ΚΡΗΤΗ 1203-1211

Κατά την Τέταρτης Σταυροφορίας (1203), η Κρήτη είχε πάψει να ανήκει στη Βυζαντινή επικράτεια. Ο Αλέξιος Άγγελος έσπευσε να την παραχωρήσει στον Βονιφάτιο τον Μομφερρατικό, προκειμένου να επιτύχει την αποκατάσταση του πατέρα του στον θρόνο του Βυζαντίου. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1204), οι σταυροφόροι αναγνώρισαν στον Βονιφάτιο το δικαίωμα να καταλάβει το νησί. Πρόλαβε όμως ο Γενουάτης αρχιπειρατής Ερρίκος Pescatore, αντίπαλος των Βενετών, και κατέλαβε το 1206 μεγάλο μέρος της κεντρικής Κρήτης. Ακολούθησαν σκληροί αγώνες μεταξύ Βενετών και Γενουατών, μέχρι που οι πρώτοι πέτυχαν να επικρατήσουν (1211) και να κυριαρχήσουν στη Μεγαλόνησο.
Η μεγάλη περίοδος της Βενετοκρατίας (1204/1211) υπήρξε για την Εκκλησία Κρήτης ιδιαίτερα σκληρή. Οι νέοι κατακτητές, που απέβλεψαν από την αρχή στη μονιμοποίηση της κατοχής και της εκμετάλλευσης της Κρήτης, μόλις διαπίστωσαν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν η μεγάλη ενωτική δύναμη του λαού, το στήριγμα της βυζαντινής ιδέας, ο φορέας της αντίστασης εναντίον τους και επομένως ο ισχυρότερος και ο περισσότερο επικίνδυνος αντίπαλος τους, έλαβαν αυστηρά μέτρα, που περιόριζαν την πνευματική ελευθερία των Κρητικών. Κατάργησαν και απομάκρυναν τους ορθόδοξους επισκόπους. Ο Νικόλαος, τελευταίος προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κρήτης, άνδρας με κύρος και μόρφωση, διέφυγε στην αυλή της Νικαίας και εποίμανε τη Μητρόπολη Σμύρνης, η οποία του είχε δοθεί προεδρικώς. Απαγόρευσαν τη χειροτονία ιερέων. Όσοι Κρητικοί ήθελαν να γίνουν κληρικοί, έπρεπε να πάρουν πρώτα την άδεια των βενετικών αρχών του νησιού, με την καταβολή ενός σημαντικού χρηματικού ποσού, και έπειτα να ταξιδέψουν στην Πελοπόννησο ή στη Μ. Ασία, όπου θα έβρισκαν ορθόδοξο αρχιερέα να τους χειροτονήσει. Στέρησαν την Ορθόδοξη Εκκλησία από την περιουσία της. Τοποθέτησαν Λατίνους στη θέση των ορθόδοξων επισκόπων και όρισαν προϊσταμένους του ορθόδοξου κλήρου πρωτοπαπάδες και πρωτοψάλτες, στα μεγάλα αστικά και στα επαρχιακά κέντρα. Οι προϊστάμενοι αυτοί ήταν πρόσωπα της απόλυτης εμπιστοσύνης των Βενετών, υπάλληλοι μισθοδοτούμενοι από το κράτος στο οποίο δήλωναν υποταγή. Σκοπός των Βενετών ήταν η πλήρης αποδιοργάνωση της Εκκλησίας της Κρήτης.....Οι Κρητικοί δεν συμβιβάστηκαν ποτέ με αυτήν την πολιτική. Αντιστάθηκαν και αγωνίστηκαν αποφασιστικά κατά της βενετικής κυριαρχίας. Αλλά και το Οικουμενικό Πατριαρχείο προσπαθούσε συνεχώς, άλλοτε με παραινέσεις κι άλλοτε με απεσταλμένους  κληρικούς, να ενισχύει την πίστη και να αναζωογονεί το φρόνημα του Βενετοκρατούμενου κρητικού πληθυσμού. Οι σχέσεις με τους Ρωμαιοκαθολικούς και η προσπάθεια της ένωσης των Εκκλησιών ήταν τα οξύτερα προβλήματα. Οι Κρητικοί αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση τους εκπροσώπους της παπικής ενωτικής πολιτικής. Προσέβλεπαν με αυτοπεποίθηση στην Κωνσταντινούπολη και επέμεναν στη διατήρηση της πολιτισμικής και πολιτιστικής ταυτότητας τους.