνιδας.... συνεχίζεται