ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ

Ξεκινώντας από την διασταύρωση των Καλουδιανών με κατεύθυνση προς τα νότια περνάμε από το χωριό Βουλγάρω. Χωριό που όπως δηλώνεται και απ’ την ονομασία του, πιθανόν να κατοικήθηκε από Βούλγαρους στρατιώτες που έφερε μαζί του ο Νικηφόρος Φωκάς το 961. Πάντως το χωριό συναντάται και στο Κατάστιχο Φεούδων της τούρμας Κισάμου στις αρχές του 14ου αιώνα . Λίγο πιο πάνω από το Βουλγάρω υπήρχαν και υπάρχουν νερά τρεχούμενα που επέτρεπαν την ανάπτυξη της απαιτητικής σε νερό λεύκας. Η λεύκα στα σλαβικά λέγεται τοπόλι, η οποία και έδωσε και το όνομα στο σημερινό χωριό Τοπόλια. Το χωριό που αναφέρεται για πρώτη φορά σε νοταριακό έγγραφο του Χάνδακα το 1256 με το όνομα Βopolia. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται για παλαιότερο οικισμό. Μάλλον πρόκειται για εγκατάσταση Σλάβων στρατιωτών του Νικηφόρο Φωκά. Το όνομα του οικισμού είναι σλαβικό και δηλώνει είδος λεύκας (τοπόλι). Παρόμοια τοπωνύμια υπάρχουν και σ’ άλλα μέρη της Ελλάδας, στην Ευρυτανία (Τοπολιανά), στην Αχαΐα (Τοπόλοβα) αλλά και στην Βουλγαρία όπου Τοπόλιτσα ονομάζεται παραπόταμος του Έβρου. Το όνομα αυτό πάντως συναντάται και στις τρεις ενετικές απογραφές με το σημερινό του όνομα. Λεύκες συναντούμε και σήμερα στα Τοπόλια. Ακριβώς απέναντι υπάρχει το Άρμενοχωριό, οικισμός στην σημερινή κοινότητα Σφακοπηγαδίου. Αναφέρεται στο Κατάστιχο των Φεούδων της Κισάμου τον 14ο αιώνα . Ίσως να πρόκειται γι αυτόν τον οικισμό που αναφέρεται και σε έγγραφο του νοταρίου P. Scardon του Χάνδακα το 1271. Δεν είναι όμως βέβαιο ότι εννοείται το συγκεκριμένο χωριό ή άλλο με ίδιο όνομα. Με βάση την ετυμολογική ανάλυση του ονόματος, θα μπορούσε να λεχθεί ότι κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για εγκατάσταση Αρμενίων στρατιωτών του Νικηφόρου Φωκά μετά το 961. Παρόμοια τοπωνύμια είναι διάσπαρτα σ’ όλη την Κρήτη και παρέχουν μια σχετικά ασφαλή τοποθέτηση των οικισμών αυτών τουλάχιστον στην αρχή της δεύτερης βυζαντινής περιόδου της Κρήτης.