ΑΥΓΟΥΣΤΙΑΤΙΚΟ ΜΕΛΤΕΜΙ

Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη
Το καλοκαίρι στο Αιγαίο πνέει ένας βόρειος ή βορειοδυτικός άνεμος, το γνωστό μας μελτέμι (η λ. είναι τουρκική). Ειδικά εμείς εδώ στην Κρήτη νιώθουμε πολύ έντονα την παρουσία του μελτεμιού, έτσι όπως φτάνει στο νησί δυναμωμένο, καθώς διατρέχει τη λεκάνη του Αιγαίου και το Κρητικό Πέλαγος. Τα μελτέμια είναι οι «ετησίαι» των αρχαίων Ελλήνων, που μελέτησε και ερμήνευσε ο Αριστοτέλης στα «Μετεωρολογικά» του, όπου γράφει: «Οι ετησίαι πνέουσι μετά τροπάς και κυνός επιτολήν, και ούτε τηνικαύτα ότε πλησιάζει ο ήλιος, ούτε ότε πόρρω. Και τας μεν ημέρας πνέουσι, τας δε νύκτας παύονται» (361b). Δηλαδή: «Τα μελτέμια φυσούν
μετά τα ηλιοστάσια και την εμφάνιση του αστερισμού του Κυνός και ούτε τότε, όταν ο ήλιος βρίσκεται πολύ κοντά (στη γη), ούτε όταν βρίσκεται μακριά. Επίσης, φυσούν τις μέρες, ενώ τις νύχτες σταματούν». Τα μελτέμια έχουν ευεργετική επίδραση στο κλίμα, καθώς μετριάζουν τις καλοκαιρινές ζέστες και φέρνουν την αύρα της δροσιάς στα σώματα και στις ψυχές των νησιωτών. Όσοι έχουν ζήσει τον παραδοσιακό τρύγο και την παραγωγή της σταφίδας κάποια χρόνια πριν και ήταν υποχρεωμένοι να δουλεύουν στον ήλιο για εννέα με δέκα ώρες, θα θυμούνται πόσο περίμεναν να φυσήξει το μελτέμι και να δροσίσει λίγο ο καιρός. Σήμερα, ωστόσο, που η βασική πηγή εσόδων είναι ο τουρισμός, τα μελτέμια μάλλον προβλήματα δημιουργούν σε πολλούς, αφού η θάλασσα, για την οποία επισκέπτονται οι τουρίστες τα νησιά μας, δεν προσφέρεται εύκολα για κολύμπι.

Φυσά κι εφέτος το αυγουστιάτικο μελτέμι. Και φυσά δυνατά και ασταμάτητα. Φέρνει δροσιά, μα κι αναταράζει τη θάλασσα και δυσκολεύει τα θαλασσινά ταξίδια. Όμως στο βάθος όλοι το χαιρόμαστε το μελτεμάκι, έτσι καθώς το νιώθουμε να χαϊδεύει τα σώματά μας, να γίνεται η ανάσα μας και να δροσίζει τα σωθικά μας. Το μελτέμι είναι η ανάσα του Αιγαίου, το τραγούδι που κάνει το κύμα να χορεύει. Κι αν το μελετήσουμε βαθύτερα, θα οδηγηθούμε ίσως στη σκέψη πως αυτός ο άνεμος που μας έρχεται απ’ το βορά είναι ένα δώρο θεϊκό μέσα στην καλοκαιρινή κάψα. Και πως αυτή η ανάμειξη των αντιθέτων, του ζεστού και του κρύου, είναι που φέρνει την ισορροπία και την αρμονία στο φυσικό κόσμο και στην ψυχή μας, όπως θα έλεγε και ο Ηράκλειτος: «Το αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν» (απ. 8). Δηλαδή: «Το αντίρροπο είναι χρήσιμο και η ωραιότερη αρμονία προέρχεται από τα διαφορετικά». Άρα αυτή η «αναταραχή» και η κίνηση στο φυσικό κόσμο είναι που τον κρατά ζωντανό. Κι αν αυτό συμβαίνει στη φύση (και συμβαίνει πάντοτε), τότε μήπως και η πνευματική ζωή, για να υπάρξει, χρειάζεται το μελτέμι της; Και μήπως αυτό το πνευματικό μελτέμι δεν είναι άλλο από μια εσωτερική αύρα δροσιάς που έρχεται να κρατήσει σε εγρήγορση τα μάτια της ψυχής του ανθρώπου, όπως το λέει με εξαιρετική διαύγεια ο εθνικός μας ποιητής: «Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου;» Μήπως είναι η «λεπτή αύρα» για την οποία μιλά η Γραφή; «Ιδού παρελεύσεται Κύριος. Και πνεύμα μέγα κραταιόν διαλύον όρη και συντρίβον πέτρας ενώπιον Κυρίου, ουκ εν τω πνεύματι ο Κύριος. Και μετά το πνεύμα συσσεισμός, ουκ εν τω συσσεισμώ Κύριος. Και μετά τον συσσεισμόν πυρ, ουκ εν τω πυρί Κύριος. Και μετά το πυρ φωνή αύρας λεπτής, κακεί Κύριος» (Βασιλ. Γ΄ , 11-12).

Μέσα στις ζεστές μέρες του Αυγούστου αναζητούμε τη δροσιά του μελτεμιού, ποθούμε τη «φωνή της λεπτής αύρας» που θα μας αναπαύσει. Κι ο γενναιόδωρος Αύγουστος μας παρέχει την ευκαιρία όχι μόνο του φυσικού μα και του πνευματικού και αισθητικού μελτεμιού. Γιατί ο Αύγουστος έχει το γεμάτο φεγγάρι, τις πανέμορφες και δροσερές κι ερωτικές αυγουστιάτικες νύχτες. Και γεμίζει η ύπαρξη από έρωτα προς την ομορφιά κι αναγεννιέται μέσα στο κάλλος: «τόκος εν τω καλώ» είχε γράψει ο Πλάτων στο «Συμπόσιό» του. Δίνει όμως ο Αύγουστος και πολλές ευκαιρίες για αισθητική απόλαυση κι επαφή με πνευματικά έργα, με όλες εκείνες τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στις πόλεις και στα χωριά μας, αρκεί κανείς να έχει το κριτήριο να επιλέξει σωστά. Γιατί –δυστυχώς- απ’ αυτό το μέγα πλήθος των
εκδηλώσεων δεν είναι δυνατόν να λείψουν τα «καλλιτεχνικά απόβλητα». Κι έχει ακόμα τις μέρες του Δεκαπενταυγούστου, όταν η Ελλάδα ψάλλει μαζί με τα τζιτζίκια τον Παρακλητικό Κανόνα στην Παναγία και συνεορτάζει την αθάνατη Κοίμησή της. Και γεμίζουν οι ψυχές των πιστών από δροσιά πνευματική, καθώς σπεύδουν προς τις αμέτρητες εκκλησιές Της, τις σκορπισμένες σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας. Και γίνονται οι μεγάλοι ναοί και τα μικρά ξωκλήσια, εκεί όπου υμνείται η «πεποικιλμένη τη θεία δόξη», οάσεις για ν’ αναπαυθούν οι κουρασμένες ψυχές των οδοιπόρων του βίου.
http://www.patris.gr/articles/163824