ΚΡΗΤΗ ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ

Γράφει ο Δρ Γιάννης Θ. Πολυράκης 
Η Επανάσταση του Δασκαλογιάννη κατά των Τούρκων κατακτητών και η θυσία του ήρωα αποτελεί την κορωνίδα της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης της Κρητικής ψυχής.
Η θυσία του Αρκαδίου θα μένει ορόσημο στους αιώνες και δείγμα του αδούλωτου Κρητικού φρονήματος.
Η Θυμιανή Παναγία αποτελεί τη ζωντανή Βίβλο της σταθερής αποφασιστικότητας και προσήλωσης του Κρητικού στην Ιστορία του και στα πάτρια.
Ο Καγιαλές απέδειξε πως δεν καταλύεται εύκολα η Κρήτη, καθώς τα εθνικά σύμβολά της είναι ανθρωπόκορμα και ως τέτοια είναι αδύνατον να υποκύψουν στην όποια ξένη κακόβουλη επιθυμία που στρέφεται στην ακεραιότητα του νησιού.
Η παρουσία των Κρητικών Εθελοντικών Σωμάτων ήταν έντονη και καταλυτική τόσο κατά τη διεξαγωγή του Μακεδονικού Αγώνα (1903-08) και των Απελευθερωτικών (των βόρειων ελληνικών επαρχιών και των νησιών του Αιγαίου) Πολέμων (1912-13) όσο και κατά τη διεξαγωγή του Βόρειο-ηπειρωτικού Αγώνα το 1914.
Η ηγετική φυσιογνωμία του Μεγάλου Κρητικού Ελευθέριου Βενιζέλου δημιούργησε την Ελλάδα του σήμερα.
Η Μάχη της Κρήτης άλλαξε τη ροή της Ιστορίας του σύγχρονου κόσμου. Θα έπρεπε, «η Πατρίς ευγνωμονούσα» να είχε δώσει μεγαλύτερη διάσταση στο γεγονός. Από τοπική επετειακή γιορτή, θα έπρεπε να αποτελεί πανελλήνια περίλαμπρη επέτειο, ανάλογη της διάστασης και της σημασίας της.
Πουθενά λοιπόν δεν υστερεί η Κρήτη, από την αρχαιότητα ως τα σήμερα. Παντού παρίσταται με ένα ηχηρό «παρών». Έτσι:
Στις Καλές Τέχνες έχει να αναδείξει αξιόλογους εκπροσώπους. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Λάμπρου: «Η Κρήτη υπήρξεν ίσως το κυριότερον κέντρον εν ώ ανεπτύχθη το πρώτον η νεοφανής τάσις προς εξεικόνισιν των θαυμασίων της θαλάσσης, των κυμάτων, των ιχθύων, της ιπποκάμπης, του πολύποδος, παραστάσεων προσφιλών εις λαούς θαλασσοχαρείς. Εν Κρήτη τέλος φαίνεται ότι η τέχνη απετίναξεν ευθαρσώς τα δεσμά της Ανατολής και εκινήθη προς την ελευθερίαν, ήτις έμελλε ν'αναπτυχθεί ιδιαίτατα επί του ελληνικού εδάφους». Έτσι, εκτός από τον μυθικό Δαίδαλο αναφέρονται και άλλοι διαπρεπείς Κρητικοί, όπως οι αγαλματοποιοί Δίποινος και Σκύλλις οι οποίοι ίδρυσαν την Σχολή των Δαιδαλιδών κατά την αρχαία ελληνική εποχή, οι νεότεροι γλύπτες Χειρίσοφος και Αριστοκλής και οι αρχιτέκτονες Χερσίφρων και Μεταγένης οι οποίοι κατασκεύασαν το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Ξέχωρη θέση κατέχει η τέχνη του μεγάλου ζωγράφου του Μεσαίωνα Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, το επίγραμμα του οποίου «ο Κρης», σημαίνει πολλά στη βαριά υποθήκη που μας κληροδότησε. Αλλά και οι μεταγενέστεροί του ζωγράφοι όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός, ο Ευριπιώτης, ο Γεώργιος Κλάντζας, ο Λαμπάρδος κ.α. ήταν επίσης Κρητικοί.
Στο χώρο των γραμμάτων, η παρουσία της Κρήτης παραμένει διαχρονική στο Πάνθεον των μεγάλων δημιουργών. Εκτός από τον θεοσοφιστή και ιατροφιλόσοφο Επιμενίδη, διάσημοι ήταν οι δύο Κρήτες ποιητές Θαλήτας και Ριανός. Ο Θαλήτας ο οποίος ήταν από την Γόρτυνα, ήταν και μουσικός και συνέταξε την ενορχήστρωση του ένοπλου Κρητικού πυρρίχιου χορού. Ο Ριανός έγραψε και ιστορία του Μεσσηνιακού Πολέμου. Αξιόλογοι συγγραφείς ήταν και ο Ξενίων, ο Δοσίθεος και ο Σωσικράτης. Από τα έργα τους, διασώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα από άλλους συγγραφείς. Αξιόλογος ήταν και ο Λούκιος από την Τάρρα ο οποίος έζησε τον 1ο π. Χ. αιώνα και ο οποίος σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο έγραψε τρία βιβλία «περί παροιμιών». Στον ίδιο αποδίδονται τα σχόλια που έχουν βρεθεί για τα «Αργοναυτικά» του Ρόδιου Απολλώνιου. Στους επόμενους αιώνες, ξεχωρίζουν οι φυσιογνωμίες του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Γεώργιου Χορτάτζη και στη σύγχρονη εποχή ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης που δίνουν ένα ηχηρό παρών στο παγκόσμιο πνευματικό γίγνεσθαι και διαλαλούν τη συνέχεια του πνεύματος στο νησί.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ