ΡΩΜΑΙΚΗ ΚΙΣΑΜΟΣ

Η αρχαία Κίσαμος εντοπίζεται κάτω από το πυκνοδομημένο κέντρο της σύγχρονης κωμόπολης και ο μεγαλύτερος αριθμός των ανασκαμμένων αρχαιοτήτων βρίσκεται σε κατάχωση. Η θέση του λιμανιού της πόλης εντοπίστηκε ήδη από τους περιηγητές του περασμένου αιώνα στη θέση Μαύρος Μόλος. Στην ανυψωμένη ξηρά και σε απόσταση λίγων μέτρων από τη θάλασσα, διακρίνεται επιμήκης ισχυρός τοίχος, που ίσως χρησίμευε ως κυματοθραύστης. Ανατολικά του Μαύρου Μόλου, στην παραλία και μέσα στη θάλασσα διακρίνονται ογκόλιθοι από θεμελίωση ελληνιστικής προβλήτας. Στα πλαίσια της pax romana η ρωμαϊκή πόλη φαίνεται ότι δεν ήταν τειχισμένη περιμετρικά, αφού κανένα ίχνος τέτοιας οχύρωσης δεν έχει διασωθεί. Η οργάνωση της πόλης, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα, ακολουθεί τους πολεοδομικούς κανόνες της εποχής. Ο κεντρικός οδικός άξονας, πλάτους 4,5 - 4,7 μ., ο decumanus maximus, διασχίζει το κέντρο της πόλης με κατεύθυνση Α-Δ. Τρία τμήματά του έχουν εντοπιστεί στο δυτικό άκρο της πόλης, προς την είσοδο της από το λιμάνι. Σε τρεις θέσεις έχει εντοπιστεί ο κάθετος του, cardo maximus, με κατεύθυνση Β-Ν και πλάτος 4,20 μ. Εκτός από την ύπαρξη κτιστών πηγαδιών στις αυλές ή τα αίθρια, για οικιακή χρήση, πολλές είναι και οι μικρές δεξαμενές που συνήθως βρίσκονται στα δημόσια ή ιδιωτικά λουτρά. Στα δημόσια κτίρια που έχουν έρθει μέχρι σήμερα στο φως ανήκουν τα 3 ή 4 λουτρά ή θέρμες σε διαφορετικά σημεία της πόλης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανατολικές θέρμες, όπου έχουν αποκαλυφθεί θολωτές δεξαμενές και υπόστυλες αίθουσες με μαρμαρόστρωτα δάπεδα και ορθομαρμάρωση. Η Αγορά πρέπει να βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς στην περιοχή της εισόδου έχει αποκαλυφθεί τμήμα μεγάλης υπόστυλης στοάς, που ίσως σχετίζεται με αυτή τη λειτουργία. Η θέση του θεάτρου εντοπίζεται στο σημερινό κτίριο του ΟΤΕ και στην αρχή του δρόμου προς Πολυρρήνια. Αν και τα δημόσια οικοδομήματα που έχουν έρθει στο φως είναι λίγα, η ιδιαίτερη άνθιση και ακμή της πόλης πιστοποιείται από τις πολυτελείς οικίες και τις ιδιωτικές αστικές επαύλεις με τα ψηφιδωτά δάπεδα, που έρχονται στο φως τμηματικά και πολύ αποσπασματικά. Την πληρέστερη μέχρι τώρα εικόνα για τις επαύλεις αυτές μας παρέχει η ανασκαφή του Κέντρου Υγείας Κισάμου. Πρόκειται για μεγαλοπρεπή αστική έπαυλη, της οποίας το διασωθέν τμήμα καταλαμβάνει έκταση 1,5 στρ. Πλήθος έγχρωμων κονιαμάτων που βρέθηκαν πεσμένα πάνω στα δάπεδα μαρτυρούν πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο. Σε μία πτέρυγα διαπιστώθηκε όροφος με ψηφιδωτά δάπεδα. Μέσω πρόπυλου βρισκόταν κανείς σε επίμηκες αίθριο ή εσωτερική αυλή, που αρχικά ήταν περίστυλη και περιτρεχόταν από ανοικτό αγωγό νερού για πότισμα. Αμέσως μετά την είσοδο υπήρχε το οικιακό ιερό (lararium). Το βόρειο τμήμα της έπαυλης είχε διαμορφωθεί σε χώρους υποδοχής και συμποσίων με ψηφιδωτά δάπεδα. Νότια του αιθρίου υπήρχε χώρος υποδοχής (ίσως ανδρώνας) με ψηφιδωτό δάπεδο και μαγειρεία. Ακόμα νοτιότερα κτίσθηκε σε προσθήκη ένα μικρό ιδιωτικό λουτρό. Ανατολικά των παραπάνω χώρων βρέθηκαν τρικλίνιο μεγαλύτερο των 100 τ.μ.,το οποίο άνοιγε σε αίθριο, μαγειρείο και αποθηκευτικούς χώρους. Η θέση του ρωμαϊκού νεκροταφείου με λαξευτούς αλλά και κτιστούς τάφους (1ος - 3ος αι. μ.Χ.) εντοπίζεται όχι μακριά από την πόλη, στο βόρειο τμήμα, κοντά στην αρχαία παραλία.

Βάννα Νινιού

αρχαιολόγος