ΚΟΛΑΣΗ ΚΑΙ ΚΟΛΑΣΜΕΝΟΙ ΣΤΙΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ

Η καταλαλούσα. Η παραφρουκάστρα. Η Μαχιναρέα. Η Ανυφαντού. Ο Μυλωνάς. Ο Κλέπτης «ο Κλέπτης και Ληστάρχης». Ο Ταβερνάρης Η αποστρέφουσα τα νήπια. Η μη βυζαίνουσα τα νήπια. Η ψεύτρα. Ο φονέας. Ο Παραβλακιστής. Ο Παραθεριστής. Ο Παρακαμπανιστής. Ο Βλάσφημος. Η Μάγισσα. Ο Ζουράρης. Ο Φαλσογράφος. Ο που δεν πάει προσφορά στην εκκλησία. Οι κοιμούντες της Αγίαν Κυριακήν. Ο Πόρνος και η Πόρνη. Ο Ράπτης όπου κλέπτει. Η παρακαθίστρα. Η Μαρτηριπρέα. Η Μαυλήστρα Μαυληπρέα. Ο Κακός Ηγούμενος. Ο Πλούσιος και ο Λάζαρος.
Συνήθως βρίσκονται στο δυτικό τοίχο. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι συνέχεια του εικονογραφικού θέματος της Δευτέρας Παρουσίας που τοιχογραφείται στο ναό ενώ σε πολλές περιπτώσεις συναντώνται αυτόνομα.

Οι κολασμένοι δεμένοι με αλυσίδες κατακαίγονται από φλόγες, διάβολοι τους οδηγούν ή τους κεντούν, γυμνοί, κουβαλώντας τα εργαλεία της αμαρτίας τους. Φίδια τυλίγονται γύρω τους και τους κατατρώγουν.
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι σε τετράγωνα πλαίσια τοποθετούνται ανθρώπινα κρανία με τις επιγραφές «η πίσσα κοχλάζουσα», «ο σκόλιξ ο ακήμιτος», «ο βριγμός των οδόντων», «το σκότος το εξώτερο», «ο Τάρταρος»
Ο Gerola, ο πρώτος που ασχολήθηκε με το θέμα των παραστάσεων των ποινών επισήμανε και την τεράστια «αξία» τους: η ακαλαισθησία των εικόνων και οι ασυνταξίες και ανορθογραφίες στις επιγραφές των εικόνων αυτών, αυξάνουνε τον άδολο χυμό της γνήσιας έκφρασης της λαϊκής σκέψης πάνω στο θέμα. Πραγματικά στη χοντροκομμένη αυτή κόλαση, παρουσιάζονται μόνο οι πιο ταπεινοί αμαρτωλοί, εκείνοι που είναι γνωστοί στη φαντασία του καλλιτέχνη από την καθημερινή του ζωή. Καμιά φορά η παράσταση των ποινών αυτών δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αθώα εκδίκηση κανενός δύστυχου, ενάντια στην κακία των εκμεταλλευτών του ή -γενικότερα-η σωτήρια νουθεσία κάποιου ανθρώπου της σκέψης για τα αμαρτήματα και τα ελαττώματα τα πιο συνηθισμένα ή τα πιο φοβερά. Φυσικό είναι, το πνεύμα της απομίμησης τόσων άλλων παρόμοιων εικόνων, που είναι σκορπισμένες στα εξίσου ταπεινά εκκλησάκια της άλλης Ελλάδας, να έχει την επίδρασή του στη σύλληψη, γενικά, και στη σύνθεση των σκηνών αυτών της κόλασης στην Κρήτη. Δεν μπορούμε όμως να αρνηθούμε πως κάτι το εντελώς προσωπικό διαφαίνεται εδώ στην προτίμηση της μιας ή της άλλης τιμωρίας και στην επινόηση καινούριων κολασμών, που δεν τους απαντούμε αλλού.
Ύστερα από τα παραπάνω, έχομε τη γνώμη πως, για να γνωρίσομε τον ψυχικό κόσμο του κρητικού λαού στον XIV και XV αιώνα, θα συντελέσει αν ρίξουμε μια ματιά στις παραστάσεις αυτές της κόλασης που σώζονται ακόμα, και που, δυστυχώς, η ίδια η τοποθέτησή τους χαμηλά από το ένα και το άλλο μέρος της εισόδου συνέβαλε στο να καταστραφούν

ΠΗΓΗ: ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ