ΕΛΥΡΟΣ

H Έλυρος (Σκύλαξ 47) είναι κτισμένη στο λόφο "Κεφάλα", 500 μ. νοτιοδυτικά του χωριού Ροδοβάνι της επαρχίας Σελίνου.Θεωρείται η σημαντικότερη αρχαία πόλη στη νοτιοδυτική Κρήτη κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους. Ανεξάρτητη και αυτόνομη είχε κόψει δικό της νόμισμα. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους υπήρξε μέλος της "Ομοσπονδίας των Ορείων", μαζί με τις πόλεις Υρτακίνα, Λισό, Ποικιλασσό και Τάρρα. Επίνεια της υπήρξαν οι πόλεις Λισός και Συία. Αναφέρεται μεταξύ των Κρητικών πόλεων που υπέγραψαν τη συμμαχία με τον Ευμένη Β΄της Περγάμου το 183 π.Χ.
Στην Έλυρο τιμούσαν ιδιαίτερα τον Απόλλωνα και τους ήρωες Φυλακίδη και Φίλανδρο, γιο του Απόλλωνα και της νύμφης Ακακαλλίδας. Οι Ελύριοι έστειλαν στους Δελφούς ανάθημα ένα χάλκινο σύμπλεγμα, που παρίστανε μία κατσίκα να θηλάζει τους δύο αυτούς ήρωες όταν ήταν νήπια. Από την Έλυρο λέγεται ότι καταγόταν ο λυρικός ποιητής Θαλήτας (7ος αι. π.Χ.).
Πρώτος ο Pashley, οδηγούμενος από τα σχετικά χωρία των αρχαίων συγγραφέων και των επιγραφών, όρισε τη θέση της κοντά στο σημερινό χωριό Ροδοβάνι της κοινότητας Καμπανού της επαρχίας Σελίνου. Ο Thenon εξέτασε τα ερείπια αυτής προσεκτικότερα και ανακάλυψε επιγραφή, που έγραφε "έδοξε τη πόλει των Ελυρίων", με την οποία επικυρώθηκε η γνώμη του Pashley.
Η ΄Ελυρος διατήρησε τη δραστηριότητά της και την Α΄Βυζαντινή περίοδο και υπήρξε έδρα Επισκοπής.
Η πόλη καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς.

Αν κοιτάξετε γύρω σας, όταν θα βρεθείτε στην περιοχή, σίγουρα θα βρείτε κάποια ίχνη της αρχαίας πόλης. Κολώνες, λαξευτοί λίθοι και πολλά σκόρπια κομμάτια κεραμικής. Είναι όμως δύσκολο να πιστέψετε ότι σε αυτό το μέρος ήταν κάποτε η μεγαλύτερη πόλη της νοτιοδυτικής Κρήτης της κλασικής εποχής. Ήταν μια πόλη 16.000 ανθρώπων και έγινε πλούσια με το... εμπόριο όπλων! Ήταν διάσημη για τα τόξα, τα βέλη και την καλή ποιότητάς των μαχαιριών της, τους καλούς καταπέλτες και τα άλλα όπλα που τα πωλούσε σε όλη την Κρήτη. Εξήγαγε επίσης αυτά τα όπλα, από τα τρία λιμάνια της, Λισσός, Συία, και Ποικίλασσος! Παράλληλα, οι κάτοικοι της πόλης καλλιεργούσαν στην εύφορη κοιλάδα στα ανατολικά και νότια της πόλης, μέλισσες. Στην πραγματικότητα, η Ελυρος είχε γίνει τόσο πλούσια ώστε έκοψε δικά της νομίσματα στα οποία εκπροσωπούνται τα δύο σύμβολα του πλούτου της: από τη μια πλευρά ένα βέλος με μια κατσίκα και από την άλλη πλευρά μια μέλισσα.