ΟΣΙΟΙ ΑΓΙΟΙ & ΕΡΗΜΙΤΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Η Παρακλητική, ένα από τα πιο γνωστά υμνογραφικά έργα της εκκλησίας είναι σε μεγάλο βαθμό έργο ενός Αγίου από την Κρήτη, του Οσίου Ιωσήφ του Υμνογράφου, η καταγωγή του οποίου ήταν από τη Σικελία. Ο Όσιος, ο οποίος έζησε τον 9ο αιώνα, διακρίθηκε από νεαρή ηλικία για τις ικανότητες του στην σύνθεση εκκλησιαστικών ύμνων και την ψαλμωδία, καθώς και την αντιγραφή χειρογράφων που αποτελούσε μια από τις πιο σημαντικές τέχνες της εποχής. Από τη Σικελία βρέθηκε στην Πελοπόννησο μαζί με τη μητέρα Αγαθή και την αδερφή του, όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Πλωτίνος και από εκεί πήγε στη Θεσσαλονίκη όπου χειροτονήθηκε μοναχός. Η πορεία του συνεχίστηκε στην Κωνσταντινούπολη, απ΄ όπου εκδιώχθηκε όταν αντέδρασε στα διατάγματα που εξέδωσε ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Λέοντας ο πέμπτος στα χρόνια της εικονομαχίας και εξορίστηκε στη Ρώμη. Όμως στο δρόμο προς την «αιώνια πόλη» ο Όσιος Ιωσήφ έπεσε στα χέρια πειρατών, οι οποίοι τον έφεραν στην Κρήτη. Αρκετά χρόνια μετά κατάφερε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε σε βαθιά γεράματα, το έτος 842. Η μνήμη του εορτάζεται στις 3 Απριλίου.
Στους εκκλησιαστικούς ύμνους διακρίθηκε ένας ακόμη Κρητικός άγιος, ο Άγιος Ανδρέας ο Ιεροσολυμίτης, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ο Άγιος Ανδρέας αναφέρεται ότι γεννήθηκε στη Δαμασκό και σε ηλικία 15 ετών κατατάχθηκε στον κλήρο στα Ιεροσόλυμα. Προτάθηκε να μετάσχει στην Οικουμενική Σύνοδο κατά των Μονοφυσιτών και έμεινε στην Κωνσταντινούπολη αναπτύσσοντας έντονο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο σαν διευθυντής του ορφανοτροφείου Άγιος Παύλος. Χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης και διακρίθηκε για τη σύνθεση του Μεγάλου Κανόνα και άλλα εκκλησιαστικά έργα. Πέθανε στα 712 ή 740 μ.Χ. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου.
Από την Κυδωνία Χανίων κατάγονταν ο Όσιος Νικόλαος ο Ομολογητής, ο οποίος γεννήθηκε το 792 μ.Χ. Μετά τις πρώτες βασικές γνώσεις που απέκτησε βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι γονείς του τον εμπιστεύτηκαν στον θείο του Θεοφάνη, ο οποίος ήταν μοναχός στην Μονή Στουδίου της Πόλης. Ο Νικόλαος έγινε μοναχός και διακρίθηκε στην τέχνη της αντιγραφής των χειρογράφων με μεγάλη επιτυχία. Η εικονομαχία που αναστάτωσε τη ζωή του Βυζαντίου δεν άφησε ανεπηρέαστη και τη ζωή των μοναχών στο ιστορικό αυτό μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης. Με την λήξη της μεγάλης αυτής περιπέτειας ο Νικόλαος ο Ομολογητής εξελέγη Ηγούμενος στο μοναστήρι στις 19 Απριλίου του έτους 847, θέση την οποία κατείχε ως την παραίτηση του από το αξίωμα στα 850. Η επιλογή του ήταν να ιδρύσει ένα καινούριο κοινόβιο πιστό στις παραδόσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί. Όμως οι διώξεις εναντίον του, δεν σταμάτησαν. Ο Καίσαρας Βάρδας τον ανάγκασε να αυτοεξοριστεί σε διάφορες περιοχές έως το 867 μ.Χ. οπότε και επέστρεψε ως Ηγούμενος. Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 868 μ.Χ. και η μνήμη του «Οσίου Νικολάου Ομολογητού του Στουδίτου», όπως αναφέρεται στο Κρητικό Αγιολόγιο, εορτάζεται στις 4 Φεβρουαρίου.
Κορυφαία μορφή της Κρητικής εκκλησίας είναι ο Άγιος Νίκων «ο Μετανοείτε» το κήρυγμα του οποίου βασίζονταν ακριβώς στο κάλεσμα για μετάνοια, απ΄ όπου προήλθε και το όνομα με το οποίο είναι γνωστός. Ο Άγιος κατάγονταν από τον Πόντο και ακολούθησε το βίο του μοναχού διδάσκοντας το Ευαγγέλιο στην ανατολή. Από εκεί βρέθηκε στην Κρήτη όπου έζησε και δίδαξε για είκοσι περίπου χρόνια και ακολούθως στην Πελοπόννησο. Ο Άγιος που έγινε γνωστός για πολλά θαύματα πέθανε το 988 μ.Χ. Η μνήμη του εορτάζεται στις 26 Νοεμβρίου.
Στην Κρήτη ασκήτευσαν ο Όσιος Ιωάννης και οι Όσιοι 98 πατέρες οι οποίοι βρέθηκαν στο νησί από διάφορα μέρη της Μεσογείου περίπου στα 1632. Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες από τις πηγές για το βίο τους, ενώ η μνήμη του πιο γνωστού από αυτούς, Όσιου Ιωάννη, τιμάται σε διάφορα μέρη της Κρήτης. Η μνήμη του «Ιωάννου του Ερημίτου και των εν Αζωγυρε Σελίνου 98 Θεοφόρων πατέρων», όπως αναφέρεται στο Κρητικό Αγιολόγιο εορτάζεται στις 7 Οκτωβρίου.
Ελάχιστα είναι τα γνωστά ιστορικά στοιχεία και για έναν ακόμη ασκητή της Κρήτης, τον Όσιο Νικόλαο, ο οποίος φαίνεται ότι έζησε στο Κουρταλιώτικο φαράγγι περίπου στα 1670. Η μνήμη του «Οσίου Νικολάου του Κουρταλιώτου» εορτάζεται την 1η Σεπτεμβρίου.
Από τον Αζωκέραμο Σητείας κατάγονταν ένας ακόμη Κρητικός Όσιος, ο Ιωσήφ ο Ηγιασμένος η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 22 Ιανουαρίου. Ο Όσιος Ιωσήφ έζησε στο Ηράκλειο, όπου και μόνασε στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και διακρίθηκε στην αντιγραφή χειρογράφων. Μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς, έγινε Ιερέας και πέθανε στο Ηράκλειο στις 22 Ιανουαρίου 1511. Το λείψανο του μεταφέρθηκε στη Ζάκυνθο στα 1969.
Επίσκοπος Γόρτυνας ήταν ο Όσιος Ευμένιος ο θαυματουργός, ο οποίος διακρίθηκε για την εντιμότητα του βίου του, τα έργα και τα θαύματα του τα οποία ξεπέρασαν τα σύνορα της Κρήτης. Ο Όσιος βρέθηκε στη Ρώμη αλλά και στις Θήβες της Αιγύπτου όπου δίδαξε το λόγο του Χριστού. Πέθανε στην Αίγυπτο και το λείψανο του μεταφέρθηκε στην Κρήτη όπου τάφηκε με μεγάλες τιμές. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Σεπτεμβρίου.
Από τη Σητεία κατάγονταν ένας ακόμη Κρητικός Άγιος, ο Όσιος Ιωσήφ ο Γεροντογιάνης, κατά κόσμον Ιωάννης Βιτσέντζος. Ο Όσιος γεννήθηκε στα ερειπωμένα κελιά της μονής Καψά όπου είχαν καταφύγει οι γονείς του, Εμμανουήλ και Ζαμπία μετά από Τουρκικές επιδρομές. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία και απέκτησε τέσσερα παιδιά, ενώ παρά το γεγονός ότι ήταν εξαιρετικά έξυπνος δεν έμαθε ποτέ γράμματα. Ασχολούνταν με τις αγροτικές εργασίες ενώ ζούσε σε μια απομονωμένη περιοχή λόγω των συχνών διαπληκτισμών του με τους Τούρκους. Μετά από ένα ατύχημα που προκάλεσε το θάνατο της κόρης του αφοσιώθηκε στο Θεό και άφησε την οικογένεια του. Έγινε μοναχός στην μονή Καψά και έζησε βίο ενάρετο ως τη μέρα του θανάτου του στις 6 Αυγούστου 1874. Τα πολλά θαύματα όσο ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του μαζί με τον ενάρετο βίο του και την αφοσίωση του στο Θεό ήταν ο λόγος που ανακηρύχθηκε Άγιος. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 7 Αυγούστου, ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του έγινε στις 7 Μαΐου 1982.