H MOΔΙΣΤΡΑ....

.......και το  μοδιστράδικο

 Γράφει η Ευτυχία Δεσποτάκη

Στις μέρες μας  όλο και περισσότερο ακούγεται ,ότι  υπάρχει μια επιστροφή  των γυναικών στη μοδίστρα  και για να ράψουν κάτι καινούριο  αλλά και για να μεταποιήσουν κάτι παλιότερο. Μια συνήθεια ξεχασμένη τώρα και πολλά χρόνια. Εξ άλλου η μοδίστρα με την παλιά αίγλη που την ξέραμε έχει σχεδόν εκλείψει.

 Αν γυρίσομε  λίγες δεκαετίες πίσω ένας  προσανατολισμός  των κοριτσιών του παλιού καιρού ήταν η μοδιστρική. Ο πρώτος και  κύριος λόγος ήταν, αν μη τι άλλο  η κοπέλα  να ξέρει να ράβει τουλάχιστον τα λίγα   ρούχα τα δικά της και τα λίγα των παιδιών της και βέβαια ασκόντας  την τέχνη  της αυτή  σαν επάγγελμα  θα έβγαζε το χαρτζιλίκι της και μάλιστα μέσα στο σπίτι της.

Το παλιό Καστέλι είχε πολλές και αξιόλογες μοδίστρες. Στα παιδικά μου χρόνια συνέβη να ζω κοντά σε  συγγενικά πρόσωπα που ήταν μοδίστρες διακεκριμένες της εποχής και το όλο σύστημα της μοδιστρικής  ασκούσε μια γοητεία  σε μένα. Χάρη δε σε αυτή τη συναναστροφή έμαθα στοιχειώδη πράγματα, που όντως με εξυπηρέτησαν  και με εξυπηρετούν στην καθημερινή ζωή.......

.......

Η μοδίστρα θεωρώ, ότι ήταν μια έξυπνη γυναίκα, άσχετα αν δεν είχε προχωρήσει στα γράμματα, η εποχή άλλωστε δεν προωθούσε τη γυναίκα σε σπουδές. Αν ήταν  να πάει κάποιος στα γράμματα και σε σπουδές  στις πολυμελείς τότε οικογένειες ήταν τα αρσενικά παιδιά

Το βασίλειο της  μοδίστρας ήταν το μοδιστράδικο. Το ατελιέ της , όπως θα  λέγαμε  ξενιστί : ένα ξεχωριστό δωμάτιο του σπιτιού ή κάποιο παράσπιτο  στην αυλή πολλές φορές που χρησιμοποιείτο μόνο γι΄αυτή τη χρήση. Στο δωμάτιο αυτό υπήρχε  καταρχήν η ραπτομηχανή singer, συνήθως, ποδοκίνητη   Να υπενθυμίσομε βέβαια ότι η ραπτομηχανή  ήταν όνειρο ζωής για τις κοπέλες  του παλιού καιρού και ήταν ένα ακριβό απόκτημα, ,όμως, και  βασικό στοιχείο  της προίκας τους Υπήρχαν οι ποδοκίνητες αλλά και οι χειροκίνητες ραπτομηχανές ,σαφώς οικονομικότερες. Στο μοδιστράδικο ‘υπήρχε ένα σκοινί δεμένο από τοίχο σε τοίχο ,σαν απλώστρα, όπου επάνω ήταν ριγμένα διπλωμένα, πολυποίκιλα κομμάτια υφάσματος  .Ήταν τα  άρραφα  υφάσματα που περίμεναν τη σειρά τους  να κοπούν και να γίνουν φορέματα ανάλογα με την εποχή πάντα. Αυτό το σχοινί ανάλογα με το φόρτωμα προσδιόριζε και το φόρτο εργασίας της μοδίστρας, αλλά και το πότε μπορούσε να έχει η πελάτισσα σειρά.

Σε κάποιο άλλο σημείο του μοδιστράδικου στεκόταν μια άλλη παράξενη μυστηριώδης φιγούρα .Ήταν η κούκλα, όπως την έλεγαν, μα δεν έμοιαζε , γι άυτό και προκαλούσε περίεργα συναισθήματα κυρίως στους μικρούς. Ήταν ένα γυναικείο σώμα, υφασμάτινο, χωρίς κεφάλι, στηριγμένο πάνω σε ένα μαύρο τρίποδο,  που άφηνε το περιθώριο στο σώμα να περιστρέφεται. Αυτή τη φιγούρα την είδα αργότερα στους σουρρεαλιστικούς πίνακες του Εγγονόπουλου. Πάνω σε αυτό το παράξενο σώμα μόστραραν μισοτελειωμένα ή τελειωμένα ρούχα.

Πάντα οι μοδίστρες είχαν μαθήτριες από μία δύο έως και πάνω από δέκα τα μεγάλα μοδιστράδικα. Κορίτσια που πήγαιναν να μάθουν την τέχνη για να βιοπορίσουν και άλλα που συνήθως τα έστελναν οι γονείς τα καλοκαίρια για να μάθουν να γυρίζουν ένα στρίφωμα, όπως έλεγαν.  Στη μέση ή σε μια άκρη κολλημένο στον τοίχο υπήρχε ένα μεγάλο τραπέζι ξύλινο, που στην επιφάνεια του γινόταν η κοπή και το στρώσιμο των φορεμάτων. Πριν να βγούν οι σιδερώστρες  πάνω σε αυτό το τραπέζι γινόταν και το σιδέρωμα.

Κάτω στο πάτωμα ήταν σκορπισμένα συνήθως πολύχρωμα κουρελάκια, αποκόμματα από το ψαλίδισμα αλλά και πολλές καρφίτσες, που τα κορίτσια τις μάζευαν με το μαγνήτη, ένα σίδερο σε σχήμα πέταλου με μακρά σκέλη. Εδώ και κει κυκλοφορούσαν   πολύ μικρά περίεργα μαξιλαράκια, οι πελότες γεμάτα με καρφιτσωμένες βελόνες και καρφίτσες.

Μασουράκια ,σβιγάκια ,με όλα τα χρώματα, κουμπιά πολύχρωμα .κόμπιτσες

.κομψάδες ,γέμιζαν τα συρταράκια της ραπτομηχανής , που με το χαραχτηριστικό της ήχο  ήταν ένας ζωντανός οργανισμός  στο όλο σύστημα της ραπτικής. Ο καθρέπτης μεγάλος  και συνήθως στον τοίχο κρεμασμένος  είχε τον πρώτο λόγο μαζί με την πελάτισσα και τέλος τα φιγουρίνια  με τη μόδα   ήταν συνήθως  πάνω στο τραπεζάκι που συνόδευε τον καθρέπτη. 

Η  μοδίστρα   είχε σχέση με όλες τις κοινωνικές τάξεις, γιατί όλες οι γυναίκες σε κάποια στιγμή ,ευκατάστατες ή μη  θα περνούσαν από το εργαστήρι της . Στα χέρια της είχε την ξεχωριστή εμφάνιση  κάθε γυναίκας για τα μεγάλα γεγονότα της ζωής του αρραβώνα, του γάμου, της  ονομαστικής εορτής,   άλλα και  για τα καθημερινά, τότε που  δεν υπήρχε η μαζική παραγωγή   και η αλλοτρίωση της εργασίας  αλλά  κάθε μια  γυναίκα  διάλεγε το  συγκεκριμένο σχέδιο   και όταν τελείωνε το θαύμαζε  μαζί με τη μοδίστρα που απολάμβανε και αυτή με τη σειρά της το ολοκληρωμένο δημιούργημα της. Και το ξεχωριστό της ράψιμο θα την αξιολογούσε σε μια θέση, αλλά και θα της έδιδε το δικαίωμα να έχει υψηλότερες οικονομικές απαιτήσεις. Η μοδίστρα ήταν  πάντα περιποιημένη, όμορφα ντυμένη εκ των πραγμάτων  με μια κοινωνικότητα,  που της την παρείχε το επάγγελμα της .

Διέθετε δεξιοτεχνία ,αλλά και ευφυία μιας και η κοπτική και ραπτική δεν είναι άσχετες με τα μαθηματικά  και ειδικά με τη Γεωμετρία: Μάκρος ,πλάτος, μέση. περιφέρεια ,κέντρο ,διπλά, συμμετρία κ,α .Ακόμη και όταν το ύφασμα δε φτάνει βρίσκει τρόπους να φτάσει με την πρόσθεση, με την τσόντα, με τη φάσα. Για να ολοκληρωθεί  ένα φόρεμα χρειαζόταν τρεις πρόβες .Η  πρόβα στη μοδίστρα  έπαιρνε και τον κοινωνικό χαραχτήρα της επίσκεψης, καθώς  μετά την πρόβα   μοδίστρα και πελάτισσα κουβέντιαζαν, συζητούσαν την καθημερινότητα τους και  διαμόρφωναν μια στενότερη σχέση .

Τα χρόνια πέρασαν  .Η εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική και δωρεάν ,το έτοιμο ένδυμα  κατέκτησε την αγορά και σε προσιτές τιμές. Τα μοδιστράδικα άδειασαν από μαθήτριες ,άλλωστε τώρα πλέον  η μοδίστρα έπρεπε να πληρώνει και ασφάλεια  για τις κοπέλες ,ο επαγγελματικός προσανατολισμός των κοριτσιών  άλλαξε. Σιγά- σιγά η μοδίστρα με την παλιά αίγλη εξαφανίστηκε. Δεν συνέφερε πια να ράβουν  οι γυναίκες φορέματα  ακόμη και οι ίδιες οι μοδίστρες κατέφευγαν στο έτοιμο.

Στο μικρό μας Καστέλι Θυμάμαι αξιόλογες μοδίστρες.  Αναφέρω ,όσες γνώρισα από κοντά  και  που η σχέση μαζί  με κάποιες  από αυτές μου έδωσε  τις αναγραφόμενες εμπειρίες.. Και βέβαια  πιστεύω ότι είναι και άλλες που δε γνωρίζω ,  η γραφή αυτή α είναι ένα αφιέρωμα σε όλες.  

Θα ξεκινήσω από  την κ, Κωστούλα  Μαρεντάκη , βετεράνο της ραπτικής σήμερα που εθεωρείτο   και  η κορυφαία στην τέχνη της  και που και σήμερα κάποιες φορές καταγίνεται στο  εργαστήρι της. 

Και συνεχίζω με τη μακαριστή Μαρία Μπερντίου,  την μακαριστή Αντωνία Μαρεντάκη,  την  μακαριστή Ειρήνη Τσουρουπάκη και την  μακαριστή Ειρήνη Γεωργακάκη. Όλες αυτές κατέθεσαν την  «υψηλή ραπτική» τους  για πολλά χρόνια  στο γυναικείο πληθυσμό του τόπου μας.

Σήμερα ,που άλλαξαν τα ανεμολόγια ,και  με άλλο τρόπο θα αρχίσομε  να κρίνομε  τα πράγματα ,ίσως  η μοδίστρα να αποκτήσει ξανά την παλιά της αίγλη , και  όλες οι κοπέλες να ξαναβάλουν  στις δεξιότητες τους  και κάτι από τη ραπτική.  Άλλωστε ίσως χρειαστεί   να μεταποιήσομε τα τόσα ρούχα που υπάρχουν στις ντουλάπες μας. Δεν θα είναι άσχημο ούτε κακό.