ΑΡΘΡΟ

Ο πραγματικός νικητής στις Βρυξέλλες ήταν η Μέρκελ
Γράφει ο Νίκος Μουντάκης
Ο Mario Monti αντιμετώπισε την Καγκελάριο της Γερμανίας και κέρδισε τη μάχη. Θα επιβιώσει μερικές ακόμα εβδομάδες ή ακόμα και μήνες στην πολιτική. Ήταν έξυπνη κίνηση να απειλήσει με βέτο σε κάτι που η Άνγκελα Μέρκελ θεωρεί απολύτως αναγκαίο. Την μπλόκαρε στη γωνία. Ήταν ένα παράδειγμα κλασικής διπλωματίας της ΕΕ.
Αλλά αυτό ήταν μόνο το προσκήνιο. Αν κοιτάξετε πίσω από την κουρτίνα, θα διαπιστώσετε ότι, για την Ιταλία, τουλάχιστον, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ήταν ήδη σε θέση να αγοράσει ιταλικά ομόλογα στην ελεύθερη/δευτερογενή αγορά. Το μέσο ήταν εκεί, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε. Οι συμφωνηθείσες αλλαγές είναι ανεπαίσθητες. Η Ιταλία πρέπει να υπογράψει ένα μνημόνιο, και να υποβληθεί στον έλεγχο της τρόικας - το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η διαδικασία θα είναι λιγότερο παρεμβατική – εξασφαλίζοντας κάποια αξιοπρέπεια για την Ιταλία. Αλλά θα εξακολουθεί να υπάρχει μια διαδικασία.
Το πραγματικό πρόβλημα για τις αγορές ομολόγων από τον ESM είχε λιγότερο να κάνει με τους κανόνες και περισσότερο με το συνολικό μεγέθους της ισχύος του ΕSM. Έχει ικανότητα δανεισμού € 500 δισ. - και αυτό δεν έχει αλλάξει. Δεν έχει σημασία πως το βλέπει κανείς, ο ESM απλά δεν είναι αρκετά ευρύς. Θα παρέχει κεφάλαια στις ισπανικές τράπεζες. Θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει το πρόγραμμα για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Θα πρέπει σύντομα να αντιμετωπίσει την  Κύπρο και, ποιος ξέρει, ίσως και τη Σλοβενία. Ένα πλήρους κλίμακας πρόγραμμα για την Ισπανία ..........
.. φαίνεται ακόμα πιθανό. Πώς μπορούν να χωρέσουν και η Ισπανία κάτω από την ομπρέλα, καθώς και οι ιταλικές αγορές ομολόγων;
Ο κ. Monti μπορεί να έχει εξασφαλίσει το σωστό είδος συμφωνίας πολιτικά αλλά για να λύσει το πρόβλημα του μεγέθους του ESM έπρεπε να είχε επιμείνει σε μια τραπεζική άδειοδότηση. Με αυτήν, ο ESM ως τράπεζα πλέον θα μπορούσε να αξιοποιήσει το ανώτατο όριο των δανείων του σε ένα πιο ρεαλιστικό επίπεδο. Δεν θα είναι σε θέση να το κάνει αυτό τώρα.
Ο πραγματικός νικητής της συνόδου κορυφής της περασμένης εβδομάδας δεν ήταν ο κ. Monti, αλλά η κ. Μέρκελ. Κατάφερε να κρατήσει τις οικονομικές υποχρεώσεις της Γερμανίας αμετάβλητες. Πώς είναι δυνατόν να μην έχουμε καμία αλλαγή στις συνολικές υποχρεώσεις της Γερμανίας, ούτε στις πολιτικές της ΕΚΤ, και η Ιταλία και η Ισπανία τώρα να είναι ασφαλείς όταν δεν ήταν πριν από μία εβδομάδα;
Η συμφωνία για την Ισπανία ήταν οριακά καλύτερη - στα χαρτιά τουλάχιστον. Αλλά και εδώ δεν είναι αυτό που φαίνεται. Υπάρχουν τρία εμπόδια:
1. Η εντολή παροχής κεφαλαίων στις τράπεζες θα εξαρτηθεί από την πολιτική συμφωνία για την κοινή εποπτεία των τραπεζών. Εδώ μπορεί η κ. Μέρκελ να πάρει την εκδίκηση της. Μην περιμένετε αυτό να προχωρήσει εύκολα. Ένα κοινό τραπεζικό σύστημα θα ήταν μια πολύ μεγάλη υπόθεση, και αμφιβάλλω ότι μια λογική συμφωνία μπορεί να είναι εφικτή πριν τον Οκτώβριο.
2. Η άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μπορεί να απαιτήσει αλλαγή στη Συνθήκη για τον ESM. Αυτό το σημείο μάλλον αμφισβητείται. Αξιωματούχοι της ΕΕ λένε ότι μπορούν να το κάνουν με απλό σχέδιο νόμου . Αλλά πώς μπορεί κανείς να αφήσει τον ESM να εισφέρει κεφάλαια στις τράπεζες άμεσα, όταν η Συνθήκη αναφέρει ρητά ότι ο ESM δανείζει χρήματα στα κράτη μέλη για το σκοπό αυτό. Θα μπορούσε η συνθήκη να μην αναφέρει αυτή τη σημαντική λεπτομέρεια; Ο επικεφαλής της επιτροπής προϋπολογισμού της γερμανικής Βουλής φαίνεται επίσης να πιστεύει ότι μια αλλαγή της συνθήκης είναι πλέον απαραίτητη.
3. Η νέα συμφωνία εξακολουθεί να περιορίζεται από τα ίδια συνολικά όρια χρηματοδότησης του ESM, όπως οι αγορές ομολόγων. Οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν πιθανώς πολύ περισσότερα από τα € 100 δις. που διατίθενται για αυτό το πρόγραμμα, αν λάβει κανείς υπόψη τις επιπτώσεις τόσο της στεγαστικής φούσκας και την ύφεση. Ο ESM έχει αναλάβει υπερβολικά βάρη.
Το πιο σημαντικό γεγονός την περασμένη εβδομάδα κατά πάσα πιθανότητα δεν ήταν η συμφωνία κατά τη σύνοδο κορυφής ούτως ή άλλως, αλλά η δήλωση της κ. Μέρκελ ότι δεν θα υπάρχουν ευρωομόλογα  «για όσο ζω.» Η δήλωση αυτή αποκαλύπτει ότι μάλλον και η ίδια δεν είναι πεπεισμένη για την πολιτική ένωση, την οποία και στηρίζει σθεναρά κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων.
Εάν η κ. Μέρκελ έχει δίκιο και δεν υπάρχουν ευρωομόλογα στη διάρκεια της ζωής της, η ευρωζώνη δεν θα επιβιώσει. Χωρίς ευρωομόλογα ή αλλαγή της πολιτικής της ΕΚΤ, το χρέος της Ιταλίας και της Ισπανίας – και η συμμετοχή τους στην ευρωζώνη - δεν είναι βιώσιμα. Αυτό ήταν αλήθεια και την περασμένη Τετάρτη, όπως είναι και σήμερα.